رئیس کنفدراسیون صادرات ایران درگفت و گو با جام جم آنلاین:

کالای با کیفیت به قطر صادر کنیم / اقدام نشود ترکیه بازار را می گیرد

تبعات اقتصادی دعوای عربی

قطر از سوی برخی کشورهای عربی از جمله عربستان، امارات متحده عربی، بحرین، لیبی، مالدیو و مصر تحریم شده است در حالی که این اتفاق، بسیاری از معادلات اقتصادی منطقه و جهان را با چالش مواجه کرده است. بر همین اساس، بسیاری از بازارهای مالی، بازارهای نفت و گاز و حمل و نقل دریایی و هوایی تحت تاثیر سیاست اخیر آل سعود قرار گرفت و اغلب نمایشگرها روی تابلوها به سمت پایین نزولی شدند.

کد خبر: ۱۰۳۸۹۸۰

کارشناسان معتقدند،‌ جایگاه اقتصادی قطر در کنار وابستگی‌های آن به روابطش با دیگر کشورهای عرب منطقه، امتیازها و نقاط ضعفی هستند که می‌تواند پیامدهای غیرقابل پیش بینی این تحریم را به رهبری عربستان برای منطقه به ارمغان آورد،‌ اما به‌راستی تبعات اقتصادی طرد آل ثانی از سوی عربستان چیست و چطور باید جهان خود را برای مقابله با پیامدهای سیاست نوین عربستان آماده کند؟ برای رسیدن به پاسخ این سوال لازم است توجه دقیقی نسبت به برخی آیتم‌های اقتصادی و روابط تجاری قطر با سایر نقاط جهان داشته باشیم.

کشوری با ذخایر ارزی بالا

اگرچه از اجرای تحریم‌های عربستان علیه همسایه خود قطر مدت زیادی نگذشته، اما برخی اقتصاددانان با استناد به داده‌های اقتصادی قطر، سعی در برآورد تبعات مالی اجرای چنین سیاستی از سوی آل‌سعود دارند. این گروه معتقدند،‌ قطر با درنظر گرفتن امکانات مالی گسترده‌ای که در اختیار دارد،‌ می‌تواند بخوبی این شرایط را مدیریت کند و در نهایت به سمت عادی شدن شرایط اقتصادی خود گام بردارد. این در حالی است که برخی کارشناسان اقتصادی می‌گویند،‌ بازنده‌های اصلی چنین سیاست شتابزده‌ای خود تحریم کنندگان هستند،‌ به این دلیل که قیمت پایین نفت توانمندی اقتصادی آنها و بخصوص عربستان را با چالش جدی روبه‌رو کرده است.

کارشناسان می‌گویند: ذخایر 335 میلیارد دلاری این کشور کوچک با درآمدهای سرشار نفتی و گازی عاملی برای به چالش کشیده شدن سیاست‌های خصمانه عربستان در منطقه است، به این دلیل که هزینه‌های بسیار بالای عربستان در کنار ذخایر کمتر از 500 میلیارد دلار آن بسرعت در حال کاهش است. به عنوان مثال تنها در قرارداد اخیر خرید تسلیحات آمریکایی عربستان بخش قابل توجهی از دارایی‌هایش را حراج کرده است.

از سوی دیگر نباید فراموش کنیم، درآمدهای نفتی قطر باوجود تمام تحریم‌های جدید دیگر کشورهای عربی علیه آن همچنان از طریق دریا ادامه خواهد داشت، به صورتی که درآمد ماه گذشته میلادی قطر 7/2 میلیارد دلار بوده و می‌تواند از طریق بنادر شمالی خود در خلیج فارس نیازهای اولیه خود را تامین کند.

داده‌های اقتصادی قطر

براساس داده‌های بین‌المللی، قطر با 25 میلیارد بشکه ذخایر اثبات‌شده نفت،‌ دارای چهاردهمین ذخایر بزرگ نفتی جهان بوده و در بخش گازی تقریبا 25 تریلیون مترمکعب و 13 درصد از ذخایر گازی را به خود اختصاص داده است. درآمد قطر از تجارت نفت و گاز تقریبا 5/334میلیارددلار بوده که می‌تواند بخش قابل توجهی از اقتصاد این کشور را به خود وابسته کند تا جایی که داده‌های ثبت شده نشان می‌دهد،‌ 92 درصد از اقتصاد به صنعت نفت و گاز وابسته است.

از سوی دیگر، داده‌های اقتصادی دیگری از این کشور 2 میلیون و 250 هزار نفری بیانگر آن است که نرخ بیکاری در قطر 1/1 درصد کاهش یافته و شرکای اصلی تجاری قطر پس از عربستان، عبارتند از: ژاپن با 2/25 درصد، هند با 6/14 درصد، چین با 4/8 درصد، امارات متحده عربی با 8/6 درصد و سنگاپور با 6/5 درصد.

بخشی از زیان اقتصادی در نگاه اول

در نگاه اول اگرچه دهکده جهانی با شنیدن این خبر شوکه شد و برای مدتی کوتاه حداقل در منطقه خلیج فارس برخی مبادلات اقتصادی به حالت سکون درآمد،‌ اما همانند دیگر رویدادهای سیاسی دوباره نوسان‌ها به اقتصاد بازگشت و بسیاری از مبادلات اقتصادی را تحت تاثیر قرار داد.

در این زمینه، تابلوهای بورس به عنوان دماسنج اقتصاد هر کشور،‌ اولین نشانه‌های نگرانی را به خود دید و در ساعات اولیه اعلام این خبر،‌ 7 درصد از ارزش خود را از دست داد. این درحالی است که نزول شاخص‌ها در بورس دوحه باعث شد، دیگر نمادهای عربی در این منطقه از دهکده جهانی نیز نزولی شود.

اما در شرایط جدید سیاسی قطر با برخی شرکای اصلی تجاری‌اش،‌ این تنها تابلوهای بورسی نبودند که تغییراتی را تجربه کردند چون خط هواپیمایی قطر ایر لاین هم در این زمینه با چالش روبه‌رو شد، به این دلیل که موقعیت جغرافیایی کشور قطر در منطقه باعث شده ارتباط بسیاری میان این ایرلاین با کشورهای اطراف ایجاد شود چون تحریم‌های فعلی،‌ شامل بسته شدن مرزهای هوایی کشورهای تحریم‌کننده در اطراف قطر نیز شد.

این اتفاق در حالی روی داد که فرودگاه دوحه قطر در سال گذشته میلادی میزبان 37 میلیون مسافر بوده است که این روند بیانگر گردش مالی بسیار گسترده در صنعت حمل و نقل هوایی این کشور است. در شرایط فعلی،‌ مشکلات و چالش بزرگی برای صنعت حمل و نقل هوایی قطر ایجاد شده است. به عنوان مثال، فرودگاه‌ دوحه به دلیل ارتباط بسیار نزدیکش با فرودگاه‌های دیگر کشورهای اطراف مثل امارات متحده عربی و عربستان تعداد بسیار زیادی از پروازهایش را از دست داده است، به این ترتیب که روزانه 19 پرواز تنها به فرودگاه امارات از دست رفته و تقریبا به همین میزان پرواز به فرودگاه‌های جده و ابوظبی.

وابستگی قطر به خارج از مرزهایش

با در نظر گرفتن روابط اقتصادی قطر با سایر کشورها درخواهیم یافت، اصلی‌ترین شریک تجاری این کشور که اکنون روابط سیاسی و اقتصادی خود را با آل ثانی قطع کرده، امارات متحده عربی است و در پی آن این آل‌سعود است که در جایگاه دوم قرار گرفته‌است، بنابراین در شرایط فعلی بخش عمده‌ای از تجارت میان طرفین از دست رفته و همین امر می‌تواند عاملی برای تنش‌ها و چالش‌های آینده باشد. بحرین اصلی‌ترین صادرکننده سوخت به قطر پس از امارات متحده عربی است که سالانه حدود 200 میلیون دلار انواع سوخت به داخل قطر فرستاده است، اما وابستگی غذایی قطر به دیگر کشورها به دلیل شرایط خاص آب و هوایی به گونه‌ای است که مهم‌ترین شرکای تجاری دوحه در این بخش از اقتصاد براساس داده‌های موجود امارات متحده عربی و انگلستان هستند که سال 2015 میلادی روی هم رفته 310 میلیون دلار خوراکی به آن کشور صادر کرده‌اند.

اطلاعات موجود از وابستگی‌های غذایی قطر به خارج از مرزهایش می‌تواند این نگرانی را برای دولتمردان آل‌ثانی ایجاد کند که ادامه چنین روابطی می‌تواند هزینه‌ای سنگین برای این کشور به همراه داشته باشد، به صورتی که اگر به میزان واردات خوراکی‌های قطر در سال 2016 دقت کنیم،‌ می‌بینیم قطر 05/1 میلیارد دلار واردات خوراکی بخصوص مواد پروتئینی و لبنی داشته،‌ به این دلیل که تقریبا یک سوم این واردات تنها از کشورهای امارات متحده عربی و عربستان صورت گرفته است.

یکی از واکنش‌های اولیه مردم به وابستگی بیش از حد قطر برای دسترسی به انواع خوراکی‌ها براساس گزارش‌های منتشر شده،‌ هجوم آنها به فروشگاه‌ها برای خرید و انبار کردن اغذیه مورد نیازشان بوده است.

نگرانی آینده انرژی

یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های بازارهای بین‌المللی انرژی، بروز هرگونه بحران در منطقه خاورمیانه بخصوص خلیج فارس به عنوان شاهراهی غیرقابل انکار برای انتقال انرژی به سراسر جهان است. از این رو هنگامی که اخبار مربوط به بروز تنش تازه در منطقه منتشر شد، گروهی از فعالان بازار نسبت به آینده بازار ابراز نگرانی کرده‌اند.

اغلب کارشناسان و فعالان بازار انرژی در سطح بین‌المللی می‌گویند، شرایط خاورمیانه بحرانی است و مشکلات روند جابه جایی انرژی گاز و نفت را تحت تاثیر قرار داده است، اما اگر این روند به تنشی تازه در منطقه حساس خلیج فارس منجر شود، قطعا بازار انرژی با چالشی جدی مواجه خواهد شد.

در بخشی دیگر، کارشناسان می‌گویند: سفر اخیر ترامپ به منطقه نشانه‌ای بود از توجه آمریکا به بازارهای احتمالی انرژی در آینده بدون نفت خلیج فارس،‌ چون سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در تولید نفت شیل ایجاد و فروش و مصرف ذخایر استراتژیک نفت آمریکا آغاز شده است.

وابستگی قطر به خارج از مرزهایش

جام جهانی 2022، رویایی دور از دسترس

سرمایه‌گذاری بسیار گسترده قطر برای میزبانی جام جهانی 2022 میلادی آن گونه بوده که قطر به دنبال برگزاری هرچه باشکوه‌تر این مراسم رفته است. از این رو در بخش‌های ساخت و ساز و تامین زیرساخت‌های مورد نیاز برگزاری این رویداد مهم ورزشی وابستگی قابل توجهی به ارتباط زمینی با کشور عربستان به خود دیده است. تحریم اخیر و قطع ارتباط زمینی میان دو کشور، بخش ساخت و ساز قطر را با چالش بسیار گسترده روبه‌رو و در نهایت، سایه سنگین تحریم را بر میزبانی جام جهانی 2022 میلادی کاملا مشهود کرده است.

گروهی از کارشناسان بر این باورند که ایجاد مشکلات مختلف در این زمینه و قطع ارتباط زمینی میان دو کشور حتی می‌تواند برگزاری میزبانی قطر را با اما و اگرهای گسترده‌ای روبه‌رو کرده، در نهایت این رویداد مهم ورزشی را از منطقه دور کند. تاکید دیگر کارشناسان نسبت به تبعات تحریم‌ها در میزبانی جام جهانی 2022 میلادی این است که کارگران خارجی قطر با در نظر گرفتن شرایط فعلی درحال خروج از این کشور هستند و قطر با کمبود کارگر برای تکمیل پروژه‌های خود روبه‌رو خواهد شد.

لازم است توجه داشته باشیم که بخش قابل توجهی از کارگران ساختمانی شاغل در قطر از کشور مصر آمده‌اند که با در نظر گرفتن شرایط فعلی این افراد با آینده نه‌چندان روشنی از نظر اقامت خود در قطر روبه‌رو خواهند بود که احتمالا مجبور به ترک خاک این کشور می‌شوند. در این زمینه محمد العراقی، رئیس جامعه مصریان ساکن در قطر به رویترز می‌گوید: تقریبا 6/1 میلیون نفر از جمعیت 5/2 میلیون نفری قطر، کارگران مهاجری هستندکه در خاک این کشور کار می‌کنند، اما نکته قابل توجه این است که تقریبا از این تعداد کارگر مهاجر 350 هزار نفر مصری هستند که اکنون در خطر اخراج هستند.

به گفته العراقی، خروج این تعداد کارگر از بخش‌های مختلف اقتصادی و ساختمانی قطر می‌تواند چالش قابل توجهی برای این کشور شناخته شود و در نهایت برخی پروژه‌های ساختمانی را به حالت سکون درآورد تا در صورت برنامه‌ریزی قطر کارگران دیگری استخدام کند.

منابع: یو اس تودی، شرق الاوسط، ترند

مترجم: عماد عزتی