گفتاری در آستانه ماه مبارک رمضان

صرف‌نظر از کسانی که همیشه دلتنگ رمضان هستند، بسیاری از مومنان، علاوه بر این‌که اوایل ماه شعبان برای رسیدن ماه مبارک روزشماری می‌کنند، روزهای آخر ماه مبارک نیز از پایان یافتن این ماه غصه‌دار می‌شوند و همنوا با امام عارفان و سالکان(ع) در صحیفه سجادیه، برای پایان پذیرفتن رمضان اشک می‌ریزند.‌ این ماه چیست که مومنان را چنین دلبسته و گرفتار خود می‌کند؟ برای بیان ارزش این ماه، هیچ بیانی پرمغزتر و شیواتر از کلام رسول اکرم(ص) نیست.‌ حضرت امام رضا(ع) از پدران گرامی‌شان(ع) نقل کرده‌اند، یکی از روزهای آخر ماه شعبان و در آستانه رمضان، پیامبر خدا (ص) خطاب به مومنان، خطبه مهمی خواند، موسوم به شعبانیه که مضمون بخش اول آن چنین است:

ـ ای مردم، ماه خدا، همراه برکت و رحمت و آمرزش گناهان به شما روی آورده است. ماهی است که از همه ماه‌ها ارزشمندتر و بافضیلت‌تر است. روزهایش ارزشمندترین روزهاست و شب‌هایش بافضیلت‌ترین شب‌ها و ساعت‌هایش از همه ساعت‌ها ارزشمند‌تر و ارجمندتر است. ماهی است که شما به مهمانی خدا دعوت شده‌اید و خدا شما را در این ماه گرامی داشته است. نفس‌های شما در ماه رمضان تسبیح و خوابتان عبادت خداست. عمل شما مورد قبول درگاه خدا و دعایتان در این ماه عزیز مستجاب است. با نیت‌های درست و دل‌های پاک، خواسته‌هایتان را از خدا طلب کنید و بخواهید شما را در این ماه به گرفتن روزه توفیق دهد و نیز به تلاوت قرآن موفق سازد. انسان شقی کسی است که در این ماه مورد بخشش و آمرزش خدا قرار نگیرد. با گرسنگی و تشنگی این ماه، به یاد گرسنگی و تشنگی قیامت بیفتید و به فقرا و محرومان صدقه بدهید. ماه رمضان به بزرگان‌تان احترام کنید و به کودکان و افراد کوچک‌تر، از هیچ محبتی دریغ نورزید. در این ماه بیشتر صله‌رحم کنید. زبان خود را از گفتار ناپسند و زشت نگه دارید و برآنچه خدا بر شما حلال نکرده، چشمانتان را ببندید و آنچه را که شنیدنش بر شما حلال نیست، گوش نکنید و به یتیمان مهر و محبت کنید تا بر یتیمان شما مهر ورزند و از گناهانتان توبه کنید. هنگام نماز، دو دست خود را برای دعا به پیشگاه خدا بلند کنید، چه آن لحظه‌ها بهترین لحظه‌هاست. خداوند در آن لحظات با مهر و لطف بر بندگان می‌نگرد و اگر از او درخواست کنند، جواب می‌دهد و وقتی او را بخوانند، لبیک می‌گوید و دعای آنان را اجابت می‌کند‌ و....

در این ماه باید به خودمان بیاییم

قبل از آغاز رمضان، چند ساعت تنها باشیم و به خودمان فکر کنیم؛ به این‌که سال‌های عمرمان را چگونه سپری کردیم و با باقی‌مانده عمرمان چه می‌خواهیم بکنیم. توجه کنیم که تنها سرمایه ما پس از مرگ عمل ماست و کسانی به سعادت می‌رسند که دل‌هایشان توخالی و پوچ نباشد. و افئدتهم هواء. وزنی داشته باشند تا آنها را وزن کنند. والوزن یومئذالحق فمن ثقلت موازینه فأولئک هم‌المفلحون. آنهایی که دست خالی دنیا را ترک می‌کنند، از وزن‌کشی در قیامت محرومند چراکه چیزی برای گذاشتن به روی ترازو ندارند.

وقتمان را هدر ندهیم

مراقب باشیم در این ماه عزیز وقتمان را با تفریحات و سرگرمی‌های بی‌فایده هدر ندهیم. رمضان وقت فیلم و سریال دیدن و به پارک و شهربازی رفتن نیست. لحظه‌لحظه این ماه فرصت است و مثل باد می‌گذرد.

رمضان ماه نزول قرآن است. شهر رمضان‌ الذی أنزل فیه القران، قرآنی که برای هدایت انسان‌ها و جدا کردن راه سعادت و شقاوت نازل شده است. هدی للناس و بینات من‌الهدی و الفرقان. قرآن نور است و کسی که آن را می‌خواند، نورانی می‌شود. هر کسی می‌تواند بعد از تلاوت قرآن جوشش نور را در خود ببیند. هرچند نفس تلاوت قرآن توصیه شده و ارزنده است لکن می‌خواهم تاکید کنم آن نوری که از طریق تدبر در آیات قرآن در وجودمان پدید می‌آید، ماندگار است و می‌تواند مسیر تاریک زندگی را برایمان روشن کند. پس تدبر در آیات قرآن را جزئی از برنامه تلاوت قرآن قرار دهیم.

نخوردن و ننوشیدن مقدمه است

بعضی از ما، مقام روزه‌داری در این ماه را در حد گرسنگی و تشنگی کشیدن ظاهری پایین می‌آوریم. پیامبر اعظم(ص) در خطبه شعبانیه فرمودند، هنگام گرسنگی و تشنگی به یاد قیامت بیفتید. خود به یاد قیامت افتادن هم رفتن از ظاهر گرسنگی و تشنگی به باطن آن است، لکن عرض اینجانب ناظر به آن بخش از خطبه است که به روزه‌داری زبان و چشم و گوش اشاره دارد. بویژه روزه زبان خیلی مهم است. اگر در این ماه از زبان و چشم و گوش خود مراقبت نکنیم و دروازه‌بان برای آنها نگذاریم، عملا این ماه را از دست داده‌ایم.

حجت‌الاسلام والمسلمین رضا غلامی*

* رئیس مرکز پژوهش‌های علوم انسانی، اسلامی صدرا