تلاش برای ثبت جهانی دماونـد

البته طی سال‌های اخیر اقداماتی در راستای رفع برخی از این مشکلات برداشته شد که از جمله این اقدامات تعطیلی فعالیت معادن در ارتفاع بالای 2200 متر بود که این اتفاق گرچه با سختی و چالش‌های زیاد همراه بود و زمان زیادی برد، ولی به هر روی با موفقیت انجام شد و اکنون فعالیت معادن موجود در این ارتفاع که از عوامل مهم تخریب کوه و قله دماوند بود، پایان یافته است. اما فعالیت معادن تنها عامل تخریب این نماد استقامت ملی ایرانیان نیست، بلکه ایجاد راه‌های دسترسی فراوان، چرای بی‌رویه و بیش از ظرفیت دام در مراتع دماوند، تردد و صعود بیش از حد جمعیت زیادی از مردم و کوهنوردان به دماوند و به‌دنبال آن رها شدن انبوهی از زباله در ارتفاعات این میراث طبیعی تاریخی کشور و ادامه روند ساخت و سازها در این محدوده، از دیگر عوامل تخریبگر دماوند است که باوجود تشکیل کارگروه‌های متعدد تاکنون برای رفع این مشکلات، اقدام جدی صورت نگرفته است.

آخرین کارگروهی که در این زمینه تشکیل شد، کارگروه کوهستان بود که تیرماه سال 93 با دو هدف رفع موانع ثبت جهانی دماوند و ساماندهی تمام مشکلات و مسائل این کوه آغاز به کار کرد و قرار بود در اردیبهشت امسال راهکارهای اتخاذ شده برای رفع این مشکلات را در نشستی با حضور مسئولان دستگاه‌های مختلف مازندران وارد مرحله اجرایی کند.

اتفاق جدیدی رخ نداد

با این‌حال پیگیری خبرنگار جام‌جم در روز گذشته و پس از گذشته دو ماه از وعده مسئولان در این زمینه، نشان از آن دارد که هنوز اتفاقی در این عرصه
نیفتاده است.

معاون گردشگری میراث فرهنگی استان مازندران در پاسخ به پرسش جام‌جم که در جلسه مذکور چه تصمیماتی اخذ شد، می‌گوید: در این جلسه که به ریاست معاون عمرانی استانداری مازندران تشکیل شد، دو اتفاق صورت گرفت، اول این‌که مصوب شد کارگروه کوهستان زیرمجموعه کارگروه گردشگری میراث مازندران قرار گیرد تا رسمیت یافته و تصمیمات آن ضمانت اجرایی داشته باشد و ثانیا ترکیب اعضای آن که شامل نمایندگان 13 نهاد دولتی از جمله محیط زیست، میراث فرهنگی، منابع طبیعی، هلال‌احمر و ... و چند گروه مردم‌نهاد از جمله انجمن دوستداران دماوند و هیات کوهنوردی استان است، مشخص شد.

جلوگیری از تخریبات بیشتر

به گفته مهران حسنی از آن زمان تاکنون جلسه دیگری برای این‌که راهکارهای رفع مشکلات دماوند نهایی و به اجرا گذاشته شود، تشکیل نشده، اما شاید بزودی و در مردادماه دومین جلسه این کارگروه در سال جاری برگزار شود و گرچه هنوز اتفاق خاصی در زمینه رفع مشکلات موجود رخ نداده، اما همین که عزم دولت و ملت بر رفع این مشکلات قرار گرفته، اتفاق مبارکی است.

البته در همین زمینه بخشدار لاریجان به جام‌جم می‌گوید: گرچه هنوز تصمیمات مهمی در سطح ملی برای رفع مشکلات و عوامل تخریبگر دماوند اتخاذ نشده، اما بخشداری لاریجان از حدود دو سال پیش کارگروه صیانت از دماوند را با حضور نهادهای دولتی و خصوصی محلی لاریجان و نهایتا استان تشکیل داد و با انجام یک سری اقدامات تا حدی جلوی تخریب بیشتر دماوند را گرفت.

ولی محمد فضلی پایان دادن به فعالیت 7معدن در ارتفاع بیش از 2200 متری دماوند را مهم‌ترین این اقدامات عنوان کرده و می‌افزاید: ساماندهی نحوه مسافربری و تردد هیات‌های کوهنوردی به دماوند، مسدود کردن برخی راه‌های فرعی ایجاد شده و کنترل راه‌های اصلی و میزان و نحوه تردد خودروها در آنها برخی از دیگر اقدامات انجام شده توسط این کارگروه است که البته تمام این اقدامات در جبهه جنوبی دماوند که فشار بیشتری بر آن بود، صورت گرفته است.

وی با اشاره به این‌که هنوز مشکل چرای دام عشایر و جاده سازی برای آنها که توسط امور عشایری کشور صورت می‌گیرد، به قوت خود باقی است، تصریح می‌کند: بحث ساخت و ساز در ارتفاعات هم همچنان کمابیش ادامه دارد و گرچه در برخی موارد تخریباتی صورت گرفته و یا مانع ساخت و ساز شده‌ایم، اما از آنجا که سازمان میراث فرهنگی با وجود درخواست و پیگیری ما هنوز شاخص‌ها و معیارهای لازم برای ثبت جهانی قله را ارائه نداده، تصویر روشنی از بایدها و نبایدهای ساخت و ساز در منطقه در دست نداریم و لذا نمی‌توانیم اقدام مشخصی در این زمینه انجام دهیم.

جاده‌های متعدد در مسیر دماوند

جلال مومنی، یک راهنمای محلی توریسم در منطقه رینه مازندران نیز با اشاره به مشکلات موجود در دماوند می‌گوید: مهم‌ترین مشکل موجود در دماوند، وجود جاده‌های متعدد در چهار جبهه و جهت کوه است که برای تردد عشایر و کوهنوردان تا ارتفاع 3200 متری هم کشیده شده است و اگر این جاده‌ها بسته شود، مشکل اصلی دماوند رفع خواهد شد، چون این راه‌ها، مسیر دسترسی شکارچیان به ارتفاعات و حیات وحش دماوند را بسیار آسان کرده، به‌طوری که اکنون دیگر حیات وحشی در دماوند باقی نمانده است. همچنین انبوه کوهنوردان از طریق همین مسیرها و براحتی خود را به ارتفاعات رسانده و حجم زیادی از زباله را در آن مناطق رها می‌کنند که این زباله‌ها علاوه بر آلودگی طبیعت، عامل میرگ و میر حیات وحشی است که از آن برای تغذیه
استفاده می‌کنند.

دماوند قابل معامله نیست

گرچه تاکنون عزم ملی و جدی برای رفع مشکلات دماوند و ثبت جهانی آن در کار نبوده است، اما خبر خوش این‌که در همایش روز ملی دماوند، معصومه ابتکار، معاون رئیس جمهور از پیگیری رفع مشکلات دماوند ـ اسطوره ملی و تاریخی فرهنگی ایرانیان ـ در هیات دولت خبر داد.

محمد درویش مدیرکل آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به این‌که معامله در راستای حفظ و حراست از قله دماوند صحیح و قابل قبول نیست می‌گوید: دماوند ویژگی استراتژیک برای جمعیت محلی مستقر در محدوده اطراف خود به لحاظ برخورداری از امنیت غذایی دارد، از همین رو نباید اجازه دهیم قربانی توسعه معدن، جاده سازی، چرای دام و هجوم موج فزاینده کوهنوردان با دسته‌های چند هزارتایی قرار گیرد. به گفته وی از آنجا که دماوند خود به تنهایی بالاترین ارزش اقتصادی و طبیعی را دارد، با هیچ توسعه دیگری قابل معامله نیست و حراست از آن نباید قربانی توسعه در دیگر بخش‌ها همچون راه، مسکن، گردشگری بی‌ضابطه و فعالیت معادن شود. به همین دلیل پیشنهاد ما تلاش برای ثبت جهانی و تبدیل آن به یک موزه طبیعی است، به طوری که برای هر گونه تردد در آن عوارضی اخذ شود که صرف نگهداری آن و تامین هزینه مردم محلی شود تا به کاهش تخریب و چرای دام خود در دماوند متمایل شوند.

فاطمه مراد‌زاده - ایران