همکاری اقتصادی روسیه و چین؛ از واقعیت تا عمل

این درحالی است که پوتین در سفر دوروزه خود به چین، بنا به دعوت شی جین پینگ، رئیس‌جمهور این کشور به مناسبت جشن هفتادمین سالگرد پایان جنگ جهانی دوم، به‌عنوان رئیس‌جمهور کشوری که مدتی است با مشکلات اقتصادی داخلی و خارجی دست و پنجه نرم می‌کند با همتای چینی خود و سران کشورهای دیگر به طور دوجانبه دیدار کرد.

اما مهم‌ترین محور دیدار پوتین با رئیس‌جمهور و مقامات اقتصادی و سیاسی چین درباره مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی و چشم‌انداز تعمیق همکاری در چارچوب سازمان ملل، گروه ۲۰، سازمان همکاری اقتصادی آسیا و اقیانوس آرام و دیگر سازمان‌های بین‌المللی بوده است. ولی با وجود صلح موجود میان دو کشور از دوران گذشته اکنون جبهه اقتصادی میان دو کشور دستخوش تغییرات و ناآرامی‌های تازه‌ای شده است.

چرخش پوتین به سمت شرق

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه روز اول سپتامبر سال جاری میلادی قبل از سفرش در گفت‌وگویی تلویزیونی درباره ارتباط کشورش با چین گفت: «روابط روسیه و چین درحال رسیدن به بالاترین سطح خود در طول تاریخ است.»

این سخنان درحالی منتشر شده است که کارشناسان اقتصادی و تحلیلگران بازارهای مالی می‌گویند احتمالا این سیاست جدید روسیه در مقابله با آمریکا و اروپاست.

در همین حال پوتین در این مصاحبه با اشاره به تحریم‌های اروپا و آمریکا علیه روسیه به دلیل درگیری‌های اوکراین با نامشروع خواندن آن افزود: اقتصاد روسیه هرگز از این تحریم‌ها آسیب نخواهد دید و روسیه به سرعت به دنبال شرکای تجاری دیگری در منطقه و خارج از منطقه خواهد بود که اولین آنها کشور چین است چون روسیه درنظر دارد ارتباطات تجاری خود را با چین در حد قابل ملاحظه‌ای افزایش دهد.

شکافی غیرقابل انکار

الکساندر گابویف، مدیر اجرایی برنامه‌ منطقه‌ای آسیا و اقیانوسیه در کارنگی مسکو با اشاره به تفاوت‌های موجود میان واقعیت اقتصادی چین و روسیه با آنچه مسئولان اظهار می‌کنند، گفت: اگرچه همه اظهارنظرهای دولتمردان از روابط حسنه و البته گسترش روابط تجاری حکایت می‌کند اما واقعیت چیز دیگری است که قابل انکار نیست. ولی نباید فراموش کنیم تنها شریک تجاری روسیه، چین نیست و شرکای تجاری دیگری در منطقه وجود دارند که روسیه می‌تواند اقتصادش را براساس ظرفیت‌های موجود آنها برنامه‌ریزی کند.

این درحالی است که یکی از اهداف پوتین در این بازدید و مذاکره دوباره با مقامات چین، اجرایی شدن احداث خط لوله انتقال گاز براساس تفاهم‌نامه امضا شده میان دو کشور بوده است.

بسیاری از کارشناسان اقتصادی و تحلیلگران بازار انرژی در این زمینه معتقدند تفاهم‌نامه انتقال گاز روسیه از طریق سیبری به شرق دور که در گذشته امضاء شده از همان ابتدا برای دو طرف الزام‌آور نبوده و امروز که شاهد کاهش قیمت نفت و فرآورده‌های نفتی هستیم بدون تردید چانه‌زنی روسیه با چین برسر این موضوع افزایش داشته و‌ چون دولتمردان سرزمین اژدها علاقه‌مندی به اجرای آن با شرایط فعلی و اقتصادی موجود، ندارند.

به گفته این کارشناسان، شرکت گازپروم که در واقع مجری این قرارداد گازی 400 میلیارد دلاری بوده تاکنون پیشرفتی را در این موضوع به ثبت نرسانده است، زیرا مشکلات پیشرفت احداث خط لوله انتقال گاز به چین از روسیه درست زمانی نمایان شد که دو کشور بر سر پرداخت 55 میلیارد دلار به‌عنوان تامین هزینه از سوی کشور چین به توافق نرسیدند.

در همین حال، براساس اظهارنظر یکی از مقامات نفتی روسیه که نخواست نامش در این گزارش فاش شود پوتین اکنون با حضور در بازار چین به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بازارهای صادراتی گاز برای دور زدن تحریم‌های غرب و البته دوری از وابستگی به بازار اروپا تصمیم دارد طی این سفر با ارائه پیشنهادهای ویژه نظر مقامات چینی را برای انجام این پروژه تامین کرده و این پروژه را اجرایی کند؛ هرچند امروز چون بسیاری از مراکز تجاری و تولیدی چین درحال ورشکستگی و تعطیلی هستند. این کشور اشتهای سابق برای بلعیدن انرژی را ندارد این مقام مسئول با توجه به پایان رسیدن سفر پوتین به سرزمین اژدها گفت:‌ باید منتظر رسیدن اخبار تازه‌ای از دیدارهای انجام شده و توافق‌های صورت گرفته اقتصادی میان دو کشور باشیم.

مشکلات ارزی

از سوی دیگر در راستای بررسی‌‌های انجام شده از سوی کارشناسان اقتصادی، اکنون به دلیل کاهش ارزش روبل روسیه و نزول خود خوانده ارزش پول ملی چین مشکلات ارزی باعث شده تا موانع ایجاد شده میان اقتصاد و کشور بیش از پیش خودنمایی کرده وافزایش سطح تجاری دو کشور را تحت تاثیر خود قرار دهد.

پیتر فرادکو، معاون اول رئیس هیات مدیره بانک ونشکنوم، در این زمینه می‌گوید: در ماه اکتبر سال جاری میلادی تفاهم‌نامه‌ای برای جابه‌جایی و انتقال150 میلیاردی روبل و یوآن میان بانک خلق چین و بانک مرکزی روسیه به امضا ‌رسید تا دو کشور با این روش بتوانند تحریم‌های آمریکا و اروپا علیه اقتصاد روسیه را بی‌اثر جلوه دهند درحالی که این سیاست و تصمیم‌گیری صرفا کارآیی کوتاه‌مدتی خواهد داشت و نمی‌توان از این سیاست به‌عنوان راهکاری بلند مدت استفاده کرد.

داده‌های اقتصادی و روایتی متفاوت

در آخرین آماری که از سوی سازمان‌های اقتصادی درباره روابط تجاری میان دو کشور منتشر شده در نیمه اول سال 2015 میلادی تجارت بین دو کشور شاهد کاهشی معادل 29 درصد بوده و به رقمی بالغ بر 6/30 میلیارد دلار رسیده است. این درحالی است که مقامات اقتصادی دولت روسیه می‌گویند: اگرچه اهداف صادراتی میان دو کشور به میزان 100 میلیارد دلار تعیین شده اما با توجه به روند موجود هیچ نشانه‌ای از دسترسی به ارقام پیش بینی شده تا پایان سال جاری نیست و نمی‌توان برای آن برنامه‌ریزی کرد.

بازار چین و کاهش روبل

با این‌که چین به‌عنوان یکی از شرکای اصلی روسیه مطرح است اما براساس آمار و اطلاعات موجود، ارتباط تجاری میان دو کشور طی چند ماه گذشته بشدت تحت تاثیر قرار گرفته است.‌ کاهش رشد اقتصادی چین و کاهش تقاضای خرید نفت این کشور درکنار نزول قیمت نفت مشکلات عمده‌ای برای اقتصاد روسیه ایجاد کرده و به عنوان مشکل تازه پوتین با چین از آن یاد شده است که در صورت ادامه یافتن، این موضوع می‌تواند مشکلات عمده‌ای برای اقتصاد بحران زده روسیه ایجاد کند.

منبع: بلومبرگ/ 2 سپتامبر 2015

عماد عزتی

اقتصاد