جمع خانواده‌ها، جمع نیست

به گزارش جام جم آنلاین، براساس اطلاعاتی که سازمان ثبت‌احوال منتشر کرده می‌توان گفت که روند تشکیل خانوار‌های تک‌نفره و زوجی نسبت به گذشته افزایش یافته است؛ به این شکل که خانوارهای تک‌نفره 7.1 درصد و خانوار‌های زوجی 14.64 درصد تمام خانوارهای کشور را تشکیل می‌دهند. نگران‌کننده‌تر این‌که در کشورمان تاکنون سیاست‌های حمایتی و راهبردی مشخصی برای حمایت از خانواده اجرایی نشده است.

حمایت از خانواده در کشورمان تاکنون چندان از مقام شعار فراتر نرفته، به همین دلیل هر روز آسیب جدیدی این اولین نهاد اجتماعی را دچار آسیب می‌کند.

تا دیروز کارشناسان نسبت به رشد خانوارهای تک‌فرزند و افزایش سالمندی هشدار می‌دادند، اما امروز در کنار این آسیب‌ها باید نگران افزایش خانوارهای تک‌نفره و تک‌والد نیز بود؛ خانوارهایی که با افزایش آنها روند گسترش آسیب‌های اجتماعی در کشور نیز سرعت بیشتری پیدا می‌کند.

علی‌اکبر محزون، مدیرکل اطلاعات، آمار و مهاجرت سازمان ثبت احوال درباره اطلاعاتی که مطالعات پژوهشکده آمار و سازمان ثبت‌احوال درباره تحول در نوع خانواده‌ها ارائه داده در گفت‌وگو با جام‌جم اظهار می‌کند: 60.63 درصد خانواده‌ها از زن، شوهر و فرزند، 14.64 درصد فقط زن و شوهر، 3.84 درصد نیز در گروه خانواده گسترده (چند نسل کنار هم)، 6.97 درصد تک والد و 7.16 درصد نیز در گروه تک‌نفره قرار می‌گیرند. در این بین 0.24 نیز خانوارهایی هستند که فرزند‌سرپرست، خوانده می‌شوند، 6.52 درصد از خانوارها نیز در دیگر گروه‌ها قرار می‌گیرند.

به گفته وی، در چند دهه گذشته آمار خانواده‌های گسترده کاهش داشته به شکلی که از ۱۰ درصد به کمتر از 4 درصد رسیده است.

خانواده آب می‌رود

در این میان افزایش خانواده زوجی و تک‌ نفره نگران‌کننده است؛ زیرا تشکیل چنین خانوارهایی نه فقط مشکلی از جامعه برطرف نکرده بلکه سبب می‌شود اعضای جامعه نتوانند نیازهای ابتدایی و اساسی خود را نیز برآورده کنند.

مدیرکل اطلاعات، آمار و مهاجرت سازمان ثبت‌احوال درباره پدیده‌های نوظهور در خانواده‌ها تصریح می‌کند: آمار خانوارهای تک‌ نفره از 5.2 درصد در سال ۸۵ به 7.1 درصد در آخرین سرشماری (1390) رسیده است.

در تعریف خانوار تک‌ نفره نیز می‌توان گفت افرادی در این گروه قرار می‌گیرند که به علل مختلف مانند فوت والدین، استقلال‌طلبی، کهنسالی یا ترک فرزندان زندگی مستقلی دارند.

افزون بر این باید یادآور شد آمار خانواده‌های تک‌والد نیز در کشور در حال افزایش است، به این شکل که با فوت یکی از والدین، طلاق، ترک خانواده و عواملی که سبب زندانی شدن یکی از والدین می‌شود، آمار خانواده‌های تک‌والد نیز افزایش یافته و به 7 درصد رسیده است. این درحالی است که برای حمایت از زنان سرپرست خانوار نیز برنامه جامعی در کشور وجود ندارد.

به گفته محزون تعداد زنان سرپرست خانوار به 2.5 میلیون نفر رسیده و سن ۳۱ درصد آنها کمتر از ۵۰ سال است.

خانواده در آغوش آسیب

مهدی حاج‌اسماعیلی، روان‌شناس و مشاور خانواده نیز در این باره به جام‌جم می‌گوید: برای بررسی آسیب‌های پدیده‌هایی مانند خانوارهای تک‌ نفره، تک‌ والد و تک‌ فرزند می‌توان به یکی از رویکردهای روان‌شناسی که به تئوری انتخاب معروف است، اشاره کرد، زیرا براساس تئوری انتخاب انسان پنج نیاز اساسی دارد؛ احساس تعلق و عشق، قدرت، آزادی، بقاء و تفریح این نیازها هستند.

این درحالی است که این پنج نیاز بیشتر در رابطه و مناسبت‌های انسانی شکل گرفته و برآورده می‌شود، بنابراین وقتی خانواده دچار چالش شود بستری که می‌توانست این نیازها را به شکل منطقی برآورده کند دستخوش آسیب می‌شود.

وی عنوان می‌کند: با آسیب دیدن خانواده و گسترش خانوارهای تک‌ نفره یا تک‌ والد، افراد از داشتن روابط انسانی چهره‌به‌چهره محروم می‌شوند و به این ترتیب گرایش آنها به سمت رابطه مجازی سوق پیدا می‌کند.

شاید در نگاه اول به نظر برسد که رابطه مجازی تا حدی نیاز چنین افرادی را برآورده می‌کند، اما باید گفت در عمل نیاز آنها برآورده نمی‌شود. به این ترتیب وقتی نیازهای افراد ارضا نشود، اشخاص دچار مشکل روانی و رفتاری مانند ناشادابی، ناخشنودی و احساس ناامیدی شده و به این ترتیب وقتی تعداد افرادی که روان آنها آسیب دیده وارد جامعه می‌شوند، خانواده جایگاه اصلی خود را از دست داده و انسان‌ها به سمت روابط برون خانوادگی گرایش پیدا می‌کنند.

حاج اسماعیلی تاکید می‌کند: در چنین شرایطی اگر اعضای جامعه مهارت‌های اساسی را نیاموخته باشند با مشکلات خاص رو به رو شده و زمینه آسیب‌های اجتماعی را فراهم می‌کنند. نباید فراموش کرد که چون در جامعه نهاد سرویس‌دهی و خدمات‌دهی در این خصوص وجود ندارد، در آن جامعه پدیده‌هایی مانند ازدواج سفید رخ می‌دهد که برای زنان آسیب‌های بیشتری دارد. به گفته وی، مسئولان باید به فکر پیشگیری باشند و با بومی‌سازی راهکارهای دیگر کشورها برای کاهش چنین آسیب‌هایی برنامه‌ریزی کنند.

جای خالی برنامه‌های جامع

بالا رفتن سن ازدواج، افزایش طلاق و افزایش جمعیت سالمندان را نیز می‌توان جزو عواملی دانست که سبب گسترش خانوارهای تک‌نفره یا تک والد در کشور می‌شود، بنابراین باید برای کاهش طلاق در کشور برنامه جامعی را تدارک دید، افزون براین با توجه به هشدارهایی که نسبت به پیری جمعیت در کشور داده می‌شود مسئولان باید برای ارائه خدمات به سالمندان از هم اکنون برنامه‌ ریزی کنند.

مهدی آیینی - روزنامه جام جم