15 اتفاقی که از امروز در اقتصاد ایران رخ خواهد داد

به گزارش جام جم آنلاین از نود اقتصادی، دکتر وحید شقاقی شهری- اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی نوشت: طبق ابلاغیه بانک مرکزی از امروز 11 شهریور 1396 نرخ سود سپرده‌های یکساله حداکثر 15 درصد و نرخ سود سپرده‌های کوتاه مدت روزشمار حداکثر 10 درصد خواهد شد، ولی سئوال این است آیا این شرایط پایدار خواهد ماند؟ درضمن سرنوشت بازارهای مختلف اقتصاد ایران چه خواهد شد؟

1. طی چند روز اخیر برخی بانک­ها برای مکش سپرده، ساعات کاری را افزایش داده و حتی با نرخ­های 22 و 23 درصد نیز جذب سپرده کردند. این نشان می­دهد که در بازار تمایل به افزایش پرداخت نرخ سود وجود دارد و ابلاغیه بانک مرکزی دستوری بوده و تمایل ذاتی برخی بانک­ها خلاف این مصوبه است. لذا در پایداری این ابلاغیه تردید وجود دارد چرا که شرایط تعادل ذاتی بازار پول برای کاهش نرخ سود بانکی تامین نشده است.

2.در اکثر بانک­های کشور تراز مالی منفی است و بدهی ها و مصارف بیشتر از منابع است. لذا بانک ها برای پرداخت بدهی های خود ناچار خواهند شد به هرطریق ممکن جذب سپرده بکنند و تراز منفی را با جذب سپرده پوشش داده و بحران بدهی را به تعویق بندازند. این بازی خطرناک علیرغم ابلاغیه بانک مرکزی به طرق مختلف تداوم خواهد یافت چراکه برخی بانک ها چاره ای جز این ندارند.

3. به احتمال زیاد سپرده­ گذاران تمایل خواهند داشت سپرده‌­های بلندمدت و یکساله خود را به سپرده‌­های کوتاه­‌مدت روزشمار تبدیل نمایند و منتظر نوسان و تنش در بازاری موازی سوداگری باشند. در صورت رخداد چنین حالتی، بانک­ها در آستانه سکته مالی قرار خواهند گرفت چراکه با هر نوسان در بازار موازی، بانک­ها با هجوم برای برداشت سپرده های روزشمار مواجه خواهند شد.

4. بازار اجاره مسکن اولین بازاری است که نسبت به کاهش دستوری نرخ سود پاسخ مثبت خواهد داد و تلاش مالکان به افزایش اجاره بها و تبدیل شرایط رهنی به اجاره دنبال خواهد شد.

5. درحال حاضر اوراق بدهی (سخاب­ها) منتشر با نرخ های بالای 25 درصد معامله می شود. این نشان می­دهد سوداگری در بازارهای دیگر نظیر اوراق بدهی روبه افزایش هست و بازار سیاه در این اوراق شکل گرفته است.

6. عادت دادن مردم به کسب سود راحت و مطمن بدون ریسک به طرق مختلف و گسترش فرهنگ سوداگری در اقتصاد ایران طی اشتباهات مکرر در تصمیمات اقتصادی در یک دو دهه اخیر از یک سو و مشکلات عدیده فراروی تولید از دیگر سو موجب شده سئوال رایج در بین عموم جامعه این باشد: سرمایه های خود را در کدام بازار سوداگری سرمایه گذاری کنیم، طلا، دلار، مسکن، زمین، خودرو، .... این عامل موجب شده نگران سوداگری در بازارهای موازی با کاهش دستوری نرخ سود بانکی باشیم.

7. همچنان صندوق های سرمایه­گذاری بانک ها تابع کاهش دستوری نرخ سود بانکی نخواهند شد و یکی از روشهای جذب سپرده از 11 شهریور به بعد اینگونه صندوق ها خواهند شد که با نرخ های تضمینی بالا به جذب سپرده مشغول خواهند شد. لذا بر عدم شفافیت بازار پول خواهد افزود و تبعات ورشستگی و مشکلات صندوق­ها در پرداخت سودهای بالا در سالهای آینده موج دوم اعتراضات را ایجاد خواهد کرد.

8. بازارهای طلا و دلار منتظر روند تصمیمات اقتصادی دولتمردان و مسائل داخلی و خارجی پیش روی اقتصاد ایران خواهند ماند. با این حال پیش بینی بنده این است افزایش بسیار محدود خواهند داشت ولی معنی دار نیست.

9. پیش ­بینی بنده این است بانک ها با ابداعات جدید مانع خروج سپرده خواهند شد. درضمن چنانچه فشار بانک مرکزی نیز بیشتر باشد شاهد موج تبدیل سپرده ها به صورت روزشمار خواهیم بود.

10. افزایش سهم سپرده­‌های کوتاه­ مدت روزشمار قطعا بر ریسک فعالیتهای بانکی خواهد افزود و شرایط خطرناک فراروی بانک ها ایجاد خواهد کرد.

11. اوراق بدهی و مدیریت نامناسب این بازار جزو تصمیمات نادرست مدیران اقتصادی دولت یازدهم بود که قطعا تداوم این کار بر عدم شفافیت اقتصاد ایران خواهد بود و شاهد آینده­ فروشی منابع خواهیم شد. مجلس و دستگاههای نظارتی باید با جدیت از تداوم ایجاد و گسترش این بازار بدهی جلوگیری کنند. ایجاد بازار سیاه در سخاب­ها هم خطرناک است که باعث بهم خوردن تعادل بازارهای مختلف سود در اقتصاد می گردد.

12. تا زمانیکه مشکلات بانکی کشور بصورت ساختاری و بنیادین برطرف نشود، فشار دستوری چاره کار نیست. تراز مالی بانک ها مشکل اساسی دارد و بدهی ها و مصارف به مراتب از منابع بیشتر است. دادن خط اعتباری به بانک­ها جهت بهبود وضعیت کوتاه مدت منابع خود، پرداخت بدهی بانک ها توسط دولت، خرید برخی منابع بلوکه شده بانک ها توسط بانک مرکزی با نرخ توافقی، رایزنی برخی بانک ها با طلب­کاران و کسب رضایت برای پرداخت اصل مبلغ و شاید رضایت به سود حداقلی یا صفر جزو راه حل های کوتاه مدت و اصلاحات ساختاری جزئی است.

13. تفکیک بانک­ها به دو گونه بانک­های ارائه دهنده خدمات بانکی و بانک­های سرمایه­ گذاری، حذف نگرش پرداخت سود علی الحساب به مردم و الزام بانک­های سرمایه‌گذاری به پایبندی به عقود اسلامی و پرداخت تسهیلات در راستای اجرای پروژه های واقعی از اصلاحات ساختاری میان­مدت است. تغییر نگرش در بانکداری کشور از الزامات است و با نگرش بانکداری کنونی قطعا این سیستم فروخواهد پاشید.

14 مسکن در سالجاری نوسانات شدید نخواهد داشت. با این حال با کاهش نرخ سود بانکی و درصورت تداوم آن، شاهد تمایل به خرید واحدهای کوچک خواهیم شد چرا که بازار اجاره برای واحدهای با متراژ کوچک داغ تر شده و افزایش معنی دار خواهد داشت.

15. اقتصاد ایران نیازمند ایجاد شورای ساماندهی سود بازارهای مختلف است. نگرش تک بعدی قطعا به محکوم به شکست است. هماهنگی سود در بازارهای مختلف نظیر اوراق بدهی، بانکی، صندوق ها، لیزینگ ها، اجاره بها و ... جزو ضروریات است.