امتیاز سیاسی ایران پس از خروج از پروتکل الحاقیNPT/تفاوت خود اظهاری ایران در برنامه هسته‌ای با هند، پاکستان و اسراییل

به مناسبت سالروز انعقاد پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای موسوم به NPT و پذیرش آن از سوی ایران، جام جم آنلاین با «دکتر سید محمود آقامیری» عضو هیئت‌علمی هسته‌ای دانشگاه شهید بهشتی گفتگویی ترتیب داد که در این متن می‌خوانیم:

ان پی تی تا چه حد توانسته است جایگاه ایران را در جامعه جهانی تغییر دهد توضیح دهند.

بحث معاهده NPT در سال ۱۹۶۸ مطرح شد. اما قبل از آن کشورهای بزرگ و قدرت‌های هسته‌ای دنیاگرد هم آمدند و بعدازاینکه آمریکایی‌ها هیروشیما و ناکازاکی را بمباران هسته‌ای کردند، تصمیم گرفتند برای جلوگیری از رقابت‌های تسلیحاتی، کشورها را در دستیابی به سلاح تا حدودی محدود کنند. به همین دلیل در سال ۱۹۵۲ آقای آیزنهاور این بحث را مطرح کرد و بعدازآن هم جلسات مختلفی برگزار شد و آژانس انرژی هسته‌ای را به وجود آوردند که درنهایت در سال 68 منجر به امضای پیمان‌نامه مزبور توسط آمریکا و شوروی و 60 کشور دیگر ازجمله ایران شد.

هدف اصلی این اقدام، جلوگیری از دستیابی به سلاح‌های هسته‌ای بود اما مشکل عمده در این معاهده نگاه تبعیض‌آمیز و دوگانه آن نسبت به سایر کشورهاست. به‌عبارت‌دیگر دولت‌هایی که تا سال ۱۹۶۸ به سلاح هسته‌ای دسترسی داشتند مشمول این معاهده نمی‌شوند ولی کشورهایی که نداشته‌اند حق دسترسی به سلاح هسته‌ای را ندارند.

تا آن زمان فقط ۵ کشور به سلاح هسته‌ای دسترسی داشتند ازجمله آمریکا، شوروی سابق، چین، انگلستان و فرانسه، بعدازآن این قانون وضع شد که می‌توانست از این کشورها نیز جلوگیری کند اما هر کشوری که با سیاست‌های این 5 قدرت هم‌راستا بود این امکان را پیدا کرد که از سلاح هسته‌ای برخوردار گردد و کشورهایی که با آن‌ها هم‌راستا نبودند از این امکان برخوردار نبودند.

بنابراین NPT عملاً کشورها را به دودسته قدرت هسته‌ای با ابعاد نظامی و کشورهای دارای فناوری هسته‌ای تبدیل می‌کند؟

بله طبق بند اول این قانونکشورها به دودسته تقسیم می‌شوند، آن‌هایی که دارای سلاح هسته‌ای هستند و آن‌هایی که دارای سلاح هسته‌ای نیستند. کشورهایی که دارای سلاح هسته‌‌ای هستند به عوامل خود نیز سلاح داده‌اند! یعنی هم‌اکنون به‌جای ۵ کشور ۱۱ کشور دارای سلاح هسته‌ای هستند. پاکستان، هند، رژیم اشغالگر قدس، آفریقای جنوبی نیز دارای سلاح هسته‌ای هستند و احتمالاً کره شمالی را به خاطر تخاصم میان دو کره تسلیح کردند.

کشورهای زیادی به‌عنوان وابسته سیاسی کشورها از این فرصت استفاده کردند. از طرفی ایران قبل از انقلاب در سال ۵۳ فعالیت هسته‌ای خود را آغاز و این پیمان را امضا کرد. بر این اساس دولت‌هایی که این قانون را امضا کردند حرفشان این است که ما فنّاوری هسته‌ای را برای مباحث صلح‌آمیز و علمی فناوری آن می‌خواهیم. اما متأسفانه باوجوداین تمام شرایطNPT را رعایت می‌کنیم و حتی الحاقی‌های آن را نیز رعایت می‌کنیم در طول چهل ساز گذشته مورد هجمه‌های مختلف سیاسی ازجمله تحریم‌های گسترده از سوی غرب قرارگرفته‌ایم.

همان‌طور که می‌دانید ایران یکی از معدود کشورهایی است که هم به عضویت آژانس درآمده است و هم معاهده NPT را پذیرفته است و هم اینکه در قالب پادمان های مختلف با آژانس همکاری می‌کند. یکی از مفاد NPT ناظر بر بازرسی‌های مکرر و سرزده است اما بااین‌وجود می‌بینیم کشورهایی مثل اسرائیل و ایالات‌متحده به‌عنوان یک دستاویز سیاسی از این موضوع استفاده کرده و حتی باوجود تائید چندین‌باره فعالیت صلح‌آمیز جمهوری اسلامی ایران، بازهم با بهانه‌جویی‌های مختلف از ابعاد نظامی آن سخن می‌گویند.

ایالت متحده جزء NPT محسوب نمی‌شود یعنی در زمره کشورهای دارای سلاح هسته‌ای قرارگرفته است. ولی اسرائیل از ابتدا NPT را نپذیرفته است. در اصل ایالات‌متحده با چنین رویکرد دوگانه‌ای به‌زعم خود امنیت یک رژیم نامشروع را در منطقه فراهم آورده است.

حتی در بحث تسلیحات کشورهای مختلف همچون کره شمالی آمریکا در ظاهر مخالف است اما در باطن آن را اهرمی برای کنترل کره جنوبی و ژاپن قلمداد می‌کند تا حضور نظامیان آمریکایی و استقرار پایگاه‌های نظامی در این کشورها توجیه داشته باشد. از طرفی آمریکا هند و پاکستان را به سلاح‌های مذکور تجهیز کرده تا در برابر شوروی سابق و روسیه امروزی در صورت لزوم دستشان روی ماشه قرار گیرد.

در حقیقت باید گفت قدرت‌ها و در رأس آمریکا با پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای بازی دوگانه راه‌اندازی کرده و نه به‌عنوان این‌که واقعاً بخواهند از اشاعه تسلیحات ممنوعه کشتارجمعی جلوگیری کنند. در اصل باید به این مسئله اشاره داشته کنیم، NPT نوعی خود اظهاری برای قدرت‌های هسته‌ای است.

یعنی اگر میزان یک ماده در فرآیند فعالیت‌های هسته‌ای از یک حد بالاتر برود باید گزارش کنید، سایتی که می‌خواهید بسازید باید به آژانس گزارش کنید، در چنین فضایی غیر از ایران خیلی از کشورها گزارش نمی‌کنند و کارشان را انجام می‌دهند اما ما به یک مرحله بالاتر رفته‌ایم یعنی ما پروتکل را با اختیار خودمان اجرایی می‌کنیم. در کشور ما به آژانس اجازه داده‌ایم که بر اساس پروتکل الحاقی بازرسی سرزده انجام دهد و اعلام کند. در همین روزها فلان سایت را می‌خواهد به ببیند. این اتفاقی است که متأسفانه در کشور ما رخ‌داده است.

آقای دکتر راهکار شما برای برون‌رفت از این عدم توازن و نگاه دوگانه به پروتکل الحاقی NPTچیست؟

بنده از همان ابتدا با اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی موافق نبودم ولی استدلال آن روز دوستان این بود که به دلیل راستی آزمایی و اطمینان دادن به جامعه جهانی به پروتکل عمل خواهیم کرد. ما با اصل ماجرا مشکلی نداریم چون ما نمی‌خواهیم به سمت سلاح هسته‌ای برویم اما با پروتکل الحاقی موافق نیستم چرا چون اعتقاددارم اگر بیشتر از این بخواهند جمهوری اسلامی ایران را اذیت کنند و دائماً بگویند باید بازدید از سایتها صورت گیرد و در مقابل ادعاهای واهی غرب و رژیم صهیونیستی هیچ اقدامی عملی از خود نشان ندهند، بهتر است در یک بازه زمانی از قبل اعلام‌شده اعلام کنیم که ایران دیگر کار و فعالیت پروتکل الحاقی را ادامه نمی‌دهد و به این سمت می‌رود که در قالب NPT عمل کند و اگر این اتفاق بیفتد حداقل این است که فشارها روی ما کمتر خواهد شد.

در حال حاضر هرروز یک بهانه می‌تراشند و اصرار به بازدید از مراکز هسته‌ای ایران دارند. وقتی هم می‌بینند خبری ازآنچه آمریکا و اسراییل یعنی ساخت سلاح هسته‌ای نیست اما ادعایشان پابرجا می‌ماند. به این بازی سیاسی مطالعات ادعایی می‌گویند. یعنی آن‌ها همواره مطرح می‌کنند اطلاعاتی به ما رسیده است که ما فکر کنیم در فلان قسمت یک اقدامی خارج از چارچوب معاهده انجام می‌دهند. بعد ما به آن‌ها می‌گوییم برای این ادعا سند بدهید که نمی‌دهند، بعد می‌گویند باید بازدید کنیم، بازدید می‌کنند، می‌بینند خبری نیست ولی اعلام می‌کنند ما هنوز قانع نشده‌ایم و.... یعنی بر اساس پروتکل برای ما هرروز یک مشکل به وجودمی آورند. البته خوشبختانه آژانس بین‌المللی به این نتیجه رسیده است بازی سیاسی با ایران را کم کند ولی در عین ادامه همکاری‌ها نیازمند هوشمندی از سوی طرف ایرانی است.

محمدرضا شجاعیان/جام جم آنلاین