غفلت از ظرفیت تجاری و ترانزیتی چابهار

به گزارش جام‌جم، درحالی که از سال‌های گذشته نام خلیج‌فارس با تجارت‌های دریایی نفتی پیوند خورده، اما اکنون و طبق اصل تجارت مسیر حرکت کالا و کشتی از این منطقه به دریای عمان درحال تغییر است؛ دریایی که با وجود سه بندر چابهار (ایران)، گوادر (پاکستان) و صحار ( عمان) اکنون درحال تبدیل شدن به مسیری جدید برای تجارت آزاد بین کشورهاست.

بنادر چابهار، گوادر و صحار (که مکمل هم هستند) از آن روی حائزاهمیت‌اند که پس کرانه‌ای با جمعیت 400 میلیون نفر (شامل افغانستان و کشورهای آسیای میانه) را در پشت خود دارند و با توجه به امنیت و کاهش زمان و هزینه ترانزیت در این مسیر، بسیار توجیه‌پذیرتر از خطوط کشتیرانی حوزه‌خلیج‌فارس هستند.

امروزه تجار به دنبال آن هستند که با ارزیابی و امکان‌سنجی ظرفیت‌های موجود یکی از این سه بندر را با توجه به مزیت‌های آنها برای مسیر ترانزیتی و تجاری خود انتخاب کنند که در صورت تسریع در تکمیل زیرساخت‌ها و تجهیز بندر چابهار، این فرصت به این بندر رسیده و کمک بزرگی به توسعه پایدار و اشتغال کشور خواهد کرد.

نگرانی از سرنوشت چابهار

اما نکته حائزاهمیت و نگران‌کننده این‌که دو بندر گوادر و صحار در غفلت از توجه به بندر چابهار بسرعت در حال توسعه و پیشرفت و ربودن فرصت توسعه و پیشرفت از بندر چابهار هستند که می‌تواند خسارت بزرگی را برای کشور به همراه داشته باشد.

بهروز آقایی، مدیرکل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان با اشاره به ویژگی‌های خاص بندر چابهار به جام‌جم می‌گوید: عمق زیاد آب‌های چابهار (16.5 متر در مقابل 15.5 متر عمیق‌ترین بنادر جنوب) که پهلوگیری بزرگ‌ترین کشتی‌ها در این بندر را ممکن می‌سازد، کوتاه‌ترین مسیر دریایی تا کشورهای جنوب شرق آسیا (بجز کشورهای حاشیه خلیج‌فارس) و سرانجام برخورداری از پس کرانه‌های جمعیتی بالا (جمعیت 7 کشور با 400 میلیون نفر جمعیت)، سه ویژگی خاص بندر چابهار است که باعث می‌شود، این بندر حتی از دو بندر گوادر و صحار نیز برای تجار مطلوب‌تر و به‌صرفه‌تر به لحاظ اقتصادی باشد. وی با بیان این‌که اکنون دو بندر صحار و گوادر بسرعت در حال پیشرفت هستند، درحالی که این دو بندر به همراه بندرچابهار می‌توانند مکمل یکدیگر باشند، می‌افزاید: البته این سه بندر درصورتی می‌توانند مکمل یکدیگر باشند و به میزان مساوی از سود حاصل از ترانزیت کالا بهره‌مند شوند که توسعه چابهار نیز پای‌به‌پای آنها صورت گیرد و پس‌کرانه‌های ریلی و جاده‌ای آن بموقع آماده شود.

نگذاریم دبی دیگری شکل بگیرد

آقایی با تاکید بر این‌که هرگونه تعلل در آماده‌سازی و توسعه زیرساخت‌های چابهار و پس‌کرانه‌های آن، موجب خسارتی جبران‌ناپذیر همچون فرصتی که بندر شهید رجایی به دبی واگذار کرد، خواهد بود، تصریح می‌کند: ما اکنون به دنبال رونق و توسعه بندرچابهار هستیم و این توسعه را با دو نیت پیگری می‌کنیم. اول این‌که بندرچابهار سوپاپ اطمینان همه بنادر جنوبی کشور است، به این معنا که اگر اتفاقی برای خلج‌فارس بیفتد، می‌توان از طریق چابهار تمام مراودات تجاری اقتصادی را به بندر چابهار منتقل کرد و دوم در نظر گرفتن سهمی برای مراودات تجاری سایر کشورهای منطقه مثل افغانستان و کشورهای آسیای میانه.

مدیرکل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان یادآور می‌شود: اکنون پس کرانه افغانستان با 32 میلیون نفر جمعیت، 95 درصد از نیازش را از طریق واردات تامین می‌کند که این امر می‌تواند از طریق بندر چابهار صورت گیرد، اما اکنون این تجارت و ترانزیت از طریق بندر کراچی در پاکستان صورت می‌گیرد. و این درحالی است که چابهار هم امن‌تر است و هم بندری منسجم‌تر برای انجام این ترانزیت، ضمن این‌که تجار افغانستانی هم تمایل بیشتری برای استفاده از بندر چابهار دارند، ما همچنین می‌توانیم کل شمال تا جنوب افغانستان را پوشش دهیم و معادن این کشور هم به کشور ما نزدیک‌تر است.

آقایی می‌گوید: چین با 45 میلیارد دلار درحال سرمایه‌گذاری و توسعه زیرساخت‌ها در بندر گوادر پاکستان در همسایگی بندر چابهار است که دو میلیارد دلار آن در بخش توسعه و ساخت بندر گوادر هزینه خواهد شد.

به گفته وی، با توسعه این بندر دیگر کشتی‌های غول‌پیکر و باری چینی برای دسترسی به کشورهای خاورمیانه و آفریقا مجبور به طی مسیر 13 هزار کیلومتری از مقصد بندر شانگهای نیستند و با کاهش 10 هزار کیلومتری، فاصله غرب چین تا بندر گوادر به 3000 کیلومتر خواهد رسید و از طرفی دولت چین به دنبال ایجاد مناطق لجستیکی از شرق تا غرب به موازات جاده ابریشم (مسیر ریلی چین به اروپا) در کنار اقیانوس هند است.

آقایی با تاکید بر این‌که تعلل در تکمیل زیرساخت‌های بندری و پس‌کرانه‌ای باعث از دست دادن فرصت طلایی بندر چابهار در جذب سهم تجارت دریایی کشور و کمک به گرایش تجار به دو بندر صحار و گوادر خواهد شد، می‌گوید: فرصت بندر شهید رجایی در گذشته نیز به بنادر جبل علی و فجیره (امارات متحده عربی) واگذار شده است.

توجه جدی مقام معظم رهبری

علیم یارمحمدی، نماینده مردم زاهدان در مجلس نیز با اشاره به اهمیت بندر چابهار و با بیان این‌که استان سیستان و بلوچستان و بندر چابهار (به عنوان حساس‌ترین نقطه و حساسترین بندر کشور) از اهمیت ژئوپلیتیکی و جایگاه ویژه‌ای در کشور برخوردار هستند، به جام‌جم می‌گوید: درمجموع بنادر زیادی در شمال و جنوب کشور ما وجود دارد که با مرزهای آبی بالغ بر 5000 کیلومتر، ظرفیتی ایجاد کرده است که دنیا حسرت آن را می‌خورد؛ ظرفیت و موهبت دسترسی وسیع به آب‌های آزاد که خداوند آن را به ما داده، اما از این ظرفیت آن‌طور که باید و شاید بخصوص در مورد بندر اقیانوسی چابهار استفاده نشده است.

یارمحمدی دلیل استفاده نامناسب از ظرفیت بزرگ تجاری اقتصادی در بندر چابهار را بی‌اطلاعی یا دست تنگی دولت‌های گذشته دانسته و می‌افزاید: وزارت راه البته اقداماتی در این خصوص انجام داده و آن هم رساندن ظرفیت بندر چابهار به 8.5 میلیون تن کالا برای صادرات و واردات است، اما پس کرانه‌های آن یعنی ریل و جاده را نداریم و رغبت و انگیزه چندانی هم برای پیگیری ایجاد زیرساخت‌ها برای توسعه محور شرق نیز که طرح آن از سال 80 شروع شد و ظرفیتی است که می‌تواند جایگزین نفت شود، تاکنون وجود نداشته است.

به عقیده وی، توسعه بندرچابهار ظرفیت ویژه‌ای است که در گام اول می‌تواند نقش بسزایی در اشتغالزایی ایجاد کند و این درحالی است که تنها کسی که توجه جدی به توسعه این بندر (در سایه غفلت دولت‌ها) داشت، مقام معظم رهبری بودند که در سال گذشته بر توسعه این بندر به عنوان سواحل مکران تاکید و توصیه کردند.

فاطمه مرادزاده - ایران