هشدارهای اقتصادی با رنگ‌وبوی طنز

در این برنامه با توجه به اوضاع جنگ تحمیلی و تحریم‌های اقتصادی هشدارهای زیادی درباره اصلاح الگوی مصرف به مخاطبان داده می‌شد. بخشی از نمایش‌های برنامه سیمای اقتصاد ما به کاسب‌های گرانفروش اختصاص داشت که وقتی به آنها گفته می‌شد گرانفروش، قرمز می‌شدند و کار به دعوا می‌کشید. با وجود این که سال‌ها از پخش برنامه سیمای اقتصاد ما گذشته، اما همچنان در خاطرات نسل دیروز جایگاه ماندگار دارد. همین بهانه‌ای شد تا به سراغ محمد شیری و عباس محبوب، دو بازیگر آیتم‌های نمایشی این برنامه برویم و با آنها درباره این مجموعه صحبت کنیم.

طراحی سیمای اقتصاد

محمد شیری درباره ایده راه‌اندازی برنامه سیمای اقتصاد ما به جام‌جم گفت: بعد از پیروزی انقلاب، وضعیت بازیگران بلاتکلیف بود. در آن مقطع من هم در اداره تئاتر بودم تا این که شخصی به نام قاضی تهرانی در شبکه دو برنامه‌ای با نام تفریح، سرگرمی، ریاضیات را ساخت. بعد از این برنامه خسرو شجاع‌زاده برنامه‌ای به نام سینما تئاتر را برای شبکه دو تهیه کرد و از بازیگران قدیمی و دوبلورها دعوت به عمل آورد. در این برنامه من و آقای مندوب هاشمی هم حضور داشتیم. اجرای برنامه هم به عهده ناصر طهماسب بود که تا سال 62 پخش شد.

وی ادامه داد: محمدرضا پاسدار که از مدرسان صدا و سیماست، برنامه سیمای اقتصاد ما را برای شبکه یک تهیه کرد. او از زنده‌یاد هاشمی برای اجرای برنامه دعوت کرد. هاشمی دو روز بعد از رفتن به برنامه با من تماس گرفت و گفت آقای پاسدار علاقه‌مند است که تو همراه دیگر دوستان در آیتم‌های نمایشی این برنامه بازی کنی. این بازیگر با اشاره به این که پخش برنامه تا سال 1372 ادامه داشت، توضیح داد: این برنامه هفتگی پخش می‌شد و به بررسی مسائل اقتصادی همچون کشاورزی و صنعت می‌پرداخت و بخشی از آن به آیتم‌های نمایشی اختصاص داشت. یعنی فقط مباحث خشک اقتصادی در برنامه مطرح نمی‌شد و برای این که برنامه برای مخاطبان قابل هضم باشد، در قالب نمایش به موضوعات اقتصادی پرداخته می‌شد.

اگر هشدارها را جدی گرفته بودیم

شیری عنوان کرد: اگر ما هشدارهای این برنامه را در آن زمان جدی گرفته بودیم، در حال حاضر با مشکلاتی مانند آلودگی هوا و نابودی جنگل‌ها رو به رو نبودیم. نمایش‌های این برنامه که با موضوعات متنوع پخش می‌شد، مورد توجه مخاطبان قرار گرفته بود و با ارسال نامه از عوامل برنامه قدردانی می‌کردند.

وی در واکنش به این پرسش که آیا شما خودتان هم به برنامه سوژه می‌دادید، توضیح داد: در این برنامه یک گروه محقق وجود داشت که داستان آیتم‌های نمایشی را در چند سطر به آقای پاسدار می‌دادند و او هم روی نمایش‌ها کار می‌کرد و ما سر صحنه به نمایش‌ها شاخ و برگ بیشتری می‌دادیم. بعد از مدتی من عباس محبوب را به گروه معرفی کردم و او در نمایش‌ها درخشید و مورد توجه مردم قرار گرفت. دلیل محبوبیت برنامه سیمای اقتصاد ما این بود که هر کس گوشه‌ای از کار را گرفته بود و هیچ کس کار را به فرد دیگری واگذار نمی‌کرد.

شیری درباره همکاری عباس محبوب به عنوان پارتنر در این مجموعه گفت: آقای محبوب از دوستان قدیم من هستند و ما با هم تئاتر کار می‌کردیم. صدای خاصی دارد و بازی بسیار خوبی هم در آیتم‌های نمایشی سیمای اقتصاد ما داشت. در واقع پارتنر محبوبی بود و دوستانی صمیمی هستیم.

همه یکدل بودیم

عباس محبوب درباره بازی در آیتم‌های نمایشی سیمای اقتصاد ما گفت: این برنامه اوایل دهه 60 روی آنتن شبکه یک رفت. خاطرات خوبی از عوامل مجموعه دارم. همه یکدل بودیم و با هم تلاش می‌کردیم یک کار خوب ارائه کنیم. بعد از مدتی که این برنامه روی آنتن رفت، از من دعوت شد تا به گروه ملحق شوم. خوشبختانه بعد از مدتی این برنامه در میان مخاطبان طرفداران زیادی پیدا کرد.

وی ادامه داد: دلیل محبوبیت برنامه سیمای اقتصاد ما این بود که مسائل اقتصادی را نقد می‌کرد و مردم هم با علاقه این برنامه را پیگیری می‌کردند. از سوی دیگر، در آیتم‌های نمایشی برنامه به مباحث اقتصادی با زبان طنز پرداخته می‌شد.

این بازیگر در پاسخ این سوال که وقتی مردم وقتی در کوچه و خیابان شما را می‌دیدند، آیا پیشنهاد سوژه می‌دادند، عنوان کرد: خواسته‌هایشان را مطرح می‌کردند و من هم به آقای پاسدار انتقال می‌دادم. این برنامه شورای نویسندگان داشت و هر هفته مسائل روز در این شورا بررسی و بعد اجرا می‌شد.

محبوب درباره این که با محمد شیری تا چه میزان در آیتم‌های نمایشی بداهه استفاده می‌کردید، توضیح داد: کارگردان دست ما را باز گذاشته بود که راحت بتوانیم نظراتمان را بگوییم و در کار اجرا کنیم. البته چون زمان زیادی برای تمرین نداشتیم هر کدام از ما بنا به ذوق و سلیقه‌ای که داشتیم، از بداهه استفاده می‌کردیم.

تکیه‌کلام‌های شیرین

شیری: دلم می‌خواهد نقش‌هایم زنده باشد. به همین دلیل، سعی می‌کنم با بداهه آنها را شیرین کنم، بویژه در کارهای طنز. اعتقاد دارم اگر بداهه در آثار طنز نباشد، به درد نمی‌خورد و باید بازیگر در این حوزه خلاقیت داشته باشد. من در این مجموعه تیپ کارمند ساده را به عهده داشتم. کرمانی می‌گفتند، این کارمند کرمانی است. شیرازی‌ها می‌گفتند شیرازی است و... از آنجایی که من دوستان کرمانی داشتم، تلاش کردم به مرور این کاراکتر را به کرمانی بیشتر نزدیک کنم. از تکیه‌کلام‌های مختلف هم استفاده می‌کردم تا شخصیت را برای مخاطبان شیرین کنم.

آقای اقتصاد؛ مرد محبوب

محبوب: خدا مرحوم احمد مندوب هاشمی را رحمت کند. مردی بسیار دوست‌داشتنی و با انرژی مثبت بود. او در میان عوامل برنامه سیمای اقتصاد ما بزرگ‌تر بود و همه به او احترام می‌گذاشتند. به خاطر سنش، نقش رهبر گروه را داشت. از سوی دیگر،‌ گروه تولید برنامه خیلی خوب بود و دوستی‌ها فقط به جلوی دوربین منتهی نمی‌شد و پشت دوربین هم با هم رفاقت داشتیم. با توجه به این که نسبت به هم شناخت خوبی پیدا کرده بودیم، به همین دلیل هر آنچه درباره متن به ذهنمان می‌رسید، به آقای پاسدار منتقل می‌کردیم. البته زمان زیادی برای تمرین نداشتیم و آقای پاسدار هم از پیشنهادهای خوب استقبال می‌کرد.

یک هنرمند و صدای دوست‌داشتنی

مخاطبان جوان دیروز و بزرگسال امروز تلویزیون، وقتی نام زنده‌یاد احمد مندوب هاشمی را می‌شنوند، اولین خاطره‌ای را که به یاد می‌آورند، اجرای او در برنامه سیمای اقتصاد ماست که در دهه 60 از شبکه یک پخش شد. او یک مرد دوست داشتنی بود که فقط جلوی دوربین و در قاب تلویزیون برای مخاطبان لبخند نمی‌زد، بلکه پشت صحنه هم هر کاری از دستش بر‌می‌آمد برای همکارانش انجام می‌داد. پیشینه بازیگری این هنرمند به سال 1362 و بازی در فیلم سینمایی دادشاه به کارگردانی حبیب‌الله کاوش برمی‌گردد. همچنین از سال 1341 و از 23 سالگی، کارش را در دنیای دوبله شروع کرد. او در دنیای دوبله بیشتر به جای پدربزرگ‌های مهربان و دوست‌داشتنی حرف می‌زد که یکی از نقش‌های ماندگار او، صحبت کردن به جای پدربزرگ اوشین در مجموعه سال‌های دور از خانه بود.

فاطمه عودباشی