فراهم شدن امکان تصویربرداری در مقیاس نانو در کشور

میلاد احمدی، کارشناس مهندسی مکانیک و مدیر بازرگانی شرکت دانش‌بنیان آراپژوهش درباره نحوه عملکرد میکروسکوپ نیروی اتمی (Bio-AFM) به جام‌جم می‌گوید: دستگاهی که ما تولید می‌کنیم یک نانو اسکوپ است که توانایی تصویربردای در مقیاس نانو را دارد. وی ادامه می‌دهد: به علت عدم وجود طول موج کافی نوری، دیگر نمی‌توان از روش‌های اپتیکی برای این تصویربرداری استفاده کرد. به همین دلیل از برخی روش‌های مکانیکی استفاده می‌کنیم.

مهندس احمدی در توضیح مقیاس‌های میکرون و نانو می‌گوید: افراد معمولا از میلی‌متر دید خوبی دارند؛ اگر میلی متر را به هزار قسمت مساوی تقسیم کنیم، هر قسمت یک میکرون می‌شود و اگر هر یک میکرون را به هزار قسمت مساوی تقسیم کنیم، هر کدام از قسمت‌ها یک نانومتر می‌شود.

وی درباره روش کار این میکروسکوپ می‌گوید: در این ابزار یک تیرک که انتهای آن یک سوزن مخروطی شکل با قطری کمتر از 8 نانومتر قراردارد روی سطح نمونه حرکت می‌کند و به واسطه ثبت انحرافات این تیرک به دلیل وجود نیروهای دافعه بین اتم‌های نوک سوزن و سطح نمونه، تصویر در مقیاس نانو ساخته می‌شود. AFM نوعی از میکروسکوپ‌های پروب روبشی بوده که از مزایای آن نسبت به دیگر روش‌های میکروسکوپی می‌توان به سرعت بالا، سادگی در تهیه و آماده‌سازی نمونه، عدم محدودیت در نوع نمونه، عدم نیاز به محیط خلأ (برخلاف میکروسکوپ‌های الکترونیکی)، قابلیت مطالعه سیستم‌های زیستی زنده و امکان تصویربرداری در محیط مایع، غیرمخرب بودن آنالیز و قیمت مناسب مصرف انرژی اشاره کرد.

مدیر بازرگانی شرکت دانش‌بنیان آراپژوهش درباره مدت زمان انجام پژوهش برای بومی‌سازی این دستگاه در کشور می‌گوید: از سال 77 کار تحقیق روی عملگرها و حسگرهای نانومتری را با تقسیم آن به چند پروژه آغاز کردیم. در سال 87 موفق شدیم نمونه اولیه دستگاه را در نمایشگاه اختراعات رونمایی کنیم. سپس دو سال برای تجاری‌سازی محصول تلاش کردیم تا مدل مورد نیاز مصرف‌کننده را به بازار ارائه کنیم و تقریبا از اواخر سال 89، موفق به عرضه این میکروسکوپ به 70 دانشگاه، مرکز پژوهش و بیمارستان شده‌ایم.

مهندس احمدی با تأکید بر این که کیفیت محصول بومی شده با نمونه خارجی آن برابری می‌کند، می‌گوید: این میکروسکوپ تنها در پنج شش کشور دنیا ازجمله آمریکا، روسیه، چند کشور اروپایی و ایران تولید می‌شود. علت هم این است که تولید این دستگاه از پیچیدگی‌های فنی خاصی برخوردار است و همه کشورها حاضر به سرمایه‌گذاری روی آن نیستند.

وی با اشاره به کاربرد این میکروسکوپ در صنایع می‌افزاید: امروزه همه ابعاد در صنعت به سمت کوچک شدن می‌رود. گاهی تشخیص ترک‌ها و خوردگی‌ها در مقیاس نانو در عملکرد صنایع بسیار موثر است تا جلوی خسارات و شکستگی‌های بد گرفته شود. شناسایی سلول‌های سرطانی در مقیاس نانو نیز می‌تواند در فرآیند درمان، قبل از رشد بیماری بسیار موثرتر باشد. به همین علت تصویربرداری با این دستگاه در بخش‌های مختلف بسیار کاربردی است.

سهیلا فلاحی