زندگی بدون رحم و تخمدان

البته دکتر فاطمه سروی، جراح و متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ نازایی در پاسخ به این پرسش که چرا طی سال‌های اخیر عمل برداشتن رحم بویژه از 40 سال به بعد بسیار شایع شده است به جام‌جم می‌گوید: رواج بالای عمل درآوردن رحم از یکسو به دلیل افزایش بهداشت باروری و توجه به بهداشت زنان نزدیک یائسگی و از سوی دیگر، ترسیدن از این است که مبادا مواردی مثل سرطان رحم مطرح باشد. اما در گذشته زنان به امکانات جراحی دسترسی نداشتند و به دلیل خونریزی‌های شدید دچار آنمی (کم‌خونی) می‌شدند و کسی به آنها توجه نمی‌کرد.

اما کدام دسته از بیماری‌ها و عوارض ناشی از آنها، گزینه برداشتن رحم و گاهی تخمدان‌ها را برای بیمار اجتناب‌ناپذیر می‌کند؟

فیبروم‌های بزرگ، دردسری برای رحم

دکتر آمنه لاهوتی، متخصص زنان و زایمان در پاسخ به این پرسش به میوم‌های رحمی که در اصطلاح عامیانه به نام فیبروم شناخته می‌شوند به عنوان یکی از دلایل شایع در انجام هیسترکتومی اشاره می‌کند و می‌گوید: فیبروم‌ها رویش‌های اضافه‌ای از بافت عضلانی رحم هستند که معمولا در بیشتر خانم‌های بالای 35 سال ایجاد می‌شوند.

زمانی که میوم در جایی از رحم قرار گرفته است که به خونریزی غیرطبیعی منجر می‌شود یا آن‌قدر بزرگ است که به اندام‌های مجاور در شکم ولگن مثل روده یا کلیه فشار می‌آورد باید خارج شود. در سنین پایین‌تر معمولا فقط میوم‌ها خارج می‌شوند ورحم حفظ می‌شود، اما در سنین بالاتر و نزدیک به یائسگی معمولا کل رحم خارج می‌شود، چرا که با حفظ رحم امکان تشکیل میوم‌های جدید وجود دارد.

دکتر سروی نیز تاکید می‌کند: در بیمارانی که با خونریزی شدید واژینال مراجعه می‌کنند و به درمان‌های دارویی پاسخ نمی‌دهند یا این که فیبروم‌های بزرگ رحمی دارند که به قسمت‌های مهم لگنی مثل کلیه‌ها و حالب فشار می‌آورد چاره‌ای جز تخلیه رحم وجود ندارد.

اندومتریوز با دردهای شدید لگنی

از دیگر علت‌های هیسترکتومی، درد مزمن و شدید لگنی است که معمولا به دلیل بیماری‌هایی مثل اندومتریوز ایجاد می‌شود.

دکتر لاهوتی در این باره به جام‌جم توضیح می‌دهد: در این بیماری بافت اندومتر (لایه داخلی رحم) به طور نابجا در بافت ماهیچه‌ای رحم یا داخل فضای لگن وجود دارد و با تغییرات هورمونی ماهانه این بافت‌های نابجا نیز مثل بافت طبیعی رحم تحریک می‌شوند و ایجاد درد می‌کنند. گاهی آن‌قدر درد شدید است که برای خلاصی از آن و بازگرداندن کیفیت عادی به زندگی فرد، باید رحم وی را خارج کرد.

خداحافظی با رحم و تخمدان‌ها به دلیل بدخیمی‌ها

از دیگر مواردی که به هیسترکتومی منجر می‌شود انواع سرطان‌های دهانه رحم، رحم یا تخمدان‌ها هستند که هیسترکتومی به عنوان بخشی از اقدامات درمانی برای بیمار انجام می‌شود.

به گفته دکتر سروی در موارد بدخیمی رحم یا تومورهای تخمدان، درآوردن تخمدان‌ها الزامی است. همچنین وقتی سن بیماری بالای 55 سال است و کیست‌های عودکننده تخمدان یا کیست‌های خوش‌‌خیم رحمی و خونریزی‌های شدید دارد، ناگزیر به تخلیه رحم و تخمدان است.

خارج کردن رحم حین زایمان

در مورد همه اندام‌های بدن در صورت بروز بیماری، تمامی تلاش بر حفظ آن عضو است، اما در مواردی که حفظ عضو با سلامت بیمار منافات دارد مجبور به برداشتن آن می‌شویم.

دکتر لاهوتی در این باره توضیح می‌دهد: گاهی حین زایمان یا سزارین نیز شرایطی پیش می‌آید که ناگزیر از خارج کردن رحم هستیم؛ مثلا رحم بعد از تولد نوزاد جمع نمی‌شود و جان مادر درمعرض خطر قرار می‌گیرد یا به علت چسبندگی جفت و نفوذ آن به لایه‌های عضلانی رحم، امکان خروج کامل آن وجود ندارد و مجبور به خروج رحم حین زایمان یا سزارین می‌شویم. در این حالت هیسترکتومی تنها با هدف حفظ جان مادر انجام می‌شود و مسلما مادری که چنین تصمیمی برایش گرفته شده در شرایط بحرانی و در مرز مرگ و زندگی قرار دارد.

همیشه تخمدان‌ها برداشته نمی‌شود

در زمان هیسترکتومی گاهی تخمدان‌ها هم برداشته می‌شود. این در صورتی است که مشکلی در تخمدان‌ها وجود داشته باشد (مثلا وجود کیست تخمدان در خانمی که به علت خونریزی شدید هیسترکتومی می‌شود.)

به گفته دکتر لاهوتی، در صورتی که تخمدان‌ها کاملا سالم باشند تا 65 سالگی حفظ می‌شوند؛ چراکه تخمدان‌ها محل تولید هورمون‌های مهم در زنان هستند که در سلامت عمومی و باروری وی نقش دارند. حتی پس از یائسگی که ترشح هورمون‌های جنسی از تخمدان‌ها متوقف می‌شود ترشح برخی هورمون‌های دیگر از تخمدان ادامه دارد و به همین دلیل سعی در حفظ تخمدان‌ها در زمان عمل حتی در صورت یائسگی فرد می‌شود.

عوارض عمل هیسترکتومی

اگر خانم پس از سن یائسگی باشد، عوارض خاصی برای بیمار ندارد؛ ولی اگر قبل از سن یائسگی باشد شانس حاملگی را از بیمار می‌گیرد و درآوردن تخمدان‌ها عوارض یائسگی برای بیمار دارد.

دکتر سروی با بیان این مطالب می‌گوید: بعضی بیماران از نظر میل جنسی دچار مشکل می‌شدند که البته با مشاوره‌های روانپزشکی به بیمار کمک زیادی می‌توان کرد.البته پس از دو ماه مراقبت بیمار به حالت طبیعی زندگی بر می‌گردد و در مطالعات انجام شده روی زنان که جراحی شده‌اند نشان می‌دهد میل جنسی پس از مدتی به حالت طبیعی برمی‌گردد.

وی تاکید می‌کند: البته بیمار باید از عوارض عمل مطلع شود، چون رحم و تخمدان نزدیک اعضای حیاتی مثل حالب و کلیه‌ها هستند و ممکن است این اعضا طی عمل جراحی آسیب ببینند و این که بیمار بداند ممکن است مدتی پس از عمل، درد داشته باشد. همچنین پس از عمل حداقل دو ماه از اعمال جنسی خودداری کند و وسایل سنگین بلند نکند و ورزش‌های سنگین انجام ندهد.

پیوند مغز استخوان چیست ؟

پیوند مغز استخوان یا پیوند سلول‌های بنیادی خونساز، جایگزینی مغز استخوان ناسالم با مغز استخوان سالم است. اگر مغز استخوان در بیماری بخوبی نتواند سلول‌های خونی را برای بدن فراهم کند، باید با یک مغز استخوان سالم جایگزین شود.

دکتر امیر‌علی حمدیه، دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری‌های سلول‌های بنیادی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به جام‌جم گفت: پیوند مغز استخوان مثل سایر پیوندها (پیوند کلیه، کبد و قلب) نیاز به عمل جراحی ندارد. برای پیوند مغز استخوان، ابتدا مغز استخوان نارسا به وسیله داروهای شیمی درمانی تخریب می‌شود و پس از آن، مغز استخوان سالم (مانند تزریق خون) به فرد تزریق می‌شود. مغز استخوان سالم به طور خود به خود در استخوان فرد جایگزین می‌شود. وی افزود: ‏پیوند سلول‌های بنیادی خونساز برای درمان بسیاری از بیماری‌ها که مغز استخوان فرد را درگیر می‌کند، استفاده می‌شود. بیماری‌هایی که در آن، مغز استخوان بیش از اندازه یا کمتر از میزان مورد نیاز،سلول می‌سازد یا سلول‌های غیر طبیعی می‌سازد، باید تحت این نوع جراحی قرار بگیرند. به بیان دیگر، پیوند مغز استخوان و پیوند سلول‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بنیادی خون محیطی، فرآیندهایی هستند که به منظور جبران فقدان سلول‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بنیادی که بر اثر شیمی‌درمانی با میزان‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بالا یا پرتودرمانی از بین رفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند، انجام می‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند. بیشترین استفاده از پیوند مغز استخوان در درمان لوسمی (سرطان خون) و لنفوم است. گفتنی است، بیشترین تأثیر این روش‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها هنگامی است که لوسمی یا لنفوم در حال بهبود باشد.

پونه شیرازی

دانش و سلامت