وقتی شبکه‌های اجتماعی کودک را از درون تهی می‌کند

تخمین زده می‌شود که فقط از دو شبکه اجتماعی نخست دنیا از حیث رجوع، بیش از یک میلیارد و 200 میلیون نفر در سال استفاده می‌کنند. از این رو کارشناسان هشدار جدی می‌دهند که این دست از مظاهر فناوری‌های نوین را باید در حکم چاقوی دولبه‌ای دانست که زندگی روزمره را از جهات مختلف تحت تأثیر قرار می‌دهد.

در این میان اما کودکان بیش از سایر افراد در معرض اثرات بالقوه منفی شبکه‌های اجتماعی قرار دارند؛ تا جایی که می‌توان با نام بردن از دو شبکه اجتماعی فیسبوک و «تویتر» به عنوان فاکتورهای آسیب‌رسان در فرآیند رشد کودکان، اعلام کرد که زنگ خطر از مدت‌ها پیش به صدا درآمده است.

یکی از دانشمندان سرشناس در علم عصب‌شناسی هشدار می‌دهد که به واسطه گسترش ناموزون و استفاده بی‌برنامه از شبکه‌های اجتماعی، نسلی از کودکان در حال رشد و پرورش یافتن است که مجموعه‌ای از اختلالات رفتاری نظیر عقده‌های شخصیتی، ضعف خودکنترلی، بی‌توجهی و کم‌عاطفگی را همراه با خود خواهند داشت. اعتیاد به وب‌سایت‌های مربوط به شبکه‌های اجتماعی مثل توییتر عامل اصلی چنین مشکلاتی است.

در حقیقت بسیاری از کارشناسان امور تربیتی از واژه اعتیاد درخصوص استفاده بی‌‌حد و مرز از شبکه‌های اجتماعی یاد می‌کنند. بارونس گرین فیلد، استاد داروشناسی دانشگاه آکسفورد با نگرانی جدی به تأثیر مخرب شبکه‌های اجتماعی بر فرآیند رشد کودکان نگاه می‌کند. او می‌گوید: مغز افراد جوانی که در دوران کودکی بیش از حد در معرض اثرات دنیای سایبری قرار می‌گیرند با اختلالات رشد زیادی همراه خواهد بود. از آن گذشته اعتیاد به چنین شبکه‌هایی کودکان را از مسیر منطقی زندگی منحرف کرده و با دورکردنشان از فعالیت‌های فیزیکی موجب می‌شود مهارت‌های اجتماعی و واکنش‌های عاطفی در این گروه حساس سنی به میزان قابل توجهی افت کند.

در حقیقت کم نیستند شمار صاحبنظرانی که اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی را بشدت مورد انتقاد قرار داده و نسبت به تحت تأثیر قرار گرفتن کودکان از تغییر سبک‌های به وجود آمده از چنین شبکه‌هایی ابراز نگرانی می‌کنند.

همزمان گروهی از معلمان در انگلیس نسبت به استفاده بیش از حد کودکان از مظاهر متنوع فناوری‌های نوین هشدار داده و به این واقعیت اشاره کرده‌اند که چنین مواردی موجب برهم خوردن تمرکز دانش‌آموزان در کلاس‌های درس می‌شود.

در عین حال انتشار یک سری گزارش‌های مطالعاتی درخصوص تأثیر استفاده بیش از حد از شبکه‌های اجتماعی در میان کودکان و دانش‌آموزان گویای واقعیت‌های دردناک دیگری است. یکی از این گزارش‌ها که به مقاطع میانی تحصیلی در مدارس انگلیس مربوط می‌شود گویای آن است که همزمان با توسعه چشمگیر شبکه‌های اجتماعی و اعتیاد نگران‌کننده کودکان به آنها، سطح توجه سه چهارم از دانش‌آموزان در قیاس با گذشته به مراتب کمتر شده است.

آمار و ارقام ارائه شده از سوی گرین فیلد مقامات عالی رتبه آموزشی در انگلیس و احتمالا دیگر کشورهای جهان را به تکاپو خواهد انداخت. او می‌گوید: بیش از نیمی از دانش‌آموزان 13 تا 17 ساله بیش از 30 ساعت در هفته را صرف انجام بازی‌ها ویدئویی، استفاده از رایانه، کتاب‌های الکترونیکی، تلفن‌های همراه و دیگر فناوری‌های دارای صفحه نمایشگر می‌کنند.

وی همچنین به این واقعیت اشاره می‌کند که مغز انسان برای رشد هر چه بهتر و موثرتر به قرار گرفتن در محیط نیاز دارد و در این میان تحریکات محیطی برای برخورداری از فرآیند رشد سالم یک ضرورت است که به نظر می‌رسد چنین عاملی در دنیای مجازی شبکه‌های اجتماعی پیدا نمی‌شود. گذشته از آن، این دانشمندان هشدار می‌دهند که وابستگی زیاد به شبکه‌های اجتماعی و بازی‌های رایانه‌ای می‌تواند به «سیم‌کشی» دوباره مغز منجر شود؛ یعنی ساختارسازی دوباره در مرکز فرماندهی بدن که می‌تواند تبعات منفی زیادی به همراه داشته باشد.

گرین فیلد در نظر دارد نتایج مطالعات اخیر خود را در قالب سخنرانی که بزودی در نشست گروه «عمل برای کودکان» ارائه می‌کند در اختیار دیگر کارشناسان قرار دهد. وی می‌گوید: همه افراد تا رسیدن به دوران بزرگسالی در درون خود چارچوب مفهومی خاصی دارند که فرد را قادر می‌سازد تا به درک روشنی از دنیا پرداخته براساس آن هویت خود را درک کند، اما ترس من این است که برخورداری از هویتی که زاییده محیط خارجی بوده و مبتنی بر واکنش‌های لحظه‌ای از سوی دیگران است به ایجاد ضعف و ناتوانی در فرد منجر شود.

صاحب‌نظرانی از این دست به واقعیت‌های نگران‌کننده زیادی درخصوص تأثیر استفاده بیش از حد از شبکه‌های اجتماعی بر تزلزل شخصیتی افراد در سنین پایه اشاره می‌کنند. آنها معتقدند تعامل بیش از اندازه با فناوری‌های مرتبط با صفحات نمایشگر ـ که به نوعی انسان را غرق در دنیایی جدید و ساختگی می‌کنند ـ موجب بر هم خوردن تعادل پنهان مغز در فرآیند رشد می‌شود. از دست دادن قدرت درک زبان بدنی و ناتوانی در فهم اشارات فیزیکی، همه فقط بخشی از چالش‌های استفاده بیش از حد از دنیای مجازی و بویژه شبکه‌های اجتماعی است.

بحران شخصیتی ناشی از چنگ زدن همیشگی به آرا و نظرات افراد در شبکه‌های اجتماعی موجب می‌شود فرد از هویت واقعی خود فاصله گرفته و به چیزی تبدیل شود که دیگران تمایل دارند.

برگرفته از: The Telegraph

مهدی پیرگزی ‌/‌ جام‌جم