طرح اتصال تهران ـ پکن با راه‌آهن جاده ابریشم

بلندپروازی چشم بادامی‌ها

به سرعت به تاریخ اجرای توافق هسته‌ای ایران و کشورهای 1+5 نزدیک می‌شویم و شرایط تازه اقتصادی در ایران به‌عنوان یکی از کشورهای مطرح در خاورمیانه یکی پس از دیگری نمایان می‌شود. اما شریک قدیمی ایران که در دوران تحریم‌ها نیز به‌عنوان یکی از حامیان اصلی اقتصادی ایران شناخته شده است اکنون بدون نگرانی از حضور شرکت‌های مختلف اروپایی به دنبال سرمایه‌گذاری‌هایی برای استفاده از بازار مناسب ایران است به صورتی که برخی اخبار، از به جریان افتادن طرحی چینی برای زنده کردن دوباره جاده ابریشم آن هم از طریق ایران و احداث راه‌آهنی منحصر به فرد، حکایت دارند.

کد خبر: ۸۶۷۲۰۲

این طرح درحالی مطرح شده است که مسئولان راه‌آهن چین چهارشنبه گذشته عنوان کرده‌اند به دنبال احداث یک خط راه‌آهن سریع‌السیر بین دو کشورایران و چین هستند. پیشنهاد مسیر احداث این خط آهن 2000 مایلی( نزدیک به 3200 کیلومتری) توسط شرکت راه‌آهن چین (CRC) ، به این صورت است که پایتخت ایران به یکی از استان‌های غربی چین از طریق راه‌آهن‌های قزاقستان (آلماتی)، قرقیزستان (بیشکک)، ازبکستان (تاشکند و سمرقند) و ترکمنستان (عشق آباد) متصل خواهد شد.

به گفته هو هواوو یکی از مهندسان ارشد این پروژه، اگرچه این طرح یکی از بلندپروازانه‌ترین طرح‌های موجود در سطح بین‌المللی است، اما نباید فراموش کرد مهم‌ترین چالش برای اجرایی شدن این طرح درواقع تفاوت استانداردهای ریلی در پاره‌ای از مسیرهاست که می‌توان با استفاده از یک ریل استاندارد و مناسب برای عبور قطارهای پرسرعت (120 کیلومتر در ساعت برای قطار باری و 300 کیلومتر برای قطار مسافری) آن را برطرف کرد.

نفت، عاملی تعیین‌کننده

با نگرشی گذرا به روابط تجاری و سیاسی میان دو کشور ایران و چین درخواهیم یافت با وجود تنگ‌تر شدن حلقه‌های تحریم علیه ایران در دوران گذشته، دو کشور ارتباط تجاری بسیار مناسبی با یکدیگر داشته‌اند و ایران به‌عنوان تولید‌کننده انرژی و منابع مورد نیاز چین نقش قابل ملاحظه‌ای داشته و خواهد داشت. بنابراین پس از برداشته شدن تحریم‌های غرب علیه ایران نیز باید منتظر افزایش این رابطه تجاری باشیم.

میشل مدان یک بازرگان در چاتمن هوس در این زمینه معتقد است: با توجه به سرمایه‌گذاری گسترده شرکت‌های چینی در برخی از صنایع مادر زیرساخت‌های اقتصادی ایران بخصوص در دوران تحریم دور از ذهن نیست که بگوییم چین از گذشته برای اجرای این طرح راه‌آهن برنامه‌ریزی کرده و اکنون با ایجاد شرایط جدید سیاسی پس از رفع تحریم‌های ایران به دنبال بهره‌برداری از این طرح است.

از سوی دیگر فلینت لورت، استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه پن استیت و نویسنده کتاب «رفتن به تهران؛ چرا آمریکا باید جمهوری اسلامی ایران را بپذیرد؟» در این زمینه معتقد است ایران در دوره‌ای تامین‌کننده 13 درصد از انرژی مورد نیاز چین بوده ولی با جدی‌تر شدن تحریم‌ها سهم ایران از تامین منابع مورد نیاز چین کاهش یافته به صورتی که امروز نزدیک به 9 درصد منابع مورد نیاز چین از طریق ذخایر ایران تامین شده است. این درحالی است که چین به دنبال متنوع کردن منابع مورد نیاز خود در اقصی نقاط جهان است و ایران می‌تواند در صورت رفع تحریم‌ها نقش قابل ملاحظه‌ای در تامین انرژی مورد نیاز چین در سال‌های آینده داشته باشد. این طرح بدون تردید در راستای برنامه‌ریزی چین برای توسعه اقتصادی در طول یک دهه آینده پیش‌بینی شده است.

نقشه برای پول های بلوکه شده ایران درچین؟

درهمین حال اگر از موضوع منابع و انرژی دراحداث خط آهن ایران ـ چین بگذریم، نکته‌ای ظریف درماجرا خودنمایی می‌کند؛ با توجه به تحریم‌ها اکنون ایران حجم قابل توجهی منابع ارزی در بانک‌های چین دارد که بلوکه شده است. آنچه مسلم است چین مبالغ یاد شده را پس از رفع تحریم‌ها به ایران باز نمی‌گرداند. از این رو نباید فراموش کنیم همین موضوع می‌تواند به تبدیل شدن چین به‌عنوان شریکی استراتژیک برای ایران در منطقه کمک کند.

تحلیلگران مستقل در این زمینه معتقدند با توجه به این که طی یکی دو سال اخیر به دلیل کم کاری برخی شرکت‌های چینی در پروژه‌های صنعتی ایران، برخی از آنها مجبور به ترک بازار ایران شده و باید برای بازگشت دوباره به دنبال دلیل قانع‌کننده‌ای باشند ، اجرای طرح راه‌آهن می‌تواند عاملی برای بازگشت دوباره شرکت‌های چینی رانده شده به بازار ایران باشد.

پروفسور لورت در این باره می‌گوید: نباید فراموش کنیم درمیان شرکای اقتصادی چین، ایران از موقعیت منحصر به‌فردی از نظر جغرافیایی برخوردار است و می‌تواند حلقه‌ای قابل اعتماد برای ارتباط میان چین با اروپا باشد. هرچند فراموش نکنیم چین با ساخت این راه‌آهن می‌تواند از لحاظ جایگاه سیاسی پایگاه قابل قبولی در منطقه خاورمیانه یعنی جایی که آمریکا به دنبال کنترل آن است، برای خود ایجاد کند.

جاده‌ای برای توسعه

برخی کارشناسان براین باورند باتوجه به شرایط اقتصادی چین، این کشور می‌تواند با اجرای این پروژه به دنبال ایجاد شرایط تازه در اقتصاد خود باشد و فرصتی مناسب برای تغییر جهت کاهش رشد اقتصادی این کشور به دلیل دستیابی ساده به بازارهای هدفی قابل اعتماد ایجاد خواهدشد.

راجیو بیسواس، اقتصاددان ارشد و تحلیلگر شرکت IHS در این زمینه معتقداست: این فرصت برای چین استراتژی جذاب و قابل اعتمادی است که می‌تواند به‌واسطه آن نه تنها کالاهای خود را بسیار ارزان به بازارهای هدفش برساند، بلکه می‌تواند به افزایش قدرت سیاسی این کشور نیز منجر شود هرچند نباید فراموش کنیم به همین طریق دسترسی ارزان و سریع به منابع مورد نیازش ازجمله انرژی نیز میسر خواهد شد.

این تحلیلگر اقتصادی در ادامه گفت: بخش کلیدی این پازل کشور ایران به‌عنوان یک اقتصاد درحال توسعه جدید در خاورمیانه است که این موضوع می‌تواند حضور ژئوپولیتیک چین در این منطقه را افزایش دهد‌. چون چین با استفاده از این خط آهن می‌تواند به منبع قابل توجهی از انرژی دست‌ یابد و در ادامه راه به مرکز اروپا نیز دسترسی یابد.