لبخند بازار به صنایع دستی اصفهان

همه این پاسخ‌ها درست، اما یکی از اصلی‌ترین شاخص‌هایی که سبب شده اصفهان به عنوان نصف‌جهان معروف شود، تنوع صنایع دستی در این شهر است.

براساس آماری که سازمان بین‌المللی یونسکو ارائه کرده، 602 اثر صنایع دستی از سراسر جهان در این سازمان به ثبت رسیده که 196 اثر (حدود یک‌سوم) متعلق به اصفهان است.

همین موضوع سبب شده اصفهان در روزهای اخیر به عنوان شهر جهانی صنایع دستی انتخاب شود تا مردم کشورهای دیگر، بیشتر و بیشتر با قابلیت‌ها و زیبایی‌های این شهر آشنا شوند.

امروز نیز جشن ملی ثبت اصفهان به‌عنوان شهر جهانی صنایع دستی با حضور رئیس سازمان میراث فرهنگی و سفرای خارجی در اصفهان برگزار شود.

صنایع دستی، اصل تفکیک‌ناپذیر تاریخ اصفهان

آن گونه که تاریخ اعتراف می‌کند، صنایع دستی اصفهان نیز همانند صنایع دستی دیگر نقاط جهان، ابتدا به منظور رفع نیازهای روزانه مردم به وجود آمده‌اند. با این حال، تحول در صنایع دستی اصفهان، از دوران صفویه آغاز شد و شیخ ‌بهایی با تجمیع و سازماندهی صاحبان حرفه و هنر در اطراف میدان نقش‌جهان، یک تحول بزرگ را در تولید انبوه صنایع دستی رقم زد.

شکل‌گیری بازارهایی نظیر مسگرها، قلم‌زن‌ها، پارچه‌فروشان، قالیبافان و خاتم‌سازان نیز بر همین اساس بوده است. این شرایط سبب شده اکنون و پس از گذشت بیش از 400 سال از دوران صفویه، 30 هزار هنرمند صنایع دستی در اصفهان فعالیت‌ داشته باشند و به تولید این آثار بپردازند.

چرا صنایع دستی از رونق افتاد؟

«این روزها صنایع دستی اصفهان، حال و روز خوبی ندارد.» این جمله‌ای است که بارها فعالان بازار صنایع دستی به آن اعتراف کرده‌اند.

آنها معتقدند مردم در سال‌های اخیر و به‌تدریج علاقه خود را به خرید صنایع دستی از دست داده‌اند، بنابراین نمی‌توان آینده‌ای روشن برای این حوزه متصور بود.

این جمله را جواد هروی، رئیس فراکسیون توسعه گردشگری مجلس نیز عنوان کرده است.

او معتقد است صنایع دستی در برزخ گرفتار شده و باید برای بازگشت رونق به آن کاری کرد.

کارشناسان حوزه میراث فرهنگی نیز اعتقاد دارند تغییر سلیقه مردم در استفاده از وسایل و لوازم جدید، توسعه صنعتی، ورود لوازم جدید به زندگی مردم، به روز نبودن صنایع دستی در انتخاب مردم و به ویژه جوانان، قیمت گران، برند نشدن صنایع‌دستی و نداشتن درجه‌بندی استاندارد در تولید محصولات، از جمله عوامل افول و سقوط صنایع دستی اصفهان به شمار می‌رود.

رونق‌بخشی دوباره به صنایع دستی

فریدون اللهیاری، مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان اعتقاد دارد با ثبت اصفهان به عنوان شهر جهانی صنایع دستی می‌توان احیای این صنایع و همچنین رونق‌بخشی دوباره به صنایع دستی را مشاهده کرد. او معتقد است: این انتخاب سبب می‌شود حضور گردشگران خارجی برای بازدید از صنایع دستی تا سطح قابل ملاحظه‌ای افزایش یابد.

اللهیاری در گفت‌وگو با جام‌جم بر این موضوع نیز تاکید دارد که اصفهانی‌ها نیز باید دست به کار شوند و با استفاده از ایده‌های خلاقانه، شرایط افزایش فروش محصولات صنایع دستی را فراهم کنند. به اعتقاد او، ثبت اصفهان به عنوان شهر جهانی صنایع دستی باعث می‌شود هنرمندان فعال در این عرصه هر چه بیشتر در بازارهای بین‌المللی حضور یابند و محصولات آنها با اقبال بیشتری روبه‌رو شود.

او همزمانی این انتخاب با فرارسیدن دوران پساتحریم را نیز بسیار مناسب و مطلوب ارزیابی می‌کند و ادامه می‌دهد: از این پس شاهد حضور تعداد بسیار بیشتری از گردشگران در اصفهان خواهیم بود که این حضور همزمان با تبلیغات سازمان‌های بین‌المللی درباره صنایع دستی اصفهان خواهد بود؛ بنابراین گردشگران خارجی اقبال بسیار بیشتری به صنایع دستی اصفهان نشان خواهند داد. اللهیاری بر این نکته نیز تاکید می‌کند که فعالان اصفهانی عرصه صنایع دستی باید هر چه بیشتر در نمایشگاه‌های بین‌المللی حضور یابند.

امان از چینی‌ها

آنچه در سال‌های اخیر بیش از هر چیز بازار صنایع دستی اصفهان و فعالان این حوزه را با مشکل روبه‌رو کرده، فروش صنایع دستی چینی در مغازه‌هایی است که مسئولیت فروش دسترنج هنرمندان اصفهانی را به عهده دارند. نکته‌ای که حتی مغازه‌داران هم در فروش محصولات به آن اذعان می‌کنند و تاکید دارند در پاره‌ای مواقع، مردم به دنبال صنایع دستی با قیمت پایین می‌گردند که به دلیل قیمت بالای صنایع دستی اصفهان، چینی‌ها برای این مشکل یک راهکار یافته‌اند و آن هم کپی‌برداری از محصولات ناب اصفهان است.

عباس شیردل، رئیس اتحادیه صنایع دستی اصفهان نسبت به این موضوع انتقاد دارد و می‌گوید: با این که مصوبه‌ای در هیات دولت مبنی بر ممنوعیت فروش کالاهای خارجی در بناهای تاریخی وجود دارد، اما باز هم به این موضوع بی‌توجهی می‌شود و صنایع دستی خارجی که بیشتر هم چینی‌ هستند در اصفهان به فروش می‌رسند.

آن گونه که او می‌گوید، مردم به عنوان خریداران صنایع دستی، به تنها معیاری که توجه می‌کنند، قیمت است، بنابراین بیش از آن که به فکر خرید صنایع دستی ایرانی باشند، به خرید محصولاتی روی می‌آورند که چینی هستند و قیمت پایین‌تری دارند.

این فعال عرصه صنایع دستی با تاکید بر این که با ممنوعیت فروش صنایع دستی خارجی در میدان نقش‌جهان اصفهان موافق است، ادامه می‌دهد: با این اقدام، هنرمندان نیز با اشتیاق بیشتری به فعالیت خواهند پرداخت.

برندسازی را فراموش نکنیم

مردم جهان بیش از آن که اصفهان را با کارخانه‌های فولاد مبارکه و ذوب‌آهن، صنایع فعال، معادن و ذخایر پربار و ظرفیت‌‌های فراوان اقتصادی بشناسند، این شهر را به عنوان یک شهر تاریخی و فرهنگی با جذابیت‌های بسیاری در عرصه صنایع دستی می‌شناسند. با وجود این اما، اصفهانی‌ها تاکنون هیچ تلاشی برای ثبت یک برند جهانی در حوزه صنایع دستی انجام نداده‌اند. مدیرکل میراث فرهنگی استان نیز از این روند انتقاد می‌کند.

او با تاکید بر این که صنایع دستی اصفهان نیازمند برندسازی برای حضور هرچه فعال‌تر در بازارهای جهانی است، می‌گوید: متاسفانه در حوزه برندسازی صنایع دستی غفلت‌هایی انجام شده که رکود در این عرصه را به دنبال داشته و به فعالان این عرصه اجازه حضور جدید در بازارهای جهانی ارائه نکرده است.

به گفته او، اصفهان جزو ده شهر و مقصد گردشگری جهان شناخته شده و براساس اهداف تعیین شده تا پایان برنامه ششم توسعه باید یک میلیارد دلار در زمینه صنایع دستی درآمد داشته باشد که با ثبت به عنوان شهر جهانی صنایع دستی گام‌های بلندی در این عرصه برداشته خواهد شد.

صنایع دستی اصفهان را چگونه معرفی کنیم؟

ثبت اصفهان به عنوان شهر جهانی صنایع دستی، معرفی مطلوب صنایع دستی اصفهان به مردم جهان، یک دغدغه جدی میان فعالان این عرصه ایجاد کرد. آنها تاکید دارند باید از این فرصت استفاده شود تا هم اصفهانی‌ها جایگاه خود را در حوزه صنایع دستی جهان مستحکم‌تر کنند و هم مردم جهان اقبال بیشتری به این آثار داشته باشند.

در عین حال، سیدرضا غضنفری، پژوهشگر صنایع دستی تاکید می‌کند توجه به مواردی مانند ویژگی‌های زیبایی‌شناسی، استفاده از صنعت چاپ، توجه به نیاز مشتریان و همچنین تبلیغات و بازاریابی مطلوب می‌تواند رونق صنایع دستی را در پی داشته باشد.

او می‌گوید: ضعف در تبلیغات و بازاریابی و نبود رویکرد مشخص به منظور ارتقای سطح کیفی و کمی محصولات صنایع دستی، مشکلات بی‌شماری را برای فروش این محصولات ایجاد کرده است.

یک تولیدکننده صنایع دستی نیز کیفیت مطلوب، طرح، نام تجاری و قیمت مناسب را از عوامل موثر در بازاریابی و فروش محصولات صنایع دستی عنوان می‌کند.

محمدرضا بهزادی ادامه می‌دهد: استفاده از بارکد در محصولات و شناسنامه‌دار شدن صنایع دستی در کنار عرضه این آثار در شبکه‌های فروش اینترنتی و تجارت الکترونیک می‌تواند رونق ویژه‌ای برای فروش صنایع دستی ایجاد کند.

به گفته او، شناسایی بازارهای جدید برای افزایش تقاضا، ایجاد بازارچه‌های دائمی فروش و استفاده از فناوری نوین در تولیدات صنایع دستی از راهکارهای بهبود تولید و فروش صنایع دستی خواهد بود.

برگزاری جشن ثبت جهانی صنایع دستی اصفهان

با توجه به ثبت جهانی اصفهان به عنوان شهر صنایع دستی جهان، امروز مراسمی برای رونمایی از لوح یادبود ثبت‌جهانی با حضور مسئولان کشوری، استانی و شورای جهانی صنایع دستی در اصفهان برگزار می‌شود.

در این مراسم رئیس آسیا و اقیانوسیه شورای جهانی صنایع دستی سخنرانی خواهد کرد و طی مراسم باشکوهی اعتبارنامه ثبت جهانی اصفهان به سازمان میراث فرهنگی ارائه می‌شود.

سعید ابوالقاسمی - ‌جام‌جم