رهاورد پوتین از سفر به مدیترانه شرقی

به گزارش جام جم آنلاین، ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه روز دوشنبه در دیدار با بشار اسد همتای سوری خود در دمشق دستور خروج نیروهای روسیه از سوریه را صادر کرد و در عین حال تاکید کرد که با ایران و ترکیه برای آغاز روند صلح در سوریه همکاری خواهد کرد.

در پی این صدور دستور، فرمانده گروه روسی در سوریه اعلام کرد: 23 هواپیما و دو هلیکوپتر و نیروهای پلیس نظامی را از سوریه خارج خواهیم کرد.

رئیس‌جمهوری روسیه در سفر به ترکیه هم با اشاره به عقیده مشترک با رجب طیب اردوغان درباره مساله قدس، بار دیگر لحن انتقاد خود از آمریکا را تند کرد و گفت: ما بر این باوریم که تصمیم اخیر ترامپ در قبال قدس عامل بی‌ثباتی است.

رئیس جمهوری ترکیه هم در نشست خبری مشترکش با پوتین از نهایی شدن قرارداد مهم خرید سامانه موشکی اس400 در روزهای آینده خبر داد.

و سرانجام در سفر کوتاه پوتین به قاهره، قرارداد نهایی ساخت نخستین نیروگاه هسته ‌ای مصر با حضور روسای جمهوری دو کشور امضا شد.

با ساخت این نیروگاه، مصر نخستین کشور آفریقایی خواهد بود که دارای نیروگاه هسته‌ای خواهد شد.

برای این طرح 30 میلیارد دلار اعتبار پیش بینی شده است که 25 میلیارد دلار آن را روسیه از طریق وام تامین خواهد کرد، و فاز نخست این طرح تا سال 2026 به بهره‌برداری خواهد رسید.

نیروگاه هسته‌ای دبعا با ظرفیت 4800 مگاوات باعث افزایش نفوذ اقتصادی و سیاسی روسیه در مصر خواهد شد.

پایگاه خبری «مصرتودی» هم با اشاره به اهمیت تاریخی سفر «ولادیمیر پوتین» به مصر نوشت: روس‌ها به سرزمین اهرام بازمی‌گردند. تیتر مصرتودی ناظر به توافق دو کشور برای از سرگیری پروازهای مستقیم میان دو کشور است.

پرواز مستقیم میان روسیه و مصر در سال 2015 و پس از انفجار هواپیمایی روسی در خاک مصر متوقف شد. در این انفجار که داعش مسئولیت آن را به عهده گرفت 224 سرنشین هواپیما که اغلب گردشگران روسی بودند کشته شدند.

در پی این رویداد شمار گردشگران خارجی در مصر از 9 میلیون و 300 هزار نفر در سال 2015 به 5 میلیون و 300 هزار نفر در سال 2016 کاهش یافت.

اعلان پیروزی

سفر رئیس جمهوری روسیه به سوریه، ترکیه و مصر به نظر سفری برنامه ریزی نشده بود که طراحی آن در موقعیت کنونی بیشتر شبیه به اعلان پیروزی کاخ کرملین در تحولات خاورمیانه بود.
ولادیمیر پوتین در این نقطه آغاز این سفر در پایگاه حمیمیم از استان لاذقیه سوریه و در سواحل شرقی مدیترانه فرمان خروج نیروها و تجهیزات روسی از سوریه را صادر کرد و پایان موفقیت آمیز عملیات ضدتروریستی ارتش روسیه در سوریه را اعلام کرد.

این تصمیم پوتین درحالی اعلام شد که روسیه یکی از بزرگترین پایگاه های نظامی را در دو شهر بندری لاذقیه و طرطوس سوریه، در کرانه شرقی دریای مدیترانه دارد، و در آذر ماه سال 1394 (دسامبر 2015) در جریان جنگ با عناصر تروریستی در سوریه سامانه ضد موشکی اس 400 را در این کشور مستقر کرده است.

بر این اساس فرمان خروج نیروهای روسی از سوریه هرگز به معنای پایان حضور نظامی روسیه در سوریه نیست، و بر اساس این فرمان تنها بخشی از نظامیان روس که به عنوان نیروهای مستشاری در عملیات میدانی در سوریه حضور داشته اند از این کشور خارج خواهند شد.

به عبارت دیگر نباید انتظار داشت که فرمان ولادیمیر پوتین تاثیری در معادلات نظامی و امنیتی سوریه بر جای بگذارد، و ارتش و دولت سوریه را در شرایطی که هنوز به استقرار کامل در سراسر این کشور نرسیده اند، در برابر تهدیدهای داخلی و خارجی تنها رها کند.

چنانکه پوتین هم در اظهارات خود در پایگاه نظامی حمیمیم در لاذقیه تصریح کرد که: «اگر تروریست ها دوباره سر بلند کنند ضرباتی به آنها وارد خواهیم کرد که تاکنون ندیده اند.»

به همین دلیل به نظر می رسد که فرمان خروج نظامیان روسیه از سوریه بیش از آنکه معنای لفظی داشته باشد، پیام کنایه ای دارد، که عبارت است از اعلان پیروزی در سوریه.

پیروزی بزرگی که در تثبیت نظام سیاسی حاکم بر سوریه و شکست شبکه بزرگ تروریستی و عناصر مسلح فعال در سوریه و طیف وسیع حامیان غربی و عربی آنها تبلور یافته است، و روسیه را در کنار شرکای منطقه ای اش (ایران و ترکیه) به برنده یکی از پیچیده ترین و بزرگترین بحران های امنیتی و نظامی خاورمیانه تبدیل کرده است.

باید توجه داشت که پوتین در حالی فرمان خروج نیروهای روسی از سوریه را صادر کرد که دل نگرانی چندانی از ناحیه آمریکا در این کشور ندارد. چون از نظر مسکو حضور کمتر از 1500 نظامی آمریکا در شمال سوریه، چندان اهمیتی در تغییر روند تحولات سوریه ندارد، و نمی تواند موقعیت نظام سوریه و پایگاه های نظامی روسی در این کشور را به چالش بکشد.

سفری برای تثبیت موقعیت

علاوه بر اعلان مقتدرانه پیروزی در سوریه، هدف دیگر سفر برنامه ریزی نشده ولادیمیر پوتین به منطقه، استفاده از موقعیت برتر به وجود آمده در تثبیت جایگاه روسیه در میان کشورهای منطقه است.

به عبارت دیگر رئیس جمهوری روسیه در صدد است از فاصله ای که میان ترکیه با ناتو و آمریکا در فرایند تحولات سوریه ایجاد شده است، به بهترین شکل ممکن استفاده کند و روابط مسکو با ترکیه را در ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی و امنیتی به یک رابطه راهبردی و پایدار تبدیل کند.

باید توجه داشت که روابط ترکیه با غرب در سال های اخیر به دو دلیل به سردی گرائیده است.

دلیل اول طولانی شدن عشوه های اتحادیه اروپا برای آغاز روند پذیرش ترکیه و سنگ اندازی های غیر منطقی قدرت های اروپایی پیش روی آنکارا، که در یکی دو سال گذشته و در پی اصلاحات در ساختار سیاسی ترکیه شدت بیشتری یافته است.

دلیل دوم بی توجهی ناتو، و به طور اخص آمریکا به ملاحظات امنیتی ترکیه در طول جنگ شش ساله در سوریه. دولت ترکیه همواره از سهم ناچیز ناتو در حمایت از نقش ترکیه در سوریه گلایه داشته است و این گله مندی با حمایت آمریکا از کردهای سوریه شدت یافته است.

نیروهای دموکراتیک کرد سوریه در دو سال گذشته با حمایت تجهیزاتی، اطلاعاتی و نظامی آمریکا توانسته اند بر بخش وسیعی از سرزمین های ماورای فرات سوریه که مرز طولانی با ترکیه دارد مسلط شوند. آنکارا استقرار نیروهای کرد در خطوط مرزی ترکیه را خطری بالقوه برای تمامیت ارضی خود می داند و معتقد است که آمریکا در صدد حمایت از تجزیه طلبی کردها در سوریه است. امری که می تواند پیامدهای مخربی برای تمامیت ارضی و امنیت داخلی ترکیه داشته باشد.

وبگاه شبکه خبری «بلومبرگ» در تحلیلی از امضای قرارداد فروش سامانه ضد موشکی اس 400 روسی به ترکیه نوشت: توافق موشکی ترکیه با روسیه علامتی آشکار در مایوس شدن آنکارا از آمریکا و اروپاست.

این وضعیت تاثیر تعیین کننده ای در نزدیکی رویکردهای امنیتی ترکیه به روسیه داشت، و ولادیمیر پوتین با استفاده بهینه از این شرایط استثنایی، پیشنهاد فروش سامانه موشکی اس400 به ترکیه را مطرح کرد و گام مهمی را در نزدیک کردن منافع امنیتی دو کشور برداشت.

از این منظر فروش سامانه موشکی اس400 در کنار قراردادهای اقتصادی مهم روسیه و ترکیه به ویژه در حوزه انرژی در شرایطی یک فرصت طلایی را برای نزدیکی روابط مسکو - آنکارا فراهم کرد، که دو کشور در معادلات منطقه ای و بین المللی خود به شدت به آن نیاز دارند، و سفر اخیر رئیس جمهوری روسیه به ترکیه هم نشان داد که پوتین و اردوغان به درستی قدر این فرصت طلایی را می شناسند.

بازگشت تزار به سرزمین اهرام

رئیس جمهوری روسیه در سفر مهم خود به کشورهای حوزه شرقی خاورمیانه از مصر هم غافل نشد. کشوری که در گذشته یکی از پایگاه های مهم نفوذ مسکو در شمال افریقا و شرق مدیترانه بود، اما از دهه 1970 میلادی در دوران ریاست جمهوری انور سادات و حسنی مبارک از مسکو فاصله گرفت و به جبهه غربی به رهبری آمریکا نزدیک شد.

با این حال تحولات پس از بیداری اسلامی در مصر و تنش های به وجود آمده میان مصر و آمریکا شرایط را برای احیای دوباره مناسبات مسکو – قاهره فراهم کرد، و متعاقب این تغییرات، پای تزار جدید روسیه باردیگر به سرزمین اهرام باز شد.

ولادیمیر پوتین در این سفر با نهایی کردن قرارداد 30 میلیارد دلاری ساخت نخستین نیروگاه هسته ای آفریقایی در مصر نشان داد که در ترسیم موقعیت موثر خود در آینده خاورمیانه و شرق مدیترانه بنا دارد، دایره حضور خود را از ترکیه و سوریه تا مصر در شمال آفریقا ادامه دهد و از این موقعیت ویژه برای ایفای نقش فعال تر منطقه ای و بین المللی بهره بگیرد.

یوسف اسماعیلی / جام جم آنلاین