تکلیف سنگین آمانو

رژیم صهیونیستی، عربستان و برخی تندروهای آمریکایی از جمله این بازیگران آشوب‌ساز هستند که سعی دارند در روند مذاکرات خلل ایجاد کنند و هنوز هم از تلاش‌های مخرب خود دست نکشیده‌اند اما از نگاه سازمانی و ساز و کارهای بین‌المللی شاید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مدیرکل آن از جمله بازیگرانی هستند که در ایفای نقش حاشیه‌ای یا متنی در نوسان می‌باشند.

به‌رغم نوسانی بودن نقش آژانس، واقعیت این است که در روزهای اخیر نقش آژانس و مدیرکل آن در مذاکرات وین پررنگ شده به طوری که درپی سفر آمانو به تهران و مذاکره با رئیس‌جمهور و دبیر شورای عالی امنیت ملی، به نظر می‌رسد آمانو اکنون به بازیگری مهم در مذاکرات هسته‌ای ایران و 1+5 تبدیل شده است.

اهمیت نقش آمانو به ماموریت وی برای راستی‌آزمایی تعهدات ایران و تاثیر گزارش وی بر تصمیمات غرب برمی‌گردد.

در چارچوب چنین نقشی است که مدیرکل آژانس پس از بازگشت به وین و در بیانیه‌ای که منتشر کرد، گفت: هدف از این دیدار پیشبرد کار برای دستیابی به راه‌حلی برای تمام مسائل باقیمانده درخصوص برنامه هسته‌ای ایران شامل شفاف‌سازی ابعاد نظامی احتمالی بود.

آمانو همچنین افزود: معتقدم هردو طرف اکنون درخصوص برخی جنبه‌های کار تفاهم و درک بهتری دارند اگرچه لازم است کار بیشتری انجام شود. واقعیت این است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از همان مقطعی که موضوع فعالیت هسته‌ای صلح‌آمیز ایران در سال 81 توجه آژانس را جلب نموده و در خرداد 82 نخستین بیانیه را صادر کرد تا مقطع فعلی همواره، یکی از بازیگران مهم در این بحث بوده است.

چنانکه گزارش‌های دوره‌ای مدیرکل آژانس چه در دوره البرادعی و چه اکنون یکی از بهانه‌های آمریکا و اروپا برای اعمال فشار به ایران بوده است.

با وجود مدالیته 2006 و راستی‌آزمایی از 6 مورد اتهامی و به رغم این‌که البرادعی مدیرکل سابق آژانس اعلام داشت یافته‌های آژانس با داده‌های ایران مطابقت دارد و در حالی که به نظر می‌رسید آژانس پرونده ایران را مختومه اعلام کند اما ناگهان با طرح موضوع مطالعات ادعایی و پروبال دادن به آن که اکنون تحت عنوان ابعاد احتمالی نظامی یا PMD بر مذاکرات سایه افکنده و همچنان یکی از پرانتزهای باز مذاکرات است، به نظر می‌رسد نقش آژانس و مدیرکل آن در برون‌رفت از فضای موجود غیرقابل انکار است.

با وجود مهم بودن نقش آژانس مساله مهم به عملکرد منفی این ساز‌و‌کار بازمی‌گردد که نه‌تنها ناقض مقررات اساسنامه آژانس ‌می‌باشد که اسباب بدبینی تهران نیز شده است. طبق ماده 7 اساسنامه آژانس، مدیرکل و کارمندان آژانس در اجرای وظایف خود نباید از منابع خارج از آژانس، دستورالعملی را دریافت نموده و از هرگونه اقدامی که موفقیت آنان را به عنوان مقامات آژانس تحت تاثیر قرار دهد باید خودداری ورزیده و با توجه به مسئولیت‌های خود در آژانس مجاز نیستند هیچ یک از اسرار صنعتی یا سایر اطلاعات سری را که به علت وظایف رسمی خود از آن آگاه گردیده‌اند، افشا نمایند.

با توجه به صراحت ماده 7 اساسنامه ملاحظه می‌شود که در عمل آژانس با انتشار نکات ریز فنی که لزومی ندارد عملا مقررات اساسنامه را نقض کرده و از طرفی با اثرپذیری از اعمال فشار برخی اعضای دائم شورای حکام عملا استقلال عمل خود را از دست داده و به نهادی درخدمت منویات قدرت‌های غربی تبدیل شده است.

برای مثال البرادعی در کتاب خاطرات خود به نمونه‌ای از برخوردهای تبعیض‌آمیز آژانس ناشی از اعمال نظر آمریکا اشاره می‌کند، آنجا که می‌نویسد آمریکا درباره پرونده کره جنوبی خواستار کنار گذاشتن آن شد اما در مورد پیگیری پرونده ایران به‌شدت اصرار داشت.

با توجه به پیشینه منفی درباره عملکرد آژانس است که رهبر معظم انقلاب در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام بصراحت اعلام داشتند: آژانس بارها و بارها ثابت کرده که مستقل و عادل نیست بنابراین ما به آن بدبین هستیم. اکنون که آمانو رایزنی‌های خود را در تهران انجام داده و در گزارش خود نیز اعلام کرده به درک بهتری رسیده است انتظار می‌رود نقش سازنده‌تری ایفا کرده و با استقلال عمل و با شجاعت از دوپهلوگویی دست بکشد. همان‌گونه که برخی دبیران کل سازمان ملل متحد در برخی مواقع با ایفای نقش مثبت و شجاعانه خود توانسته‌اند به تعبیری در نقش عضو شانزدهم شورای امنیت ایفای نقش کنند. اکنون از مدیرکل آژانس نیز این انتظار می‌رود با توجه به 7000 نفر روز بازبینی از تاسیسات هسته‌ای ایران و همکاری شفاف و سازنده ایران با آژانس به وظایف خود براساس اساسنامه آژانس عمل نموده و ثابت نماید مستقل و عادل است تا بدین ترتیب علاوه بر کمک به روند مذاکرات حیثیت و اعتبار مخدوش‌شده خود و آژانس نزد افکار عمومی بین‌المللی را نیز اعاده نماید.

دکتر مراد عنادی - مدیرمسئول