افت ‌پلاکت ‌خون، ‌کم ‌خطر یا‌ خطرناک؟

به گزارش جام جم سرا، ترومبوسیتوپنی یعنی کاهش تعداد پلاکت‌های خون. مقدار پلاکت بین 150 تا 400 هزار در هر میلی‌مترمکعب خون برای بزرگسالان طبیعی محسوب می‌شود و کمتر از150 هزار عدد در میلی‌متر مکعب کمبود پلاکت را نشان می‌دهد. با این حساب در صورت کاهش تعداد پلاکت‌های خون علت آن باید بررسی شود.

دکتر عباس محمدی، فوق‌تخصص انکولوژی در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: معمولا وجود اختلالات و نارسایی‌های انعقاد خون به صورت خونریزی زیرپوستی و کبودشدگی مخاطی بروز پیدا می‌کند؛ بویژه اگر دلیل اختلال انعقاد خون، کاهش تعداد پلاکت‌ها یا عملکرد غیر‌صحیح پلاکت‌ها باشد. در واقع در ترومبوسیتوپنی‌ تمایل‌ به‌ خونریزی‌ به‌ویژه‌ از عروق‌ خونی‌ کوچک‌تر وجود دارد و این موضوع باعث خونریزی‌ غیرطبیعی‌ در پوست‌ و دیگر قسمت‌های‌ بدن‌ می‌شود.

دلایل بروز ترومبوسیتوپنی

به‌طور کلی ترومبوسیتوپنی یا باعث کاهش تولید پلاکت یا افزایش تخریب پلاکت می‌شود. به گفته دکتر محمدی از‌جمله علل کاهش تولید پلاکت می‌توان به نارسایی مغز استخوان، کمبود تغذیه‌ای و عفونت‌های ویروسی مثل ایدز اشاره کرد.

همچنین انعقاد داخل عروقی منتشر، هپارین و... افزایش تخریب پلاکت خون را به همراه دارند. بد نیست بدانید مصرف‌ آسپیرین یا سایر داروهای‌ ضد التهاب‌ غیراستروییدی‌، داروهــای‌ ضـددیابت‌ خوراکی‌، بزرگی‌ طحال‌، پره‌اکلامپسی، کم‌خونی‌، لوسمی (سرطان خون)‌، سیروز، شیمی‌درمانی بعد از سرطان، مواجهه‌ با اشعه‌ ایکس و... هم می‌توانند زمینه ایجاد ترومبوسیتوپنی را فراهم کنند.

اگر هیچ‌کدام از این موارد گفته شده دلیل کاهش پلاکت نبود و هیچ دلیل دیگری هم پیدا نشد، آن وقت می‌توان مطمئن شد بیمار دچار آی.تی.پی است؛ یعنی کمبود پلاکتی که دلیل آن شناخته شده نیست.

ترومبوسیتوپنی؛ از علایم تا درمان

ترومبوسیتوپنی معمولا با علایمی مثل کبودشدگی‌، خون‌مردگی، خونریزی‌ در دهان‌، خون‌‌دماغ شدن، قاعدگی‌های‌ شدید یا طولانی‌، وجود خون‌ در ادرار، ضعف و بی‌حالی و... بروز می‌کند. البته این عارضه در موارد حاد، بخصوص‌ در کودکان‌ طی چند ماه بهبود می‌یابد، اما در موارد مزمن‌، درمان صد‌در‌صد نیست و حتی احتمال عود مجدد وجود دارد. در این میان عوارضی مثل سکته‌ مغزی، خونریزی‌ شدید و اثرات جانبی‌ دارو‌درمانی‌ ترومبوسیتوپنی را هم نباید نادیده گرفت.

به گفته دکتر محمدی، معمولا افزایش خونریزی ناشی از ترومبوسیتوپنی نیست مگر این که تعداد پلاکت‌‌ها کمتر از 50 هزار باشد. حالا اگر تعداد پلاکت‌ها کمتر از 20 هزار باشد، خطر خونریزی خودبه‌خودی و کشنده گوارشی و مغزی وجود دارد. فراموش نکنید درمان ترومبوسیتوپنی بسته به عامل بیماری‌زا از تزریق پلاکت، پلاسمافرزیس تا مصرف دارو، تعویض پلاسما و... متفاوت است. همچنین قطع‌ داروی‌ خطرساز در ترومبوسیتوپنی‌ ناشی‌ از دارو و جراحی‌ برای‌ برداشتن‌ طحال‌ در موارد دائمی‌ برای درمان این بیماری صورت می‌گیرد.

تشخیص از روی برگه آزمایش خون

علامت پی‌آی‌تی در آزمایش خون نشان‌دهنده تعداد پلاکت‌ها در هر میلی‌لیتر مکعب خون است و عدد مربوط به آن معمولا بزرگ‌ترین عدد برگه آزمایش خون است. البته به گفته دکتر محمدی، غیر از کنترل انعقاد خون، از میزان پلاکت برای بررسی روند بهبود نارسایی مغز استخوان و بیماری‌های خونی هم استفاده می‌شود.

بارداری و خطرات کمبود پلاکت

پایین بودن پلاکت خون در زنان باردار دلایل مختلفی دارد که خطر خونریزی مغزی را در مادر و جنین افزایش می‌دهد.

در حاملگی به‌ویژه در سه‌ماهه سوم به دلیل تغییراتی که بارداری در بدن ایجاد می‌کند ممکن است پلاکت خون پایین بیاید.

همچنین گاهی سیستم ایمنی بدن دچار تغییر شده و گاهی نیز به دلیل بیماری‌های خونی پلاکت خون کاهش پیدا می‌کند.

یکی دیگر از دلایل پایین بودن پلاکت خون در زنان باردار مسمومیت بارداری (پره‌اکلامپسی) و دیابت حاملگی است.

یادتان باشد کاهش پلاکت که بر اثر حاملگی ایجادشده باشد کمتر از 100‌هزار نمی‌شود و عارضه‌ای نیز ایجاد نمی‌کند، اما اگر به هر دلیلی کمتر شود باید به سر عت مورد بررسی قرار بگیرد.چرا که پایین بودن پلاکت خون ممکن است خطرات خونریزی داخل جمجمه، دستگاه گوارشی و ادراری را ایجاد کند حتی در برخی موارد به دلیل کاهش پلاکت یا عاملی که موجب کاهش آن شده است ختم حاملگی داده می‌شود.

به عبارتی اگر پلاکت مادر پایین باشد آنتی‌بادی که باعث می‌شود پلاکت پایین بیاید از جفت عبور می‌کند و موجب پایین آمدن پلاکت خون جنین نیز می‌شود.

در چنین شرایطی ممکن است جنین خونریزی مغزی کند. همچنین اگر پلاکت مادر زیر 80‌هزار باشد، هنگام زایمان به‌ویژه در سزارین نگران‌کننده است. تنها روش تشخیص پایین بودن پلاکت هم از طریق آزمایش خون است، بنابراین خانم‌‌ها بهتر است پیش از اقدام به بارداری نسبت به بررسی وضعیت خونی خود اقدام کنند.

پریسا اصولی - روزنامه جام جم