نمایش قلب تپنده رادیو است

او این روزها در کنار اجرا، سردبیری و تهیه‌کنندگی برنامه «دیالوگ» را به عهده دارد که شنبه تا پنجشنبه به صورت زنده از شبکه رادیویی نمایش پخش می‌شود.

دیالوگ تلاش کرده شفافیت و صراحت را سرلوحه کار خود قرار دهد. این برنامه با بخش‌های گفت‌وگوی روز و حاشیه‌های روزانه توانسته لحظات خوبی برای شنوندگان علاقه‌مند حوزه هنر بویژه دانشجویان سینما و تئاتر فراهم کند.

این برنامه قصد دارد با پرداختن به مباحث علمی و تحلیلی تئاتر، سینما، رادیو و تلویزیون نکاتی را که برای اهالی فن و هنر کاربردی است، مطرح کند. حتی افرادی که از سطح آگاهی کمتری برخوردار هستند، می‌توانند آموزش‌های لازم را از این برنامه فراگیرند. به همین دلیل در این برنامه هر هفته یک پرونده مورد بررسی قرار می‌گیرد تا موضوعات جذاب تر از پیش برای شنوندگان شنیده شود.

شما در عرصه‌های مختلف هنرهای تصویری فعالیت می‌کنید، برای خودتان کدام یک در اولویت قرار دارد؟

خط‌کشی میان این حوزه‌ها کمی سخت است، اما من از تئاتر شروع کردم، سپس وارد رادیو شدم و حالا هر دو را موازی پیش می‌برم. به همین علت توانستم در سینما و تلویزیون هم کار کنم. برای من جایگاه این عرصه‌ها یکسان است، اما تفکرم این است که هرجا کار کنم خودم را بیشتر یک تئاتری می‌بینم.

و رادیو در این مسیر چه جایگاهی برای شما دارد؟

رادیو نمایش به نوعی خانه من است. البته با تشکیل مرکز هنرهای نمایشی، رادیو نمایش هم به دنیا آمد و نفس کشید. من به عنوان تهیه‌کننده، نویسنده، بازیگر و کارگردان کنار این مجموعه بودم. نظام ساختاری این مجموعه را با توجه به نگاهش در تولید و چیره‌شدن بر موانع آن بسیار دوست دارم.

اما تنها چیزی که همیشه دریغ من را برانگیخته، انباشتگی رویکرد موضوعی و جهت‌دار در تولیدات نمایشی رادیوست. ای کاش در یک نسبت متعادلی، کارها با منش آزادتر در کنار ضرورت‌های موضوعی قرار می‌گرفت تا تعریف تمام‌تری از نمایش در ذهن مخاطبان شکل می‌گرفت. رادیو نمایش قرار است به تولید و پخش نمایش بپردازد. به این معنا که دامنه‌ای برای رشد آماری تولیدات آزادتر فراهم کند.

صحبت از انحلال رادیو نمایش و تحویل بخش نمایش به شبکه‌های مختلف رادیویی بود. شما این مساله را چگونه پیش‌بینی کردید؟

ـ من مطمئن بودم این اتفاق نخواهد افتاد و یکی از افراد با جمع‌کردن آرای دوستان کوشید تا درخواست روشنی از مدیران جدید طبق گنجینه نمایشی داشته باشیم.من مطمئن بودم به نتیجه نمی‌رسد. امکان‌پذیر نبود. چون این دستاورد مرکز هنرهای نمایشی در بدنه صدا و سیما و اول در رادیو شکل گرفته است. علت آن‌که می‌گویم این دستاورد در مرکز هنرهای نمایشی شکل گرفته، اتفاقی است که می‌افتد، رویکرد مشترک و وحدت کیفی در تولیدات هرگز با تکان خوردن شبکه‌ها به دست نمی‌آید. اما وقتی قلبی مثل مرکز هنرهای نمایشی در رادیو فعال باشد و بتپد، بدون شک تکلیفش معلوم است. در غیر این صورت هر شبکه، ساز خودش را می‌زند و در بطن ضرورت‌های خویش و نیروهای انسانی خود حرکت می‌کند. بدون شک هرگز به وحدت کیفی و برابر کردن یکسان نیاز‌های رسانه نمی‌توانند برسند.

امروزه می‌دانیم نیروهای بسیاری با تخصص و تجربه کارشناسانه در اختیار این رادیوست که می‌توانند همه شبکه‌ها را در خصوص ضرورت‌های نمایشی تقویت کنند. این نیروها و دامنه توانایی‌شان گسترده است. اگر این اتفاق بیفتد بدون شک کیفیت کارها افت پیدا می‌کند؛ زیرا خیلی از شبکه‌ها نیروی طراز اول انسانی و سخت‌افزاری نمایش را ندارند و می‌خواهند نمایش تولید کنند.

خیلی از شبکه‌ها استودیوهای مناسبی برای ضبط در اختیار ندارند. دراین شرایط فقط به صورت تقلیدی می‌توانند نمایش تولید کنند. حتی اگر نمایش خوبی هم می‌شد ضمانت کاری وجود نداشت و خیلی به ندرت و استثنا پیش می‌آمد.

من ترجیح می‌دهم با قوای تولیدی نمایش که در مرکز هنرهای نمایشی وجود دارد همه شبکه‌ها تامین شود. چون همه شبکه‌ها برای یک رسانه است؛ رادیو. در غیر این صورت هرکسی ساز خودش را می‌زند و با درجه‌بندی و رتبه‌بندی و کیفیت‌سنجی خودش جلو می‌رود که این راه هرگز به مقصد نمی‌رسد.

بازیگری در رادیو جذاب است، اما بیشتر افراد به دلیل دستمزد کم در این عرصه حضور پیدا نمی‌کنند. این موضوع می‌تواند روی کیفیت آثار مختلف تاثیر بگذارد؟

بله می‌تواند، اما من اعتقاد ندارم فقط حضور بازیگران صاحبنام در رادیو کافی باشد. چون رادیو تخصص ویژه‌ای می‌خواهد که خیلی‌ها این تجربه را ندارند. بنابراین من خودم به این فکر نمی‌کنم که دستمزدش بالا یا پایین است. من خودم را بیشتر تئاتری می‌دانم، حتی اگر یک نفر از تئاتر، بدون مقدمه فعالیتش را در رادیو شروع کند نمی‌تواند درست ظاهر شود. درست است دستمزد در رادیو پایین است، اما دلیلش این نیست که با رشد دستمزد آن افراد تازه وارد پا به عرصه گویندگی یا بازیگری در رادیو بگذارند. من ترجیح می‌دهم رادیو با دستمزدهای بهتر زندگی متخصصان خودش را آن قدر تامین کند که افراد قدیمی از رادیو کوچ نکنند یا افرادی که وارد این حوزه می‌شوند امید بیشتری برای ماندن در حرفه‌شان داشته باشند. من همیشه به ارتقای رادیو و نوع نگاهش به تولید هنری اعتقاد بیشتری دارم تا تلویزیون. امیدوارم رادیو در مسیر پرفراز و نشیبش بتواند این نگاه سالم‌تر را حفظ کند.

و برای این‌که رادیو همچنان مخاطبان خود را حفظ کند باید چه اتفاقی بیفتد؟

راستش هنوز هم رادیو شنوندگان خودش را دارد. ولی مطمئن باشید اگر تعادل منطقی بین حوزه‌های مختلف رادیو با تولیدات آزادتر برقرار شود باز هم رادیو مخاطبانش را توسعه خواهد داد. بسیاری از افرادی که رادیو را می‌شنوند و مخاطب پایدار رادیو هستند، هنوز هم در خاطرات و ذهن‌شان نمایش‌های پرقوت قدیم را به یاد دارند.نمایش‌های قدیمی اصولا برای ضرورت‌های موضوعی ضربتی تولید نمی‌شد و بیشتر داستان‌هایی بود تا بتواند خیال مخاطبان را پر کند. معمولا هم ریشه‌هایش از جامعه ایرانی یا از رمان‌های بزرگ جهان بود.

امروزه سیاست‌های گذشته سازمان باعث شده تعادل میان تولیدات موضوعی به هم بخورد و بخشی از مخاطبان ما از دست برود، چون ما هنوز بحران تولید کیفی در حوزه آثار ارزشی داریم و درست نمی‌توانیم در این حوزه‌ها این روند را پیاده کنیم. همچنین در مواجهه با این ضعف به نظرم اصرار ورزیدن به آن که تولیدات آمار بالاتری داشته باشد، نمی‌تواند نشان کوته‌فکری باشد و من امیدوارم در منش جدید سازمان صدا و سیما این ماجرا تداوم پیدا نکند. باید دنبال تعادل و هماهنگی باشیم.

از نگاه شما مولفه‌های بازیگری در رادیو چیست و بازیگری در تئاتر، تلویزیون و رادیو چه تفاوتی با یکدیگر دارد؟

پاسخ چنین پرسشی آن قدر سخت است که من در دانشگاه یک ترم تدریس می‌کنم و باز هم حرف برای گفتن باقی می‌ماند. اگر خیلی کوتاه بگویم به مجموعه ابزارهای بازیگری اگر بی‌تعادل نگاه کنیم، به عبارتی هماهنگی میان همه ابزارها را به هم بریزیم، در واقع به ضرورت‌های بازیگری رادیو نزدیک شده‌ایم، ولی این چگونگی و مولفه‌هایش واقعا نیاز به بحث طولانی در چند شماره دارد.

مساله حفظ کیفیت صدا در رادیو بسیار مهم است و هر کس روشی را برای این کار پیشنهاد می‌کند. شما در این باره چه پیشنهادی دارید؟

من همیشه سعی می‌کنم دانش و همین‌طور ابزارهای تولید این کیفیت خوب را سرپا و آماده نگه دارم. دانش به معنی به روز شدن اطلاعات و ابزارها واقعا باید آماده باشد. بیان و نفس من نیز باید آماده باشد. برای اینها بازهم تمریناتی وجود دارد که متفاوت است.

از تمرین‌های اختیار بیان گرفته تا نرمش‌های ماهیچه‌ای و عضلانی روی فک و صورت، اما به گمان من ذات آماده و به روز نگه داشتن تا تجویز‌های متفاوت و نسخه‌های متفاوت متناسب با هر فرد مقوله‌ای است که تمام هنرمندان حوزه رادیو باید وقت کافی بگذارند و توجه زیادی نشان بدهند. آن هم فرد به فرد؛ چون نقاط قوت و ضعف‌های آدم‌ها با هم متفاوت است.

از برنامه «دیالوگ» چه خبر؟ بویژه برنامه نوروزی فکر کرده‌اید؟

برنامه دیالوگ هر سال نوروز تعطیل می‌شود، اما برای سال 94 احتمال تغییر خیلی زیاد داریم. احتمالا سال 94 در همان ابعاد ساعت پخش دیالوگ برنامه دیگری را تولید کنم که برحسب سیاست‌های سازمان فکر می‌کنم برنامه‌ای مانند دیالوگ باشد، ولی دیگر به صورت زنده روی آنتن نرود.

محمد حسین داوودی / قاب کوچک (ضمیمه شنبه روزنامه جام جم)