اشتغال روستایی؛ پادزهر حاشیه‌ نشینی

شکی نیست که اگر از مشاغل خرد در روستاها حمایت شود و زندگی بدون دغدغه در روستاها امکان‌پذیر باشد، هم آمار مهاجرت به کلانشهرها کاهش پیدا می‌کند و هم آمار حاشیه‌نشینی کمتر خواهد شد.

در حالی که هم‌اکنون حدود 11 میلیون ایرانی در سکونتگاه‌های غیررسمی زندگی می‌کنند، بسیاری از این افراد از جمله روستاییانی هستند که به دلیل نبود فرصت‌های اشتغال، مجبور به مهاجرت شده‌اند و عطای زندگی در زادگاهشان را بر لقایش بخشیده‌اند.

امروز را روز حمایت از صنایع کوچک و متوسط نامگذاری کرده‌اند؛ صنایعی که در صورت حمایت دولت و گسترش آن در روستاها، می‌تواند روستایی را برای ماندن در منطقه آبا و اجدادی‌اش دلگرم کند و در نتیجه از وقوع بسیاری از آسیب‌های اجتماعی در حاشیه شهرها پیشگیری کند.

روستاییان از سر دلخوشی مهاجرت نمی‌کنند

حدود شش میلیون خانوار روستایی داریم که گفته می‌شود حدود 5/4میلیون خانوار روستایی در خانه‌های ناایمن زندگی می‌کنند.

پیشتر نیز نعمت‌الله رضایی، معاون امور زیربنایی و سرمایه‌گذاری معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم ریاست جمهوری اعلام کرده بود: حدود 20 درصد جوانان روستایی کشور بین 15 تا 29 ساله بیکار هستند و باید برای آنان موقعیت شغلی ایجاد شود. البته براساس آمارهای غیررسمی، میزان بیکاری جوانان روستایی خیلی بیشتر از 20 درصد است، زیرا جوانی که مثلا در فصل دروی محصولات کشاورزی به خانواده‌اش کمک می‌کند و اشتغالی پاره وقت دارد، نمی‌توان چندان او را شاغل به حساب آورد.

حال در نظر بگیرید وقتی یک جوان روستایی، نه کار و درآمد ثابتی دارد و نه حتی مسکن مقاومی که بتواند در آن بدون اضطراب زندگی کند، چرا نباید به کلانشهرها مهاجرت کند؟

عبدالرضا عزیزی، رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس در گفت‌وگو با جام‌جم به راه‌‌حل‌های مشکلات این جوانان روستایی اشاره می‌کند و می‌گوید: قطعا حمایت از صنایع کوچک در روستاها می‌تواند موتور اشتغال در روستاها را راه بیندازد و میزان ماندگاری روستاییان را افزایش دهد. جدای از آن با حمایت از مشاغل خانگی و تقویت بخش دامداری و کشاورزی در روستاها نیز می‌توان به ماندگاری بیشتر روستاییان در محل سکونتشان امیدوار بود.

با این‌که هم‌اکنون بسیاری از روستاهای کشور از امکانات زیربنایی مثل آب، برق، گاز و حتی اینترنت برخوردارند، اما عزیزی تاکید دارد که وجود این امکانات برای ماندگاری روستاییان کافی نیست؛ چراکه برای جلوگیری از مهاجرت روستاییان باید اشتغال پایدار برای آنها فراهم شود که حمایت از صنایع کوچک در روستاها می‌تواند قدم مهمی در این خصوص باشد.

این‌که یک فرد روستایی فقط در یک فصل سال کار کند و در بقیه فصول بیکار باشد، اتفاقی است که به گفته عزیزی به دلسرد شدن روستایی منجر می‌شود، اما به اعتقاد او اگر از صنایع خرد و صنایع تبدیلی در روستاها حمایت شود، از آمار مهاجرت و حاشیه‌نشینی در کلانشهرها نیز کاسته خواهد شد.

هزار راه نرفته برای ماندگاری روستاییان

تصور کنید وقتی یک فرد روستایی، با دست خالی وارد یک کلانشهر می‌شود، در بهترین حالت می‌تواند در حاشیه شهرها ماندگار شود. این اتفاق خود به خود آمار آسیب‌های اجتماعی را افزایش خواهد داد.

در سال‌های گذشته نیز طرح‌هایی متعدد برای حمایت از اشتغال روستاییان مطرح شد، اما هر بار با تغییر دولت‌ها و مدیران شاهد هستیم که طرح‌های قدیمی به بایگانی سپرده می‌شود.

حالا این‌بار با مجوز مجلسی‌ها قرار شده با هدف ارتقای تولید و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و عشایری، 1.5 میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی برداشت شود. اگرچه رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس، بسیار امیدوار است که این اعتبارات کلان به روستاها تخصیص یابد، اما بیم آن می‌رود با تغییر مدیریت در دولت دوازدهم، این طرح هم به بایگانی سپرده شود و اعتبارات مذکور از جایی خارج از روستاها سر در بیاورد.

محمدرضا رستمی، مدیرعامل صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر نیز در گفت‌وگو با جام‌جم به حدود یک‌میلیون و 600 هزار روستایی اشاره می‌کند که تحت‌پوشش این صندوق هستند و تاکید می‌کند: این صندوق بیمه برای حمایت از سالمندان روستایی، بسیار ثمربخش است و امید به آینده را در روستاها بالا می‌برد . قطعا هر چه تعداد افراد روستایی تحت‌پوشش این بیمه اجتماعی افزایش پیدا کند، بر میزان ماندگاری در روستاها نیز افزوده می‌شود.

به گفته رستمی، آمار مهاجرت روستاییان در سال‌های اخیر افزایش یافته که در این بین، بیکاری و میزان خشکسالی هم بر افزایش این مهاجرت‌ها دامن زده است.

جدای از صنایع خرد که حمایت از توسعه این صنایع می‌تواند موجب ماندگاری روستاییان شود، توسعه گردشگری روستایی هم این قابلیت را دارد که اقتصاد روستا را متحول کند. در شرایطی که در بسیاری از روستاهای کشور، ظرفیت بالایی برای جذب گردشگر وجود دارد، اما تاکنون اقدام جدی برای توسعه صنعت گردشگری روستایی صورت نگرفته است.

امین جلالوند - جامعه