اقتصاد مقاومتی در دوران مشروطه

آیت الله آقا شیخ محمد تقی اصفهانی که به نجفی شهرت داشت، در سال 1262 هجری قمری به دنیا آمد. پدرش شیخ محمد باقر از علمای بزرگ و از شاگردان صاحب جواهر و شیخ مرتضی انصاری است و جدش شیخ محمد تقی صاحب «هدایة المسترشدین» از علمای بزرگ شیعه در اواسط قرن سیزدهم بوده است.

وی پس از فرا گرفتن مقدمات علم حوزوی به نجف اشرف رفت و از محضر اساتید بزرگ چون شیخ مهدی نجفی، میرزای شیرازی و سیدعلی شوشتری کسب علم کرد و با اجازه متعددی که از این بزرگان و دیگران داشت دوباره به اصفهان بازگشت.

آقا نجفی اصفهانی، در کنار فعالیت های علمی اش، به فعالیت های اجتماعی نیز پرداخت و در مقابل استبداد ظل السلطان حاکم مقتدر وقت اصفهان ایستاد و متهمین به خروج از دین را تعقیب کرد؛ از این رو، به دستور ناصرالدین شاه، وی را در سال 1307 قمری به تهران آوردند و بار دیگر به دستور مظفرالدین شاه در سال 1321 قمری به تهران تبعید کردند که مدتی در تهران بود و بعد به اصفهان بازگشت داده شد.

با توجه به نفوذ استعمارگران در خاورمیانه و حرص آنها برای چپاول منابع کشورهایی نظیر ایران در دوران قاجار، یکی از پیامدهای مهم جنبش تنباکو، تقویت این ذهنیت بود که جهت رفع سلطه قدرت‌های غیرمسلمان بر مسلمین، ضرورت دارد وسایل مورد نیاز جامعه ایران در داخل کشور تولید شود و در همین راستا به آرامی شرکت‌هایی اقتصادی با رویکرد تولیدی بوجود آمدند که می توان به یکی از بزرگترین آنها یعنی شرکت اسلامیه در اصفهان اشاره کرد.

این شرکت با هدف تأمین منسوجات مورد نیاز مردم مسلمان ایران، با تلاش و حمایت علمای اصفهان، بویژه حاج آقا نورالله و آقا نجفی اصفهانی در سال 1316 قمری تأسیس شده و به تدریج شعبه‌هایی از آن در برخی شهرهای دیگر و حتی خارج کشور نیز بوجود آمد.

در آن دوران، اساس تجارت در ایران، دلّالی تجار از اجناس فرنگی بوده و به گفتة حاج آقا نورالله، بازرگانان ایرانی، عمّال خارجی شده و فرّ و جلال فریبنده مغرب زمین، از طریق کالاها در ایران جلوه‌گری می‌کرده است، در چنین زمانی شرکت اسلامیه در اصفهان تأسیس می‌شود و به تدریج حوزه‌ عمل خود را به سایر شهرها و سپس به کشورهای خارجی گسترش می‌دهد و تولیداتش همه جا حضور و نمود یافته، به حدی که یکی از روزنامه‌های انگلیس، رشد آن را سکته به منافع انگلیس در اصفهان و کل منطقه خلیج‌ فارس اعلام می‌‌نماید.

و اینگونه آقانجفی با تحریم منسوجات و مصنوعات خارجی و ترویج محصولات داخلی و تشویق مردم بر خودکفایی هر چه بیشتر، به مبارزه با سلطه بازار خارجی پرداخت و با پایمردی، تمام فشارهایی را که از ناحیه دولت های روس و انگلیس و حتی دولت ایران بر او وارد می شد، تحمل کرده و بر موضع خویش ایستاد.

البته جالب آن است بر خلاف تصور علما برای دور کردن مردم از اجناس خارجی همیشه هم از سلاح فتوی استفاده نمی کرده اند؛ برای مثال در بند سوم بیانیه اقتصادی علمای اصفهان که در آن زمان منتشر شد، این گونه آمده است: «ملبوس مردانة جدید که از این تاریخ به بعد دوخته و پوشیده می‌شود، قرار دادیم مهما امکن، هر چه بدلی در ایران یافت می‌شود، لباس خودمان را از آن منسوخ نماییم و منسوخ غیرایرانی را نپوشیم و احتیاط نمی‌کنیم و حرام نمی‌دانیم لباس‌های غیر ایرانی را، اما ماها ملتزم شده‌ایم حتی‌المقدور بعد از این تاریخ، ملبوس خود را از منسوج ایرانی بنماییم. تابعین ماها نیز کذلک و متخلف، توقع احترام از ماها نداشته باشد. آنچه از سابق پوشیده و داریم و دوخته‌ایم، ممنوع نیست استعمال آن.»

استقلال کشور و ممانعت از نفوذ بیگانه، از جمله مواردی است که آقا نجفی حساسیت ویژه ای به آن داشت و در هر گونه شرایط و وضعیتی که احساس می کرد استقلال کشور در معرض خطر قرار گرفته، به هر وسیله ممکن با آن مقابله می نمود که البته نباید از نقش مردم در به مقصد رسیدن اهداف رهبرانی آینده بین نظیر آیت الله آقا نجفی به سادگی عبور کرد.

آقانجفی اصفهانی، بعد از عمری مجاهده و تلاش در راه اسلام و مسلمین از سال 1330 به بیماری استسقا مبتلا و پس از حدود دو سال، در عصر روز یازدهم شعبان 1332 در سن هفتاد سالگی، چشم از جهان فروبست و به عالم باقی شتافت. پیکر مطهر وی را در کنار امامزاده احمد (نزدیک منزل آقانجفی و مسجد شاه) که خود معین کرده بود، دفن کردند.

منبع: خبرگزاری دانشجو