کشف مریخ‌نورد مفقود بر خاک سیاره سرخ

چند سال هرچه تلاش کردند هیچ پیام و تصویری از این مریخ‌نشین دریافت نشد تا این‌که چند روز پیش محققان در حین بررسی یکی از تصاویر دریافتی از مدارگرد اکتشافی مریخ (MRO)‌، بیگل2 را در حالی یافتند که چند کیلومتر با محل تعیین‌شده برای فرودش فاصله داشت.

آنچه با بررسی این تصاویر دریافت شد این بود که بیگل2 صحیح و سالم است و آسیب خاصی ندیده است. حالا دانشمندان با استفاده از این تصاویر و بازخوانی اتفاقی که به از دست رفتن این مریخ‌نشین منجر شد می‌توانند بفهمند حدود یک دهه پیش چه بر سر این مریخ نشین آمد که ارتباطش با زمین قطع شده بود.

در آن زمان تصور می‌شد که فرود ناموفق بیگل2 به از بین رفتن آن منجر شده است. این فضاپیما قرار بود به بررسی سطح و جو مریخ بپردازد، اما حالا در تصویر ارسالی MRO چیزی که مشاهده می‌شود این است که کل بدنه مریخ‌نشین سالم و یکپارچه است و همین موضوع نشان می‌دهد که تصور قبلی دانشمندان مبنی بر از بین رفتن آن درست نبوده است. در عوض چیزی که در تصاویر مشاهده می‌شود این است که صفحات خورشیدی کاملا باز نشده و فرضیه فعلی این است که احتمالا از چهار صفحه خورشیدی طراحی ‌شده برای شارژ باتری‌های بیگل2، سه صفحه به درستی باز شده، اما آخری به علت نقص فنی نتوانسته باز شود و همین موجب شده ارتباط فرستنده رادیویی ربات که درست زیر این صفحه قرار گرفته بود با زمین هرگز برقرار نشود.

این خبری شیرین و در عین حال تلخ برای گروه انگلیسی هدایت‌کننده مریخ‌نشین بیگل2 بود. آنها حالا می‌دانند فاصله‌شان تا جشن گرفتن یک موفقیت بزرگ برای ملت بریتانیا، در حد باز شدن یک صفحه خورشیدی بوده است.

بیگل2 اولین ماموریت کاملا اروپایی به مقصد سیاره‌ای دیگر بود که با هزینه‌ای حدود 50 میلیون یورو (حدود 206 میلیارد تومان) در نوع خود یکی از ارزان‌ترین ماموریت‌های میان‌سیاره‌ای پرتاب‌شده تا به امروز به حساب می‌آید.

تجربه ناشی از شکست ماموریت بیگل2 موجب شد بازنگری جدی‌ای در ماموریت‌های بعدی به سوی سیاره سرخ انجام شود.

به طوری که اکنون در طراحی ماموریتی مثل مریخ‌نورد اگزومارس (ExoMars) که سال 2019 به مریخ می‌رسد، برنامه‌ریزی ماموریت به گونه‌ای است که در طول فرود فضاپیما ارتباط آن با زمین پیوسته برقرار باشد تا دانشمندان مثل ماموریت بیگل2 در صورت بروز مشکل و از دست رفتن ارتباط با مریخ‌نورد دست‌کم بدانند چه بر سر آن آمده تا اشکال به‌ وجود آمده را در ماموریت‌های بعدی اصلاح کنند.

البته بیگل2 تنها ماموریتی نیست که در سفر به مریخ ناکام مانده و واقعیت این است که تا پیش از سال 2003 از مجموع 11 ماموریتی که تا آن زمان به مقصد سیاره سرخ انجام شده بود، فقط سه مورد آن در رسیدن به سیاره سرخ با موفقیت عمل کردند و توانستند داده‌هایی ناب از این سیاره اسرارآمیز به زمین مخابره کنند.

دانشمندان با درس‌گیری از همین شکست‌ها بوده که در سال‌های بعد موفق شدند مریخ‌نورد‌های دوقلوی اسپریت (به معنی روح) و آپورچونیتی (به معنی فرصت) را طوری برنامه‌ریزی کنند که ده‌ها برابر عمر قانونی خود در مریخ کار کنند. حتما شنیده‌اید تا به امروز مریخ‌نورد آپورچونیتی بیش از 40 کیلومتر روی سیاره سرخ جابه‌جا شده و هزاران عکس حاوی داده‌های ارزشمند به زمین مخابره کرده است. اکنون علاوه بر مریخ‌نورد فرصت، مریخ‌نورد کنجکاوی به همراه مدارگردهای ادیسه مریخ 2001، مارس اکسپرس، مدارگرد اکتشافی مریخ (MRO)، می‌ون (MAVEN) و مانگالیان در سطح و مدار مریخ فعال است و هر روز آخرین اطلاعات از وضع سیاره سرخ را به زمین مخابره می‌کند.

کاظم کوکرم / سیب (ضمیمه سه شنبه روزنامه جام جم)