حالا چی بخوریم؟!

از چند سال پیش متوجه شدیم از هر خانواده‌ای که برای دید و بازدید عید به منزلمان می‌آید دست‌کم یک یا دونفرشان مجاز به خوردن بیشتر تنقلات نوروزی نیستند. با کمی دقت موشکافانه متوجه شدم این گروه از مهمانان دچار یک یا دو نوع از بیماری‌های دیابت، فشار خون، چربی خون، نارسایی کلیوی، گرفتگی عروق یا اضافه‌ وزن هستند و جالب آن‌که این گروه از مبتلایان نسبت به افراد سالم یک ولع خاصی به خوردن آنچه نباید بخورند، داشتند.

در نتیجه با علم به این‌که می‌دانستم برای کدام‌یک از مبتلایان چه تنقلاتی مضر است در زمان پذیرایی، آن قلم از خوردنی‌های زیان‌آور را جلوی آنها نمی‌گذاشتم، ولی با این‌که این اقدام به نفع سلامتشان بود باعث آزردگی خاطر تعدادی از آنان می‌شد. در آن زمان این پرسش برایم مطرح بود که در میان تنقلات و خوراکی‌های نوروزی (از گذشته تا امروز) کدام‌یک از آنها را می‌توان برای پذیرایی انتخاب کرد تا همه مهمانان و بخصوص مبتلایان به انواعی از بیماری‌ها بتوانند از این خوردنی‌ها استفاده کنند.

برای رسیدن به پاسخ این پرسش ابتدا خوراکی‌ها و تنقلات نوروزی را که در گذشته استفاده می‌شد با خوردنی‌های عیدانه امروزی مقایسه کردم و به این نتیجه رسیدم که نمی‌توانیم بگوییم تنقلاتی که در زمان قدیم استفاده می‌شده خوب و مفید بوده و در مقابل خوردنی‌هایی که امروزه مصرف می‌شود به دلیل صنعتی شدن محصولات، زیان‌آور است.

از قدیم تا امروز برای پذیرایی در اعیاد نوروز هر چه بوده همان نقل و نبات و شیرینی و شکلات و آجیل و میوه با ترکیباتی مشابه بوده که البته در استان‌ها و شهرستان‌های مختلف براساس آیین و رسومشان یکسری خوراکی‌های متنوع‌تری همچون انواع برگه‌ها، آلو یا آلبالو خشکه، برنجک، گندمک، شاهدانه، عدسک یا شیرینی‌های مختلف و مخصوص محلی هم استفاده می‌شده است. اما در میان این خوردنی‌ها کدام‌یک برای پذیرایی مفید است که هم برای بیماران قابلیت استفاده داشته باشد و هم برای افراد سالم پیشگیری‌کننده باشد‌؟

در این گزارش سعی بر این شده که از میان انواع تنقلات نوروزی از گذشته تا امروز انواعی را که برای پذیرایی در ایام عید مفید و کم‌عارضه‌ترند به شما معرفی کنیم.

نوروز، از این شیرینی‌ها بخرید

از گذشته تا امروز اغلب شیرینی‌های اصلی نوروز انواعی از شیرینی‌های کره‌ای و خشک همچون ساق‌عروس، نخودچی، برنجی، کاک، زبان، قطاب، گردویی، نارگیلی، کشمشی و مربایی و اغلب شیرینی‌های ریز و جانبی که بیشتر همراه چای تعارف می‌شود از انواع نقل، پشمک، پولکی، سوهان، گز، مسقطی، باسلق، باقلوا، شکلات و آبنبات بوده است. تا اینجا همه شیرینی‌های دیروز و امروز فرمولاسیون مشابهی داشته و تمامی ترکیبات اولیه مورد استفاده آنها آرد، روغن و شکر است که زیاده‌روی در مصرف آن برای افراد سالم هم مخاطره‌آمیز است.

اما امتیاز قابل‌توجهی که می‌توان به شیرینی‌های امروزی داد، این است که در بیشتر قنادی‌های سطح شهر این شیرینی‌ها را می‌توان در انواع بدون قند با روغن تقلیل یافته پیدا کرد. البته این به آن معنی نیست که این شیرینی‌ها بدون کالری هستند بلکه در مقایسه با انواع معمولی آن کم‌عارضه‌تر بوده و مصرف محدود آن در پذیرایی‌ها ضرری نخواهد داشت.

بنابراین تمامی شیرینی‌های پذیرایی عید از شیرینی خشک گرفته تا انواع گز، پشمک و... را با کمترین روکش شکلات و کرم و از انواع بدون شکر انتخاب کنید. این نوع شیرینی‌ها اگر به وسیله شیرینی‌پز مجربی تهیه شود همچون دیگر شیرینی‌های معمولی خوشمزه و شیرین‌اند. از سوی دیگر اگر تا پایان عید این شیرینی‌ها مصرف نشود، می‌توانید تا اواسط نیمه اول سال آنها را میل کنید.

از چای و دمنوش تا قهوه و هات‌چاکلت

در گذشته در پذیرایی‌ها براساس سطح فرهنگ و رسوم شهرستان‌ها علاوه بر چای از انواع مختلفی از دمنوش‌های گیاهی و میوه‌ای نیز استفاده می‌شده است؛ اما قهوه، کاپوچینو، کافی‌میکس و هات‌چاکلت نوشیدنی‌های مدرن و امروزی است که در کوتاه‌ترین زمان ممکن حجمی از فنجان مهمان را به خود اختصاص می‌دهد و بسیار پرطرفدار است. اما کدام یک از این نوشیدنی‌ها سالم و کم‌عارضه‌تر است؟

چای در دسترس‌ترین و رایج‌ترین نوشیدنی برای پذیرایی است، اما چون مدر (ادرارآور) است و احتمال مصرف آن در ایام نوروز روزانه به بیش از چهار استکان یا لیوان می‌رسد و از طرفی ما را مجبور به استفاده مکرر از سرویس بهداشتی میزبان می‌کند، تکرار در مصرف آن چندان مناسب نیست.

اما پذیرایی مهمانان با انواعی از دمنوش‌های میوه‌ای و گیاهی همچون دمنوش به، به‌لیمو، دارچین، زعفران، بهار‌نارنج، هل، چای ترش و .... مزیت بیشتری دارد، چون به دلیل طعم‌های متنوع و خواص درمانی بی‌شمار بیشتر مورد استقبال قرار خواهد گرفت، ضمن این‌که می‌توان به تناسب بیماری مهمان از نوع خاصی از دمنوش استفاده کرد.

در میان انواع نوشیدنی‌های فرنگی و امروزی اگر بخواهیم اولویت‌بندی کنیم، قهوه خانگی و کافی‌میکسی که در خانه همراه شیر کم‌چرب تهیه می‌شود، گزینه مناسبی است. لازم است بدانید بیشتر کافی‌میکس‌های پودری موجود در بازار حاوی روغن‌های نامرغوب گیاهی و بدون شیر است. اما اگر تمایل داشتید از این نوشیدنی‌های آماده پودری برای پذیرایی استفاده کنید، انواع بدون شکر و کم‌چرب آن را که در بازار موجود است، انتخاب کنید.

کافی‌میکس‌های آماده بدون شکر دو نوع دارند؛ یکی با شیرین‌کننده‌های مصنوعی تهیه می‌شود و مزه شیرینی دارد ولی نوع دیگر اصلا از هیچ‌گونه شیرین‌کننده‌ای در آن استفاده نمی‌شود و بیشتر طعم تلخ قهوه غالب است. در مورد هات‌چاکلت هم اگر کم‌غلظت باشد برای مهمانان کوچک خوشایند است.

همراه نوشیدنی‌های گرم اینها را بخورید

در گذشته همراه نوشیدنی‌های گرم از قند و نبات و بیشتر از کشمش، مویز، توت و انجیر خشک استفاده می‌شد، گاهی هم میزبان به اختیار خود چای را با شکر شیرین و به مهمان تعارف می‌کرد.

اما امروزه به دلیل تنوع محصولات شیرین کارخانه‌ای، شیرینی‌های متنوع از انواع تافی و آبنبات گرفته تا شکلات، گز، سوهان، حلوای هویج، ارده، پسته و بادام در هر خانه‌ای پیدا می‌شود.

اگر این شیرینی‌ها از انواع رژیمی و بدون قند باشد، بیماران و البته افراد سالم می‌توانند به میزان محدود از آن استفاده کنند، اما اگر از این نوع شیرینی‌ها خبری نبود قند ساده یا طعم دار، نبات و غیره نخورید.

می‌توانید همچون گذشتگان میزان معینی میوه خشک با اشکال متنوع امروزی همچون چیپس خرما و انجیر فشرده یا عناب و سنجد را به همراه داشته باشید و نوشیدنی‌تان را با آن میل کنید.

این نوع آجیل مناسب همه است

دو نوع اصلی آجیل، انواع شور و شیرین است که از گذشته تا امروز تحولی در آن به چشم نمی‌خورد.

پرطرفدارترین آجیل نوروز آجیل شور است که شامل پسته، بادام، فندق، تخمه ژاپنی و تخمه کدو و بیشترین حجم آجیل شیرین را هم گردو، کشمش، توت خشک و مقداری پسته و فندق و بادام تشکیل می‌دهد که اغلب از این نوع آجیل همراه انواعی از برگه ها، مویز، آلو و آلبالو خشکه، باسلوق و حتی شکلات برای چهارشنبه سوری استفاده می‌شود.

در برخی شهرستان‌ها از گذشته طبق رسومی آجیل مشکل‌گشا را بر سفره هفت‌سین می‌گذارند، چون عقیده دارند خوش‌یمن است.

ترکیبات این آجیل همچون آجیل شیرین به انضمام نقل و نخودچی است. اما انواع آجیل مدرن و فرنگی که این روزها در بازار با نام‌های آجیل هندی، تایلندی و ژاپنی به فروش می‌رسد، در گروه آجیل‌های وارداتی است و در آن ترکیباتی رنگارنگ همچون رشته و ذرت و نخود و باقلای برشته، تکه‌های ریز میگوی سرخ شده و گاهی چلغوز (دانه‌ای آجیلی شبیه تخمه آفتابگردان با طعمی مشابه بادام و پسته) دیده می‌شود.

اغلب ترکیبات آجیل‌های وارداتی به دلیل آن‌که درون روغن سرخ و برشته می‌شوند انباشته از چربی‌های نامرغوب بوده ضمن این‌که تاریخ مصرف مشخصی ندارند و در بیشتر موارد در شرایط مناسب نگهداری نمی‌شوند.

آجیل‌هایی هم که از چین وارد می‌شود، شبیه آجیل شور خودمان اما اغلب رنگ شده و واکس خورده و از گروه آجیل‌های درجه سه و چهاری است که بشدت برای سلامت زیان‌آور است.

اما کدام آجیل را برای پذیرایی انتخاب کنیم؟ در کل این را بدانید که آجیل شور و شیرین هر دو پرکالری و چاق‌کننده است و زیاده‌روی در مصرف آن می‌تواند به افزایش چربی خون منجر شود ضمن این‌که انواع شور آن برای افراد با فشار خون بالا و انواع شیرین آن برای افراد چاق و دیابتی محدودیت مصرف دارد.

آجیلی که به میزان محدود برای پذیرایی افراد بیمار و البته سالم مناسب است، باید از انواع با پوست، خام و بدون نمک باشد و برای آن‌که اجزای این آجیل ترد و شکننده و خوشمزه شود، بهتر است در خانه کمی آن را تفت دهید.

از آنجا که انواع آجیل به دلیل پروتئین و املاح بالایی که دارد برای افراد مبتلا به نارسایی کلیوی محدودیت مصرف دارد، آجیل سویا یا همچون گذشته مخلوط دانه‌های برشته و بدون نمک گندمک، عدسک، برنجک و شاهدانه مناسب است.

همچنین می‌توانید در ظرفی جداگانه انواعی از میوه‌های خشک یا نیمه‌خشک همچون برگه هلو، برگه زردآلو، انواع آلو، آلبالو و انجیر خشک یا حتی لواشک‌های خانگی را تکه کرده و برای پذیرایی استفاده کنید.

فاخره بهبهانی