شبکه های ملی موسسات و سمن ها در جایگاه رگولاتوری

رگولاتوری موضوعی است که اخیرا در سطوح مختلف سازمان ها و سیستم های مدیریتی به کرات به بحث و تبادل نظر گذاشته می شود و هر جا صحبت از نقش های جدید و مشارکت اجتماعی است، از اصطلاح «رگولاتوری» سخن به میان می آید.

در لغت‌نامه دهخدا، رگلاتور، منظم کننده و وسیله نظم در ماشین تعریف شده است همین کلمه در فرهنگ فارسی معین، وسیلة تنظیم کننده در انواع دستگاه ارایه شده و در فرهنگ عمید نیز بعنوان ابزاری به منظور تنظیم فشار گاز بر روی کپسول‌های گاز و هر نوع ابزار تنظیم‌کننده در ماشین آمده است.

اما صرف نظر از معنای لغوی آن، شاید پرسیده شود که رگولاتوری چیست و چه حوزه هایی را در بر می گیرد؟ به طور کلی رگولاتوری در لغت به معنی کنترل و هدایت بر پایه قاعده، اصل، روش یا قانون است.

به عبارتی توجیه یک سازوکار برای کارکرد دقیق است. بنابراین موسسه و یا نهاد رگولاتور براساس قانون وجهت حصول اطمینان از انطباق با مقررات قانونی و نیل به مقاصد و اهداف سازمانی شکل می گیرد.

در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و با تاسیس معاونت اجتماعی در ستاد و دانشگاههای علوم پزشکی کارکردهای ارزشمندی برای تعالی نظام سلامت در کشور رقم خورده است و مدتی است فعالیت هدفمندی برای بستر سازی تشکیل شبکه های ملی در حوزه های مختلف موسسات خیریه و سمن های سلامت نیز در این معاونت انجام شده که به نظر میرسد در آینده نزدیک نوید دهنده اثرات مانده گار در تقویت سرمایه اجتماعی نظام سلامت و حضور ملموس شرکای اجتماعی در جایگاه رگولاتوری و نهایتا حضور آگاهانه اضلاع اساسی نظام سلامت یعنی مردم و خیرین، موسسات وسمن ها و نهایتا کارگزاران وزارت بهداشت و دانشگاه های علوم پزشکی در فرایند گذاری طرح تحول سلامت می باشد.

هر چند شاید اعتقاد بر این باشد وزارت بهداشت در صنعت دارو تجربه رگولاتوری چند ساله دارد ! اما به نظر می رسد تجربه این امر در بستر ساخت و کارکردهای اجتماعی تجربه ای نوین است که در ساختار معاونت اجتماعی شکل گرفته و اجرایی می شود.

در این مطلب، مختصرا نقش شبکه های ملی سمن ها و موسسات سلامت در جایگاه رگولاتوری و تقویت سرمایه اجتماعی بررسی می شود.

تحقیقاتی که در زمینه سنجش و مطالعه سرمایه اجتماعی در ایران صورت گرفته، وضعیت سرمایه اجتماعی را نیازمند تقویت ارزیابی می کنند که حاکی از فضای کم اعتمادی در سطح جامعه است (تاجبخش و همکاران، 1382؛ شارع پور،1380؛ رفیع پور، 1387).

اما سرمایه اجتماعی در حقیقت دیالکتیکی از کنش و واکنش های روزانه افراد در جهان هستی و جهان اجتماعی است؛ محصول آشنا بودن و آشنا شدن انسان ها و جمع ها با یکدیگر که با گذر زمان گسترده می شود که گاهی به صورت مثبت و گاهی منفی می باشد.

در این بین نقش شبکه های اجتماعی در ترویج سرمایه اجتماعی و سوق دادن آحاد جامعه به سمت مشارکت اجتماعی دارای اهمیت فراوانی می باشند و همچنین بعنوان وسیله انتقال پیام، معلومات و مطالبات به توده های مردم و همچنین کارگزاران در عرصه های اجتماعی و جوامع کنونی بوده و شبکه های انسانی در این موضوع از اهمیت بسزایی برخوردار می باشد.

امروزه شبکه ها، نیروهای محرک در درون یک جامعه بوده که می توانند زیر ساخت های فکری – فرهنگی آحاد جامعه در زمینه های مناسب از قبیل ایجاد کار گروهی، فرهنگ تفکر، فرهنگ مشارکتی و سالم، فرهنگ کار آفرینی، آینده نگری، فرهنگ نظم و حسابگری و غیره را در جوامع تقویت کنند.

شبکه های اجتماعی در جهت آگاهی افکار اعضای شبکه ها نقش بس مهم را ایفا می نمایند، حتی به اعتقاد بعضی از دانشمندان علوم اجتماعی و سیاسی، (شرکای اجتماعی) قوه چهارم در یک دولت به شمار می رود.

به قول یکی از فلاسفه های مشهور، پیشرفت و تکامل در یک جامعه از سیر تکامل سازمان های مردمی در آن هویدا می گردد و شبکه ها نقش اساسی در این مقوله دارند. شبکه ها در دو سطح کارکرد دارند: تقویت مشارکت افقی و دیگری تقویت مشارکت عمودی.

مشارکت افقی، ساختار شبکه های اجتماعی و مردمی را مانند مشارکت غیررسمی خیرین (شرکت در کمک های خیریه ای)، مشارکت غیررسمی همیارانه (کمک به مردم در فعالیت های روزمره) و مشارکت سازماندهی شده (از جمله شرکت در گردهمایی ها و جشنواره های مختلف و ...) شامل می شود.

مشارکت عمودی، کیفیت شبکه اجتماعی شامل سنت های مدنی، مشارکت در گروه های مختلف، الگوهای جدید مشارکت (همکاری با انجمن ها و سازمان های مختلف)، انسجام اجتماعی (بهره مندی ازاحساس پذیرش از سوی دیگران و احساس راحتی در محیط همسایگی و اجتماع محلی و گروه هایی که فرد و جمع کوچکتر (ساخت کوچکتر)در آنها عضویت دارد را نشان می دهد.

شبکه ملی موسسات و سمن های فعال در حوزه سلامت اعم از درمانی، بهداشتی، غذایی و ... مانند شبکه ملی موسسات خیریه فعال در حوزه سرطان، شبکه ملی بیمارستان های خیریه سراسر کشور و شبکه ملی سمن ها و موسسات توانبخشی یقینا در دو سطح افقی و عمودی هم افزایی همه تشکل ها و سازمان ها بویژه خبرگان و دغدغه مندان در حوزه های مرتبط با نظام سلامت کشور را رقم می زند.

از برکات آن نیز جامعه هدف این شبکه ها از جمله نیازمندان جامعه و خدمت گیرندگان در مرتبه اولی و سیاستگذاران و دست اندرکاران امر در بستری عمیقتر، اثرگذارتر و کاربردی تر سود خواهند جست. اگر من (موسسه و سمن)، تو (وزارت بهداشت...) و ما (شبکه ملی...) یکی باشیم با همت و ...

حمیدرضا اشراقی - رییس اداره موسسات خیریه معاونت اجتماعی