بهره صددرصدی از NPT نبرده‌ایم ولی خروج از این پیمان چه فایده دارد؟!

جام‌جم آنلاین: ۲۹ مهر سالگرد بیانیه سعدآباد است، در این روز ایران پذیرفت برنامه‌های اتمی خود را به شکل داوطلبانه تعلیق کند، تعلیقی که مدتی بعد با بدعهدی طرف غربی شکسته شد و دولت وقت در آخرین ماه فعالیت خود با فک پلمب‌ تاسیسات هسته‌ای کشور اعلام کرد فعالیت‌های هسته‌ای خود را فقط تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادامه می‌دهد.

موضوعی که به این مناسبت به آن پرداخته‌ایم نه اتفاقات حول و حوش بیانیه سعدآباد بلکه ضرورت پیوستن و ادامه حضور در پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) به عنوان منبع دردسرهای هسته‌ای ایران است؛ به منظور بررسی این موضوعات به سراغ حمیدرضا آصفی سخنگوی اسبق وزارت امورخارجه رفته‌ و با او در خصوص زوایای مختلف مربوط به پیمان گفت‌وگو کرده‌ایم که متن این گفت‌وگو در ادامه ارائه می‌شود.

بعد از خروج آمریکا از برجام برخی معتقد بودند که ایران باید در واکنش به این اتفاق، نه تنها از برجام بلکه حتی از NPT خارج شود نظر شما در این خصوص چیست؟

NPT معاهده‌ای بین‌المللی است و تصمیم‌گیری‌های ما در این خصوص هم تابع تصمیم‌گیری‌های آمریکا نخواهد بود که اگر یک تصمیم گرفت بخواهیم اقدامی مشابه آن انجام دهیم و اصولا منافع ملی خودمان را به تصمیمات آمریکا گره‌ نمی‌زنیم؛ به همین دلیل آنجایی که اقدامی به نفع منافع ملی ما باشد باید آن را انجام دهیم مستقل از اینکه کشورهای دیگر اعم از آمریکا یا غیرآمریکا چه کاری را انجام می‌دهند؛ برای ما چراغ راهنما منافع ملی است و در سیاست خارجه هم باید در این جهت حرکت کنیم و کاری هم نداریم که بهانه‌ای دست آمریکا می‌افتد یا نه و آمریکا خوشش می‌آید و یا بدش می‌آید؛ براین اساس خارج نشدن از NPT از ابعاد مختلف به نفع ایران و منافع ملی کشور بود و لذا جمهوری اسلامی از NPT خارج نشد.

منتقدین NPT مطرح می‌کنند که براساس این پیمان قرار بود از برخی منافع برای تحقیقات و گسترش انرژی هسته‌ای بهره‌مند شویم ولی نه تنها این اتفاق نیفتاده بلکه تا به حال فقط در حال پاسخگویی به بازرسان آژانس بوده‌ایم حال منافع NPT برای ما چیست که بخواهیم همچنان در آن باقی بمانیم؟

این حرف درست است که براساس معاهده عدم گسترش باید از منافع این معاهده از جمله همکاری‌های صلح‌آمیز هسته‌ای با کشورهای دیگر برخوردار شویم و باید کشورهای دیگر در این زمینه امور را تسهیل کنند ولی با این حال نمی‌توان عنوان کرد که ما هیچ منفعتی از NPT نبرده‌ایم زیرا در بعضی از زمینه‌ها توفیقاتی بوده و کارهایی شده است، مصداق آن همین همکاری‌هایی است که ما با کشورهای هسته‌ای در زمینه ساخت راکتورها، تبادل سوخت و به طور نسبی در زمینه همکاری صلح‌آمیز هسته‌ای و انتقال تکنولوژی و مسائلی از این دست داریم و بالاخره در حد مطلوب از NPT بهره‌ برده‌ایم و اگر در این پیمان نبودیم قطعا خیلی از این‌ها اتفاق نمی‌افتاد.

هرچند این حرف درست است که ما بهره صددرصدی نبرده‌ایم و بهره‌ ما متناسب با تکالیف و مسئولیت‌های سایر کشورها در این زمینه نبوده است اما می‌خواهم شرایط عکس این اتفاق را مطرح کنم، می‌‌خواهم بگویم خروج از NPT چه دستاوردی دارد؟ خروج NPT برای کشوری خوب است که می‌خواهد تحت نظارت نباشد و به سمت ساخت سلاح‌های هسته‌ای برود ما که طبق فتوای رهبری و آموزه‌های دینی مجاز به استفاده و تولید سلاح هسته‌ای نیستیم پس این نظارت‌ها برای ما هیچ اقدام بازدارنده‌ای نیست.

سال 1995 زمان اجرای پیمان NPT به پایان رسیده بود و در خصوص تمدید شدن آن بحث بود، در این زمان ایران از شروط کشورهای عربی برای تمدید NPT حمایت کرد؛ چه شد که ایران در آن زمان ترجیح داد در NPT بماند؟

شما هر زمانی می‌توانید از هر پیمانی خارج شوید، سال 95 یعنی 23 پیش، در آن سال به همین دلایل بالا جمع‌بندی این بود که از NPT خارج نشویم و منافع آن به مضرات آن می‌چربید. من اصلا نمی‌فهمم چرا بعضی از مواقع موضوع خارج شدن از یک پیمان مطرح می‌شود، آسان‌تر کار این است که شما از یک پیمان خارج شوید، اینکه شما یک کار تخریبی انجام دهید همیشه ممکن است ولی معلوم نیست این کار بهترین روش باشد.

کشور به NPT پیوسته‌، نظارت‌های آژانس را هم قبول کرده‌ایم ولی با وجود این نظارت‌ها اطلاعات ما افشاء می‌شود و در این مسیر حتی دانشمندان هسته‌ای ما هم شهید شده‌اند، حال اگر قرار نیست کشور از NPT خارج شود باید چه واکنشی به این رفتار آژانس داشته باشد؟

هرچند الان جمع‌بندی ما این است که در این توافق بمانیم ولی ماندن به این معنا نیست که اجازه دهیم آژانس اطلاعات ما را به یک کشور یا گروهی خاص بدهد، آژانس اعلام کرده است که اطلاعات در این سازمان محرمانه باق خواهد ‌ماند طبیعی است که باید به این رفتار آنها در درز اطلاعات کشور اعتراض کنیم از سوی دیگر باید به روش‌هایی که می‌توان با آن درز اطلاعات را به حداقل رساند را بکار بگیریم مثلا باید بر روی انتخاب بازرس‌ها و دادن روایدید به آنها با دقت و وسواس بسیار زیاد عمل کنیم، اگر این کارها انجام شود هر چند کاملا از ضایعه و مشکلاتی که می‌تواند ایجاد شود جلوگیری نخواهد شد ولی این مشکلات را به حداقل می‌رساند.

شما در دنیایی زندگی می‌کنید که دیگر کسی حاکمیت ملی مطلق ندارد؛ نه دیگر ما این نوع از حاکمیت را داریم و نه کس دیگری، یک مثال آن این است که شما حاکمیت مطلق فرهنگی در جمهوری اسلامی ندارید برای اینکه ماهوراه وجود دارد و خیلی از چیزهایی را نشان می‌دهد که شما دوست ندارید اتفاق بیفتد البته آمریکا هم حاکمیت مطلق در زمینه فرهنگی ندارد چون رسانه‌های چیزهایی را پخش می‌کند که خیلی دوست ندارند مردم آنها این را ببینید ولی می‌بینند و لذا از زمینه فرهنگی صددرصد خواست حاکمیت آمریکا اعمال نمی‌شود؛ در زمینه سیاسی و اقتصادی هم همین‌گونه است طبیعی است که مقرراتی که هر روز وضع می‌شود حاکمیت مطلق اقتصادی دولت‌ها را تا حدی پائین آورد منتها دیگر این هنر شما است که این آسیب‌پذیری را به حداقل ممکن برسانید.

در شرایطی براساس NPT موظف هستیم نظرات شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را اجرایی کنیم که این شورا در سال‌های گذشته نشان داده است تحت نفوذ ایالات متحده است، در این وضعیت چه آینده‌ای در خصوص تعامل ایران با آژانس قابل تصور است؟

اعتقاد ندارم که شورای حکام آژانس تحت نفوذ آمریکاست زیرا در سال‌های گذشته شورای حکام خیلی از گزارش‌هایی را داده است که مخالف نظر آمریکا بوده است و حداقل از زمان ترامپ به بعد آمریکا نتوانسته خیلی از نظرات خود را به آژانس تحمیل کند.

همکاری سازنده دلیل این تغییر رفتار در آژانس است وقتی که شما هیچ چیزی برای مخفی کردن ندارید و همکاری می‌کنید و ابایی ندارید از اینکه اعلام کنید فعالیت‌های صلح‌آمیز شما در چه حدی است بالاخره شورای حکام هم قضاوت خود را تغییر می‌دهد، ضمن اینکه رفتارهای غلط و ناثواب آمریکا به خصوص در دولت ترامپ دنیا را منزجر کرده است.