آموزش روزنامه‌نگاری پالایش می‌خواهد

به لحاظ کیفیت هم نمی‌توان میان این دو مقایسه داشت، زیرا مطبوعات فرانسه بعد از چاپ، بر محافل حرفه‌ای سیاسی، اقتصادی و ... تاثیرگذار هستند، اما در کشور ما این طور نیست. مطبوعات در کشور ما بیشتر روزی‌نامه هستند تا روزنامه. در واقع عده‌ای بدون تخصص و فقط به‌واسطه لابی‌هایی که دارند، امتیاز مطبوعات را دریافت و شروع به چاپ روزنامه می‌کنند. به همین دلیل بدون داشتن تخصص کار انجام می‌دهند، اما در فرانسه این‌طور نیست و تا زمانی که فردی تخصص نداشته باشد به او امتیاز چاپ روزنامه را نمی‌دهند. ضمن این که قبل از چاپ، مخاطب سنجی انجام می‌شود تا بر این اساس خوراک مناسب را در اختیار مخاطب بگذارند، اما در مطبوعات ایران مخاطب سنجی نمی‌شود.

روزنامه نگارانی که در روزنامه‌های فرانسه کار می‌کنند، حرفه‌ای و متخصص هستند، در حالی که در مطبوعات ایران روزنامه‌نگاران به شکل تخصصی کار نمی‌کنند و مطالعه ندارند. در واقع به جای این که باعث شکوفا شدن حوزه خبری شوند وضعیت آن را بدتر می‌کنند. در اینجا اگر کسی زبان خوانده باشد جذب سرویس بین‌الملل می‌شود، در حالی که در آن طرف این طور نیست و فردی که زبان خوانده در حوزه‌ای که کار می‌کند مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عنوان مثال در روزنامه لوموند همه حرفه‌ای هستند، اما در روزنامه‌های ما روزنامه‌نگاران کارمندانی هستند که ساعت 8 صبح می‌روند و 4 بعد از ظهر هم برمی گردند یا ساعت 2 ظهر می‌روند و ساعت 8 شب بازمی‌گردند. همین زندگی کارمندی باعث شده روزنامه در کشور ما جایگاه نداشته باشد و در نتیجه، تیراژ پایین است و افراد کمی مشترک مطبوعات می‌شوند.

شما در نظر بگیرید از 80 میلیون جمعیت ایران چند هزار نفر مشترک روزنامه هستند. منابع مالی روزنامه‌ها هم آگهی‌هایی است که چاپ می‌شوند. در مجموع کل تیراژ روزنامه‌ها، هفته نامه‌ها، ماهنامه‌ها و... در کشور ما دو میلیون و 700 هزار نسخه است، اما در فرانسه یکی از روزنامه‌ها به تنهایی یک میلیون تیراژ دارد. وقتی کیفیت روزنامه‌ها بالا نباشد، طبیعی است که کمتر با اقبال مخاطبان روبه‌رو می‌شوند و اگر روزنامه‌ای هم تعطیل شود، کسی ناراحت نمی‌شود؛ چون جایگاه ندارد. متاسفانه سواد رسانه‌ای روزنامه‌نگاران ما پایین است و در دانشکده‌های روزنامه‌نگاری درس‌های جدید به دانشجویان تدریس نمی‌شود و منابع کهنه به دانشجویان القا می‌شود. دانشجویان ما مقصر هستند که در روزنامه‌ها تحول ایجاد نمی‌شود.

این مسائل به ظاهر ساده وکم اهمیت، دست‌به‌دست هم می‌دهند که رقابت به‌وجود نیاید. البته برای رهایی از این مشکل باید پژوهش انجام داد، اما تنها راهکار، ایجاد تغییرات بنیادی در دروس دانشگاهی است و این که سواد رسانه‌ای را بالا ببریم تا از این طریق فرهنگ روزنامه خوانی را در مردم نهادینه کنیم تا روزنامه‌خوان شوند. ضمن این که روزنامه‌نگاران باید متعهد به کارشان باشند و صادقانه و عاشقانه کار کنند نه صرفاً برای پرستیژ!

دکتر عباس اسدی

استاد روزنامه‌‌نگاری دانشگاه علامه طباطبایی