مردم و رسانه، حلقه های مؤثرتنظیم بازار میوه شب عید

یک سال رسانه ها ممکن است از وضعیت خوب برنامه ریزی برای تامین میوه شب عید ابراز رضایت کنند و سال دیگر ممکن است که زبان نقد به شیوه برنامه ریزی و تامین میوه شب عید بگشایند. مروری بر مطالب روزنامه های مختلف در سال های گذشته به نوعی تاییدکننده این موضوع بوده است. بد نیست که به تیترهای رسانه های مختلف در سال های گذشته در این خصوص نظری بیاندازیم و آنها را مرور کنیم: پرتقال مصری سر سفره نوروز ایرانی(سال 95)، ورود دلال‌ها به بازار میوه (94)، توزیع گسترده میوه شب عید از وعده تا عمل (93)، میوه شب عید ۳۰ تا ۴۰ درصد ارزانتر از بازار (سال 92) و ...
سابقه تاریخ توزیع میوه دولتی در شب عید به سال 1384 برمی گردد که براساس مصوبه دولت در روزهای پایانی سال 83 طرحی با هدف تعادل‌بخشی به قیمت میوه در ایام پایانی سال برای حمایت از هر دو تولیدکننده و مصرف‌کننده به تصویب رسید که براساس این مصوبه دولت موظف به ذخیره‌سازی و اصلاح زیرساخت‌های مرتبط با ذخیره‌سازی میوه شد. از سال 84 تا 95 مسوولیت تنظیم بازار ایام پایانی سال بر عهده وزارت بازرگانی و بعد از آن وزارت صنعت، معدن و تجارت بود و درسال 93 با اجرای قانون تمرکز وظایف و اختیارات بخش کشاورزی در وزارت جهاد کشاورزی، مسوولیت تنظیم بازار میوه شب عید به وزارت جهاد کشاورزی منتقل شد.

صرف نظر از اینکه چه دستگاه های دولتی وظیفه تنظیم بازار را در این 12 سال برعهده داشته است و چه عملکردی از خود به جای گذاشته است به نظر می رسد در این سال های توزیع میوه دولتی روندهای متفاوتی شکل گرفته است در سال هایی که میوه تولید داخل فراوان بوده و ذخیره سازی میوه شب عید از سوی دستگاه های دولتی انجام شده است، روند عرضه و تقاضا موجب شده است که قیمت میوه شب عید کنترل و حتی گاهی اوقات میوه ذخیره شده در بخش خصوصی روند قیمتی پایین تری را برای عرضه طی کند و موجب رضایت مردم گردد.

اما در سال هایی که میزان ذخیره سازی میوه شب عید به علت سرمازدگی و کم محصولی با مشکل مواجه شده و دولت مجبور به واردات میوه شده است، روند عرضه میوه دولتی به خوبی نتوانسته است در بازار تغییری ایجاد کند و تنظیم مناسبی در بازار صورت گیرد. در برخی ها این سال ها بارها اتفاق افتاده است که پس از اطلاع دلالان از میزان ذخیره میوه دولتی و واردات آن، با به هم زدن معادله عرضه و تقاضا گرانی میوه شب عید را به روزهای عید و ایام تعطیلات نوروز کشیده اند و باعث شده اند که میوه ها گران تر از قیمت واقعی به دست مشتری و مصرف کننده برسد.

به نظر می¬رسد که در حلقه عرضه و تقاضا میوه شب عید در طول سال های گذشته حلقه مفقوده ای وجود دارد که نهادهای مسئول و رسانه ها بر روی این حلقه مفقوده تمرکز زیادی نکرده اند و هر سال متغیرهای زیادی از جمله واردات میوه، سرمازدگی، دلالان و... توانسته اند به خوبی تاثیر خود را بر این بازار تحمیل کنند. طبق قانون عرضه و تقاضا در بازار رقابتی قیمت تعادلی و مقدار تعادلی یک کالا با عرضه و تقاضای بازار برای آن کالا تعیین می‌شود.

قیمت تعادلی یک کالا دقیقاً برابر با قیمتی است که مصرف‌کنندگان مقدار کالایی را که حاضرند در یک دوره زمانی خاص بخرند برابر با مقداری است که تولیدکنندگان آن کالا حاضرند عرضه کنند. میوه شب عید کالایی است که قرار است در یک دوره حدود15 الی 20 روز مصرف شود اما فشار برای خرید این کالا فقط در دو یا سه روز پایانی سال است، از یک سو این افزایش تقاضا در دوره دو یا سه روزه باعث می شود که با بهم خوردن میزان تقاضا و عرضه علی رغم تمهیدات دستگاه های مسئول فرصت برای سواستفاده دلالان و فرصت طلبان آماده شود و معادله عرضه و تقاضای واقعی به هم بخورد و از سوی دیگر قرار است این کالای مصرفی یعنی میوه شب عید در طول 15 روز ابتدایی سال مصرف خواهد شد و در برخی موارد میوه های خریداری شده توسط شهروندان در روزهای نزدیک به پایان سال به علت ویژگی های میوه های انبار شده و نبود امکانات مناسب برای نگهداری میزان میوه خریداری شده در منزل شهروندان باعث شود که در هنگام مصرف ویژگی های روز خرید را نداشته باشد و به خاطر کهنه و فاسد شدن حجم زیادی از میوه های مصرف نشده، خریداران مجبور شوند که در طول ایام عید نوروز دوباره برای خرید میوه های تازه تر اقدام کنند و هزینه های بیشتری را متحمل شوند.

بنابراین به نظر می رسد تازه خوری میوه مورد نیاز شب عید در هنگام مصرف و خرید چند قسمتی میوه شب عید در طول ایام تعطیلات نوروز یکی از متغیرهایی است که در خصوص خرید میوه شب عید و در سایر ایام سال باید مورد توجه رسانه ها باشد که با فرهنگ سازی در این زمینه موجب شوند که خرید بی رویه میوه در چند روز پایانی سال باعث تقاضای غیرضرور و بالا رفتن آن از میزان عرضه نشوند و گرانی بی مورد میوه سب عید را برخلاف میزان عرضه و تقاضا رقم نزند.

دکتر هادی البرزی

استاد علوم ارتباطات و رسانه