بهانه آمریکا برای تمدید تحریم، ادعای ارتباط ایران با گروههای تروریستی و موضوعات حقوق بشری است که منجر شده برخی افراد و شرکتها به فهرست تحریمهای قبلی افزوده شوند. بعد از اجرای برجام و بر خلاف تعهداتی که برای آمریکا و سایر کشورهای طرف توافق ذکر شده، ترامپ مجددا بر طبل تحریمها کوبیده و اگرچه بهطور مستقیم، برنامه و فعالیت هستهای ایران را نشانه نگرفته، اما به گفته کارشناسان تحریم افراد، شرکتها و موسسات که در چارچوب برجام، باید احکامشان تعلیق یا لغو میشد، آثار منفی و بسیار عمیقی به همراه خواهد داشت.
به واسطه قانون تحریمهای مادر (کاتسا)، که به تازگی اجرایی شده تحریمهای جدیدی علیه سپاه پاسداران اعمال شده است و میتوان گفت در عمل آمریکا شمشیر را برای ایران و یکی از مهمترین بخشهای نظامی و دفاعیاش یعنی سپاه پاسداران از رو بسته است. مقامات نظامی و سیاسی ایران به طور شفاف اعلام نظر کردند و اخیرا نمایندگان مجلس با قرائت گزارش شش ماهه سوم کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی از روند اجرای برجام، با اشاره به نقض عهد مکرر آمریکا اجماع دارند که رفتار خصمانه ایالات متحده آمریکا، مانع اصلی عمل به توافق بینالمللی برجام است.
هزینه خروج از برجام را آمریکایی ها بدهند
محسن کوهکن، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس با تاکید بر این که جمهوری اسلامی ایران بر چارچوبهای قانونی خود ایستاده و نقضکننده برجام نخواهد بود، تاکید کرد: اگر قرار است از برجام خارج شویم، باید شرایط و بستری فراهم شود که هزینه آن را آمریکاییها بدهند، نه این که ما هزینه پرداخت کنیم.
نماینده لنجان گفت: خط و نشان کشیدن برای آمریکا به خاطر نقض عهد این کشور به معنی خروج ایران از برجام نیست و تنها مشخص میکند، ما روی تعهدی که داریم، جدی هستیم و اگر بخواهند برجام را به سمت بیخاصیت شدن ببرند، ما هم مسیر خود را تغییر میدهیم.
عضو فراکسیون اصولگرایان مجلس گفت: پس از آن که رئیسجمهور جدید آمریکا در کاری غیر سیاسی وغیر دیپلماتیک اعلام کرد، قصد خروج از برجام را دارد و تحریمهای جدیدی را به فهرست خود اضافه کرد، شاهد بودیم هیچ گونه همراهی از سوی کشورهای اروپایی صورت نگرفت و نهایتا هیچ کشور دیگری حداقل در ظاهر با ترامپ همراه نشد.
کوهکن یادآورشد، برجام معاهدهای دوطرفه بین ایران و آمریکا نبوده و به تایید کشورهای اروپایی و شورای امنیت رسیده است. لذا مسئولان کشور باید در مصاحبهها و سخنان خود به این نکته مهم توجه داشته باشند.
وی اقدامات مجلس و پیشنهادهایی را که اعضای کمیسیونهای تخصصی ارائه میکنند، خط و نشان برای مقامات آمریکایی دانست تا بدانند اگر بیش از این عهدشکنی کنند، ایران نیز میتواند از ظرفیتهایی که دارد، استفاده کند.
تکلیف مجلس به دولت برای خروج از NPT
مجتبی ذوالنوری رئیس کمیته هستهای کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی عقیده دارد، اگر آمریکا تعهدات خود را در برجام انجام ندهد، مجلس دولت را موظف به خروج از NPT خواهد کرد، چون آمریکا میخواهد اجازه ندهد، ایران از حقوق برجامی خود بهره ببرد.
ذوالنوری با اشاره به این که کمیسیون امنیت ملی، دو پیشنهاد را برای تجدید نظر در همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی و خروج از اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی مطرح کرده که در صورت ادامه تخاصم آمریکا به رای نمایندگان گذاشته شود، یادآورشد: اگر جمهوری اسلامی ایران از برجام بهرهمند نشود، دولت را موظف به خروج از NPT خواهد کرد.
بدعهدی آمریکا از طریق کمیسیون نظارت بر اجرای برجام پیگیری شود
مرتضی صفاری، عضو کمیسیون امنیت ملی وسیاست خارجی با بیان این که بد عهدی آمریکا باید از طریق کمیسیون نظارت بر اجرای برجام پیگیری شود، تاکید کرد: به نظر میرسد، علاوه بر تصویب قوانین مشابه باید اقدام حقوقی از سوی کمیسیون نظارت بر برجام صورت گیرد یا از طریق قضایی و دادگاههای ایران، احکامی در راستای مقابله با آمریکا صادر شود.
وی با تاکید بر این که نقض عهد برجام باید از طریق شورای امنیت پیگیری شود، افزود: این شورا حامی برجام است و به عنوان یک تعهدنامه بینالمللی باید توافق برجام و ناقضان آن پیگیری و معرفی شوند.
عضو فراکسیون اصولگرایان، تحریم جدید آمریکا علیه ایران را خلاف برجام دانست و یادآور شد که رفتار آمریکاییها امکانات نظامی ایران را هدف قرار داده که به نوعی اعلام جنگ با ایران است. نماینده نطنز، تمدید تحریمهای مادر علیه ایران از سوی آمریکا را موضوع جدیدی ندانست وتاکید کرد که این تحریمها از اول انقلاب وجود داشته اما این که دوباره به جریان افتاده و ظاهرا دوتا سه اسم به تحریمها اضافه کردهاند، نشان از دشمنی جدید این کشور با جمهوری اسلامی ایران دارد.
رابطه ایران و آمریکا بعد از انقلاب تغییر نکرده است
حسن سلیمانی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه با اشاره به این که آمریکا نقض عهد داشته، تاکید کرد اگر رفتار آمریکا ادامه یابد، ایران میتواند اقدام متقابل داشته باشد و از مراجع بینالمللی پیگیر نقض عهدها باشد. نماینده کنگاور با بیان این که رابطه ایران با آمریکا سالهاست که قطع شده و هر کس میتواند یکطرفه برای خودش هر اقدامی بکند، خاطر نشان کرد: رابطه آمریکا با برجام رابطه بینالمللی است و ما نباید نگران باشیم.
وی در باره نحوه اجرای برجام از سوی آمریکا تاکید کرد، ایران به صورت یکطرفه میتواند علیه رفتار آمریکا در مجامع بینالمللی اقدام کند چون توافق برجام تنها مربوط به یک کشور نیست و دیگر کشورهای دخیل در این توافق مجبور نیستند، به حرف آمریکا گوش بدهند. عضو کمیسیون برنامه وبودجه با اشاره به این که در مدت 38 سال ذات آمریکا بعد از پیروزی انقلاب تغییری نکرده و نباید نگران باشیم، تاکید کرد: آنچه برای کشور مهم است، بر هم خوردن اجماع جهانی علیه ایران در باره مسائل هستهای بود که اصلا وجود نداشت.
باید از ظرفیت کشور برای پیگیری حقوقمان استفاده کنیم
فرهاد تجری، نایبرئیس کمیسیون اصل 90 مجلس شورای اسلامی نیز گفت: هر کس الفبای حقوقی روابط بینالملل را بداند، متوجه میشود که قرارداد برجام، تعهداتی برای طرفین ایجاد و ایجاب میکند که رفتارهایی از سوی متعهدان در چارچوب خاص تعریف شود.
وی یادآور شد: تصمیمی که دولت وکنگره آمریکا در خصوص تصویب تحریمها گرفته، صد درصد متناقض با تعهدات بینالمللی و ناقض حقوق مسلم مردم ایران است. انتظار میرود که در عرصه رسانه و افکار عمومی داخل وخارج کشور نسبت به این موضوع پرداخته شود.
نایبرئیس کمیسیون اصل 90 با بیان این که از طریق مجامع دادگستری بینالمللی و دیوان داوری ومراجع ناظر برجام، باید بتوانیم از ظرفیت حقوقی کشور برای پیگیری استفاده کنیم، تاکید کرد: باید آنقدر قدرت داشته باشیم که اجازه ندهیم آمریکا تاثیری بر مجامع بینالمللی داشته باشد. نماینده قصر شیرین خاطر نشان کرد: نباید در مقابل رفتارهای آمریکا شتابزده عمل کنیم و آب به آسیابشان بریزیم چون استراتژی آنها این است که سعی کنند ایران را وادار به نقض برجام نمایند تا بتوانند کشور را متهم به عهدشکنی کنند.
وی یادآور شد: باید حکیمانه و هوشمندانه از ابزارهایی که برجام مشخص کرده یا ظرفیتهای بینالمللی استفاده کنیم اما اگر نهایتا حرفمان خریدار نداشت، عزت و غرور ملی ایجاب میکند پاسخ دندانشکنانه با مستندات قانونی ارائه کنیم وسپس از برجام خارج شویم.
فاطمه امیری
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
یک کارشناس روابط بینالملل در گفتگو با جامجمآنلاین مطرح کرد