شهروند خبرنگاران فعال دستاورد رسانه‌های نوین/ رسانه‌ها امروز تنها تولید کننده محتوا نیستند

دکتر صدیقه ببران، استاد ارتباطات در این زمینه به جام جم آنلاین گفت: امروز دنیای جدیدی را تجربه می‌کنیم که عصر ارتباطات و اطلاعات لقب گرفته است. نکته قابل توجه این است که برای استفاده حداکثری از این دوره باید لوازم و ملزومات مناسبی را بکار گیریم که مهمترین ابزار همان رسانه است.
ببران با تاکید براینکه رسانه‌های امروز شرایط رسانه‌های دو دهه قبل را ندارند، افزود: در شرایط حاضر رسانه‌ها دارای رویکرد جدیدی هستند که با توجه به پیشرفت‌های فناوری‌ در حوزه ارتباطات شکل گرفته‌اند؛ به این معنی که حوزه‌های تولید، توزیع و اثرگذاری رسانه‌ها تغییرات عمده‌ای به خود دیده و لازم است آنها را بخوبی بررسی و رصد کنیم.

مکان و زمان در روزنامه‌نگاری بی‌معنی شده است

وی تصریح کرد: عصرجهانی شدن با درنظر گرفتن امکانات جدید ایجاد شده به نوعی سه ویژگی را در روند اطلاع رسانی و ارتباطات ایجاد کرده است که دو مشخصه آن بسیار مهم و قابل توجه است. به این ترتیب که زمان و مکان در حوزه روزنامه‌نگاری امروز بی‌معنی شده است.
این استاد دانشگاه معتقد است، رسانه‌ها در عصر نوین، زمان و مکان خاصی برای خود متصور نیستند و نکته مهمتر این است که درست در این دوره با جریان آگاهی روز افزون مخاطبین مواجه شده‌ایم. به این معنی که در گذشته رسانه‌ها در حوزه فعالیت خود رقبای محدودی داشتند و می‌بایست برای سهم بیشتر با آنها رقابت می‌کردند؛ اما یک رسانه امروز باید با هزاران رسانه در سراسر جهان رقابت داشته باشد.
به گفته ببران در شرایط مطرح شده؛ مخاطبان رسانه‌های نوین در واقع قدرت انتخاب دارند و می‌توانند خودشان تحلیل داشته باشد. چون شنونده یا بیننده صرف نبوده و با استفاده از اطلاعاتی که در اختیار دارند یا به دست می‌آورند رسانه مورد نظرشان را انتخاب می‌کنند.
وی به خبرنگار ما گفت: بعد دیگری که حوزه ارتباطات در شرایط فعلی به خود دیده، ظهور و بروز شبکه‌های اجتماعی درقالب اپلیکیشن‌های موبایلی با استفاده از بستر اینترنت است. بنابراین بستر ایجاد شده صفر ویکی در جامع رشد تقاضای استفاده از آن را بگونه‌ای حیرت انگیز افزایش داده و روز به روز بیشتر می‌کند.

فرصت یا تهدید مسئله این است

این استاد دانشگاه در حوزه ارتباطات تاکید کرد: کاربردوست بودن شبکه‌های اجتماعی نکته‌ای است که هم می‌توان از آن به عنوان فرصت یاد کرد و هم در صورت نا مناسب بودن بستر به دید تهدیدی جدی آن را شناخت.
ببران ضمن تاکید مجدد به دو و چند سویه بودن رسانه‌های نوین تصریح کرد: تا امروز رسانه‌ها به عنوان تنها تولید کننده محتوا مخاطبان را به خود جذب می‌کردند؛ اما در حال حاضر رسانه‌ها تنها تولید کننده حرفه‌ای نیستند؛ بلکه تولید کنندگان آماتور متعددی وارد صحنه شده‌اند که شهروند خبرنگاران نام دارند.
این کارشناس حوزه ارتباطات معتقد است شهروند خبرنگاران همان مخاطبانی هستند که تا قبل از تغییرات اخیر صرفا شنونده یا بیننده تولیدات رسانه‌ای بودند درحالی که حالا خودشان بگونه‌ای تولید می‌کنند که رسانه‌های نوین برای حذف مخاطبشان مجبور به دنباله روی از شهروند خبرنگاران شده‌اند.
ببران به خبرنگار ما گفت: در دوران فعلی شهروند خبرنگاران خودشان با توجه به دغدغه‌ها و شناختی که از مسایل دارند خودشان سوژه تعیین کرده و براساس آن محتوا را در میان دیگران به اشتراک می‌گذارند و رسانه‌ها نیز باید به دنبال آنها سوژه را پیگیری کنند.
وی تاکید کرد: اگر به این روند جدید بی‌تفاوت باشیم و آن را نادیده بگیریم قطعا از رقبا عقب خواهیم افتاد از این رو اگر بگوییم رسانه‌های امروزی نیازمند و وابسته به شهروندخبرنگاران فعال هستند دور از واقعیت سخن نگفته‌ایم.

این استاد دانشگاه افزود: در شرایط فعلی حتی جهت‌دهی رسانه‌ها در اختیار حجم تولیدات شهروند خبرنگاران قرار گرفته است تاجایی که وقتی سوژه‌ای در میان مخاطبان دنیای مجازی و شبکه‌های اجتماعی داغ می‌شود، در واقع جهت پوشش خبری آن سوژه برای رسانه‌های رسمی که قصد پیگیری دارند تعیین شده است.

سطح سواد رسانه‌ای پاشنه آشیل شرایط فعلی

ببران تصریح کرد: این رویه اگرچه امتیازهای بسیار مهمی را در اختیار سانه‌ها برای ایجاد گستر‌ه‌های متفاوت خبری ایجاد کرده؛ اما یک نکته طلایی باید در آن مدنظر قرار گیرد. چون تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان جدید رسانه‌ها در شرایط فعلی از سطح سواد رسانه‌ای متفاوتی برخوردار هستند و همین نکته می‌تواند صحت و دقت اخبار را تحت تاثیر قرار دهد.
وی در ادامه افزود: متاسفانه این مهم باعث شده تا برخی مخاطبان که زیاد قدرت تجزیه و تحلیل بالای اخبر را ندارند کاملا مقلوب این جریان بشوند و تمامی اخبار را بپذیرند و چشم بسته قبول کنند که هر خبری در فضای نوین رسانه‌ای قابل اعتماد است.
این استاد دانشگاه معتقد است با توجه به موارد بالا باید قبول کنیم رسانه‌های نوین نعمت بزرگی هستند که در اختیار بشر قرار گرفته است ولی لازم است با آسیب شناسی دقیق و منطقی مشکلات و اثرات منفی ان در کلان جامعه را به حداقل برسانیم.
ببران تصریح کرد: تنها راهکار دستیابی به چنین شرایطی این است که اطلاعات، آگاهی و قدرت تمیز و تفکر انتقادی مخاطبان را افزایش دهیم و این وظیفه رسانه‌های اصلی است که در شرایطی نادیده گرفته شده و تقریبا دیگران بهره خوبی از آن برده‌اند.

در این زمینه کم کاری کرده‌ایم

وی با تاکید براینکه در این زمینه بسیار کم کاری شده است اظهار کرد: متاسفانه مدیریت فرهنگی در ایران ضعیف بوده به همین دلیل بخش‌های حاکمیتی‌ و دولتی یا بطور کلی همه عوامل فرهنگی باید با به رسمیت شناختن ابزار نوین دست به دست هم بدهند و برای کاهش خطرات شرایط جدید برنامه‌ریزی کنند.
این استاد دانشگاه با اشاره به مقاومت گروهی از مردم برای خروج از تلگرام به خبرنگار ما گفت: آیا تاکنون از خودمان پرسیده‌ایم چرا گروهی درباره خروج از تلگرام و استفاده از پیامرسان‌های داخلی مقاومت می‌کنند؟ درحالی که پاسخ این سئوال می‌تواند زوایای پنهانی را بگشاید که تاکنون به آن توجه نشده و همین نکته عاملی برای بروز چالش بوده است.

به گفته وی مردم باید اینقدر اعتماد داشته باشند که وقتی مسئولان و سیاست‌گذاران فرهنگی صحبت از پیامرسان داخلی می‌کنند به سمت استفاده از آنها گرایش داشته باشند. درحالی که امروز می‌بینیم به دلیل کم‌کاری‌های گذشته و نبود اطلاعات و آگاهی کامل خبری از اعتماد نیست و بعضا کورکورانه مقاومت می‌کنند بی‌آنکه دلیل منطقی ارایه کنند.
ببران تصریح کرد: راهکار ایجاد چنین اعتمادی فیلتر کردن نیست بلکه لازم است با نکته‌های فعلی به صورت ایجابی برخورد کنیم و اگر نتیجه نگرفتیم سراغ شیوه‌های سلبی برویم درحالی که امروز دقیقا برعکس عمل شده و در چرخه‌ای باطل گرفتار شده‌ایم که خروج از آن مشکل است.
وی درباره استفاده از پیامرسان‌های داخلی تاکید کرد: بهتر است در فضایی آزاد شرایط استفاده از پیامرسان‌های داخلی را بگونه‌ای ایجاد کنیم که کاربران با استفاده از آن احساس آرامش و لذت خوبی داشته باشند که از امکانات نوین در عصر حاضر استفاده می‌کنند.
این استاد دانشگاه تاکید کرد با استفاده از این نسخه خواهیم دید وقتی امکانات نوین و دقیق در اختیار کاربران از طریق پیامرسان داخلی قرار داده باشیم موج انبوه مهاجرت از پیامرسان‌های خارجی ناخودآگاه آغاز خواهد شد.
ببران معتقد است هرچه سطح آگاهی، تجزیه تحلیل و سواد رسانه‌ای جامعه را با استفاده از رسانه‌های رسمی ارتقاء دهیم و محصولات و بسته‌های مناسبی در اختیار مخاطبان قرار دهیم ناخودآگاه مسیری را ترسیم می‌کنیم که در جهت نیل به اهداف تعیین شده است.

عماد عزتی / جام جم آنلاین