فقر با سبد نمی‌رود

«تا‌کنون سبد حمایتی و کالا در هشت مرحله توزیع شده و این سبد از تیر 93 به طور متوسط سالی یک تا دو بار توزیع شده است. ‌در سال 96 سبد کالا در ماه رمضان توزیع شد و در ماه‌های آینده که البته زمان دقیق آن مشخص نیست، ظرف یک تا دو ماه آینده تا قبل از عید، سبد جدید داده می‌شود.» اینها را مریم‌السادات میرمالک ثانی، سرپرست دفتر حمایتی و توانمندسازی وزارت رفاه می‌گوید و درباره افراد مشمول سبد کالا می‌‌افزاید: افراد تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی که در دهک‌های پایین درآمدی قرار دارند،مشمول دریافت این سبد هستند. البته هر فردی که به عنوان قشر نیازمند شناسایی شده باشد و تحت‌پوشش این دو نهاد هم نباشد، چنانچه به تائید وزارت رفاه برسد، مشمول دریافت سبد خواهد شد.

آن طور که سرپرست دفتر حمایتی و توانمندسازی وزارت رفاه توضیح می‌دهد، کارت یارانه سرپرست خانوارها شارژ می‌شود و این افراد می‌توانند به فروشگاه‌های طرف قرارداد وزارت رفاه، مراجعه و کالاهای خود را خریداری کنند.

افراد در خرید کالا آزادی عمل دارند، اما باید به این فروشگاه‌های طرف قرارداد مراجعه کنند.

به گفته او، چنانچه افراد مشمول کالای خود را خریداری نکنند، پولشان در کارت اعتبار سوخت نمی‌شود و تا زمان دریافت سبد بعدی ‌در حسابشان خواهد ماند.

هرچند نسبت به فرآیند توزیع سبد کالا و هم نسبت به مبلغ این کالا انتقاد وجود دارد،اما میرمالک ثانی از آن دفاع می‌کند و می‌گوید: ارزش ریالی حداقل سبد کالا مطلوب است، هرچند شاید صددرصد نیاز خانوارها را تامین نکند. ‌طرح‌های زیادی در این رابطه روی میز وزارت رفاه قرار دارد و ‌در حال بررسی آنها هستیم تا بتوانیم شیوه اثربخش‌تر را ارائه کنیم، اما اگر بتوانیم با همین روال پیش برویم، مشکلی در تامین
اعتبار نداریم.

اقدامات مقطعی برای مقابله با فقر

اگر بالاترین مبلغ سبد کالا، یعنی همان 120 هزار تومان را در نظر بگیریم، این مبلغ نمی‌تواند مشکلی جدی از خانواده‌های فقیر را برطرف کند.

محسن نیازی، جامعه‌شناس در گفت‌وگو با جام‌جم، نسبت به توزیع سبد کالا در بین نیازمندان انتقاد می‌کند و می‌گوید: این اقدامات مقطعی نمی‌تواند با معضل فقر مقابله کند. اینها حکم یک تسکین‌دهنده موقت را دارد که باید در شکل این حمایت‌ها بازنگری شود.

به گفته نیازی، رفع ریشه‌ای فقر به ایجاد شغل و توزیع عادلانه امکانات و ثروت وابسته است. وقتی این اتفاق نیفتد، آن‌گاه توزیع سبد کالا در بین خانواده‌ها، دردی از مشکلات فقیر جامعه حل نخواهد کرد.

از نگاه این جامعه‌شناس، توانمند کردن خانواده‌های نیازمند، راه‌حلی است که می‌تواند در بلندمدت، فقر را به شکل ریشه‌ای حل کند، ولی این‌که خانواده‌های نیازمند را به سبد کالا وابسته کنیم، سیاستی غلط است که نمی‌تواند به افزایش رفاه در جامعه منجر شود.

آیا توزیع سبد کالا به توزیع ثروت منجر می‌شود؟

در این شکی نیست که سبد کالا با ارزش ریالی پایین، می‌تواند بخش کوچکی از مشکلات خانواده‌های نیازمند را حل کند، بخصوص در مناطق کم برخوردار، نقاط مرزی و محروم، کم نیستند خانواده‌هایی که با همان یارانه ماهانه خود زندگی می‌کنند.

مازیار طلایی، جامعه‌شناس نیز در گفت‌وگو با جام‌جم، هشدار می‌دهد: در توزیع سبد کالا باید رعایت کرد که گروه هدف سبد کالا کاملا مشخص باشد. باید مواظب بود در فرآیند توزیع سبد کالا، سوء‌استفاده نشود و صرفا افراد نیازمند از همه عواید این طرح بهره‌مند شوند.

در بسیاری از کشورهای توسعه یافته با کمک مالیات بر درآمد، تلاش می‌کنند که نیاز خانواده‌های فقیر را برطرف کنند. به گفته طلایی، مثلا در کشوری مثل سوئد، تا 50 درصد درآمد افراد ثروتمند به عنوان مالیات اخذ و به طبقات ضعیف جامعه اختصاص داده شود.

طلایی اعتقاد دارد: در دولت رفاهی که در مقابل دولت نئولیبرالی قرار دارد، دولت موظف است برای بهبود زندگی طبقات محروم و طبق وظیفه ذاتی‌اش، به اقشار محروم جامعه کمک کند. بر همین اساس، توزیع سبد کالا می‌تواند بخشی از نیازهای حداقلی طبقات محروم را حل کند؛ اگرچه این اقدامات نمی‌تواند نافی وظایف کلی دولت در توزیع عادلانه ثروت در کشور باشد.

اگرچه دولت اعلام کرده در سال‌های آینده، سبد کالاهای بیشتری را توزیع خواهد کرد، اما انتظار می‌رود حداقل مبلغ ریالی این سبد کالا افزایش یابد تا بتواند بخشی از هزینه‌های روزافزون زندگی را پوشش دهد.