مسکو، تهران و واشنگتن در انتظار شفافیت آنکارا

نبرد جرابلس میان ارتش ترکیه و داعش اولین نبرد داعش در سوریه و عراق بوده که بدون مقاومت چشمگیر آنها به پایان رسید و این در شرایطی است که در نبردهای قیاره، کوبانی، فلوجه، رمادی، منبج و ... شاهد زمینگیری طرف‌های درگیر با داعش در نبرد زمینی بوده ایم و به عبارتی می‌توان این‌گونه ادعا کرد که داعش جز در نبرد جرابلس در هیچ جبهه دیگری میدان نبرد را سهل به طرف دیگر ماجرا واگذار نکرد.

از سوی دیگر منطقه عفرین، شمال و غرب عفرین تا مرزهای ترکیه و شرق عفرین تا اعزاز، که دارای مرز حدودا 140 کیلومتری با ترکیه و تحت کنترل کردهای سوریه است نیز در فاصله 90 کیلومتری غربی جرابلس واقع شده که در صورت تسلط کردها بر این حد فاصل و با توجه به تسلط کامل آنها بر استان حسکه و شمال استان رقه، مرزهای شمالی سوریه با ترکیه تماما در اختیار نیروهای کرد قرار می‌گرفت.

با توجه به مسائل بیان شده می‌توان به این جمع‌بندی رسید که تسلط ارتش ترکیه بر نوار مرزی شمال شرقی استان حلب به منظور جلوگیری از اتصال دو جبهه کرد در شمال شرق و شمال غرب سوریه بوده و حتی شکل و شیوه تسلط ارتش ترکیه بر این منطقه، شائبه تبانی میان ترکیه و داعش را نیز به وجود می‌آورد.

تلاش آنکارا برای نائل آمدن به اهداف ذکر شده مبنی بر جلوگیری از تسلط حداکثری کردها بر مرز سوریه و ترکیه و حتی جلوگیری از حضور داعش در مرز این کشور، جدا از مشروع یا نامشروع بودن این اقدامات، کاملا طبیعی است؛ لیکن اگر این تنها هدف آنکارا باشد و اهداف پنهان دیگری در کار نباشند، به طور طبیعی آنکارا باید با دمشق وارد مذاکره شود، زیرا نائل آمدن به این اهداف به سود هر دو کشور است. وقوع نیافتن این اتفاق قطعا تهران و مسکو را دچار نگرانی خواهد کرد، ضمن این که این دو بازیگر بحران سوریه تا امروز در مقابل ورود ترکیه به خاک سوریه جبهه‌گیری نظامی نکرده‌ و به نوعی دست آنکارا را برای ایفای نقش باز گذاشته‌اند و طبعا خواستار دریافت امتیازاتی در قبال این موضعگیری نیز خواهند بود.

آنچه تهران و مسکو را نگران می‌کند برنامه آینده ترکیه مبنی بر انتقال کنترل مناطق تحت تسلط خود در خاک سوریه به ارتش آزاد سوریه است. باید توجه داشت ارتش آزاد سوریه بعد از فرماندهی عبیدالله البشیر مانند گذشته دارای اعضای ثابت نیست و در واقع همواره به شکل ائتلافی از گروه‌های معارض دولت سوریه تحت حمایت ترکیه بوده و این بار نیز ائتلافی است میان گروه‌های فیلق الشام، احرار الشام و گروه‌های فعال در ادلب. اگر این جا‌به جایی قدرت توسط ترکیه صورت گیرد علاوه بر نیروهای کرد حاضر عفرین، نیروهای حکومتی سوریه نیز در منطقه میان حومه شرقی اتارب و حومه غربی الباب در محاصره کامل نیروهای احرار الشام و فیلق الشام قرار خواهند گرفت؛ ضمن این که ایالات متحده که خود از حامیان کردهای سوریه محسوب می‌شد نیز به ارتش ترکیه اجازه عملیات علیه آنها در درگیری‌های جرابلس را داده و با توجه به اهدای این امتیاز بزرگ به ترکیه خواستار شفافیت ترکیه در قبال بحران سوریه است که شائبه تبانی ترکیه و داعش در مسأله ورود به جرابلس، بر نگرانی‌های ایالات متحده نیز خواهد افزود.

با توجه به مسائل ذکر شده، آنکارا یا باید روند فعالیت خود در قبال بحران سوریه را شفاف و تصحیح کند یا باید در انتظار عکس العمل مسکو، تهران و حتی واشنگتن در قبال مواضع اتخاذ شده خود باشد.

دکتر مانی محرابی

عضو هیات علمی اندیشکده روابط بین‌الملل