داغ معادن ارمنستان بر دل «ارس»

به گزارش جام‌جم ، رود ارس از ترکیه سرچشمه می‌گیرد، از کشورشان عبور می‌کند، خط مرزی ایران با این کشور و آذربایجان را تشکیل می‌دهد و با ورود به کشور آذربایجان به دریای خزر می‌ریزد.

سال‌هاست که معادن ارمنستان پساب‌های آلوده خود را وارد این رودخانه می‌کنند؛ از زمانی که در قالب اتحاد جماهیر شوروی زیر سقف بلوک شرق قرار داشت تا امروز که کشوری مستقل بشمار می‌آید. اما از سال 1385 بود که ما متوجه آلودگی این رودخانه شدیم. ابتدا ارمنی‌ها نمی‌پذیرفتند که آلودگی رودخانه کار آنها باشد. اما در سال‌های اخیر مقامات کشور در این زمینه اخطار دادند و خواستار توجه ارمنستان به این موضوع شدند.

انتقاد از بی‌توجهی ارمنی‌ها

معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در سفری که به تبریز داشت اشاره مستقیمی به آلودگی شیمیایی این رودخانه‌ پر آب مرزی کرد و از مخاطرات آن گفت. محمد حسن‌نژاد، نماینده مردم مرند و جلفا در مجلس نهم با اشاره به ورود پساب‌های میکروبی و صنعتی از کشور ارمنستان به ارس، گفته بود: این آلودگی بی‌‌شک می‌تواند، اکوسیستم منطقه را تغییر دهد و آثار زیانباری برای اراضی کشاورزی منطقه بر جای بگذارد.

موید حسینی‌صدر نماینده مردم خوی و چایپاره و سخنگوی فراکسیون محیط‌زیست و توسعه پایدار مجلس نهم نیز از ورود پساب‌های صنعتی کارخانجات ارمنستان به رود ارس انتقاد کرده و گفته بود: ارمنستان با زیر پا گذاشتن استانداردهای زیست‌محیطی، پساب‌های صنعتی را وارد رودخانه ارس کرده است.

سطح آلودگی

با این‌که آلودگی رودخانه از سوی تمام دستگاه‌های مربوط کشور تأیید شده بود، اما بر سر سطح آلودگی آن اختلاف‌نظر وجود داشت. برخی آن را تا حدی می‌دانستند که جان آبزیان را گرفته و به محصولات کشورزی نفوذ کرده و سلامت انسا‌‌ن‌ها را به خطر انداخته است.

مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط‌زیست، آلودگی رود ارس را مربوط به سه بخش آب‌های سطحی، رسوبات و موجودات کف‌زی عنوان کرده بود. هر چند، محمدجواد سروش گفته بود رود ارس عاری از هرگونه آلودگی رادیواکتیو است، از سوی دیگر مدیرکل دفتر پایش فراگیر سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به آلودگی رسوبات رودخانه ارس به آلاینده فلزات سنگین گفت: آب رودخانه آلوده نیست و تنها رسوبات این رود که از معادن مس کشور ارمنستان وارد می‌شود به فلزات سنگین آلوده است. آن‌گونه که شینا انصاری به پانا گفته است در نمونه‌برداری‌هایی که توسط ایستگاه‌های پایش انجام شده، آب رودخانه از نظر فلزات سنگین آلودگی ندارد و رسوبات رودخانه دارای آلاینده فلزات سنگین است.

وعده ارمنی‌ها

پس از 9 سال تذکر و مذاکره در نهایت ارمنی‌ها می‌پذیرند که آلودگی رود ارس کارآنهاست. در سفر اخیر اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور به ارمنستان در نشستی با وزرای محیط‌زیست و انرژی این کشور قرار شد برنامه اجرایی آلودگی‌های رسوبی رود ارس پیگیری و رفع شود. بر این اساس تفاهم‌نامه‌ای به امضا رسید که تا پایان سال 2016 آلودگی‌های رسوبی و موجودات کف‌زی ارس برطرف شود.

فریدون آرمان‌فر، مدیر دفتر محیط‌زیست و کیفیت منابع آب شرکت آب‌ منطقه‌ای آذربایجان‌شرقی در این باره به جام‌جم می‌گوید: «ابتدا جمهوری ارمنستان ورود فاضلاب‌های صنعتی خود را به این رود انکار می‌کرد، ولی ما شواهدی آوردیم که نشان داد، این رودخانه توسط پساب‌های صنعتی ارمنستان آلوده شده و باید خود آنها این آلودگی‌ها را رفع کنند و جلوی ورود فاضلاب‌ها به این رود را بگیرند و طبق توافق‌نامه‌هایی که امضا کرده‌ایم،طرف مقابل درحال انجام کارهایی است.»

با وجود این، مدیرکل حفاظت از محیط‌‌زیست آذربایجان ‌شرقی که پیش‌تر از همکاری نکردن مسئولان جمهوری ارمنستان برای جلوگیری از ورود پساب‌های صنعتی به رود ارس انتقاد کرده بود، در پاسخ به این پرسش که آیا میزان آلودگی رودخانه کاهش داشته است، به جام‌جم می‌گوید: «طبق بررسی‌های ما تاکنون تغییری در میزان آلودگی مشاهده نشده است» آلودگی که به گفته حمید قاسمی در رسوبات رودخانه به چشم می‌خورد و آب رودخانه به آن آلوده نیست.

مذاکره ایران و ارمنستان بر سر ارس؛ امروز

مدیر دفتر محیط‌زیست و کیفیت منابع آب شرکت آب‌منطقه‌ای آذربایجان‌شرقی با اشاره به این‌که امروز نمایندگانی از طرف ایران و ارمنستان در مرز حاضر می‌شوند تا به اندازه‌گیری میزان آلودگی آب بپردازند، عنوان می‌کند: باید توجه داشت در این سال‌ها هیچگاه میزان آلودگی از حد استاندارد بالا نرفته است و تنها رسوبات به فلزات سنگین آلوده است. طبق توافقات صورت گرفته، ارمنی‌ها پذیرفتند سدهای زباله‌ای را که پساب‌های معادن در آن ریخته می‌شود ایزوله کنند، زیرا آلودگی از این سدها به رودخانه نشت می‌کرد.

به گفته آرمان‌فر، براساس توافق‌های صورت گرفته و برنامه‌ریزی‌های مشترک، مقام‌های جمهوری ارمنستان اعلام کرده‌اند تا سال 2017 برنامه پاکسازی رود ارس را به اتمام می‌رسانند.

کمیل انتظاری - ایران