تصویب کاپیتولاسیون بازنمایی تسلط بیگانگان بر کشور ما در دوران تلخ پهلوی بود

کاپیتولاسیون هرچند که برای نسل جوان ما خیلی شناخته شده نیست اما برای نیاکان نسل فعلی یکی از تلخ‌ترین کلماتی بوده است که در خاطره آنان باقی است و برای نسل میانسال ما یادآور سلطه بیگانگان و بویژه آمریکا در این کشور است.

حجت‌الاسلام سیدسجاد ایزدهی، مدیرگروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفت‌گویی با جام‌جم آنلاین در این‌باره بیان کرد: کاپیتولاسیون (Capitulation) امتیاز قضایی یا حق قضاوت خارجیان در کشور دیگر است. پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، آمریکا به کشور ایران آمد برای آن‌که لایحه مصونیت اتباع امریکا در ایران را به تصویب برساند تا برای انجام کارهای خود در ایران پاسخگو نباشد. کاپیتولاسیون در مفهوم حقوقی آن شامل قراردادهایی است که به موجب آن اتباع کشوری در قلمرو دولتی دیگر مشمول قوانین کشور خویش باشند و از حق دادرسی کنسولی برخوردار گردند.

وی در ادامه اظهار کرد: کاپیتولاسیون در کشورهای زیر سلطه عثمانی مانند عراق، سوریه، فلسطین و لبنان نیز برقرار گردید و از آنجا به دیگر کشورهای خاورمیانه مانند مصر و ایران و سایر کشورهای خاور دور از قبیل چین، ژاپن و تایلند سرایت کرد. دولت عثمانی که خود از رژیم کاپیتولاسیون تبعیت می کرد با دیگر کشورهای هم سطح یا ضعیف تر از خود نیز همین عمل را انجام می داد و در قراردادها و معاهدات خود از کشورهایی مانند ایران حق قضاوت کنسولی می‌گرفت.

مدیرگروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بابیان این‌که متاسفانه امروزه نیز بسیاری از کشورها این فرایند دارند، گفت: در حال حاضر کشوری همچون افغانستان چنین قانونی را با آمریکا بسته و در آن اجرا می‌شود. امام خمینی (ره) بر اساس دو منطق با این قانون که توسط کشور بیگانه در داخل مجلس کشوری که ایرانی و اسلامی است، مخالفت کرد و سلطه آن‌ها را نپذیرفت.

ایزدهی ادامه داد: منطق عمده امام از حیث دینی قاعده نفی سبیل، از قواعد مهم فقهی است که در نگاه مشهور فقها مستند به آیات قرآن، سنت و اجماع است. بر اساس آیه شریفه قرآن همچنین روایت مشهور شیعه است و بر هر حکمی که باعث برتری کافر بر مسلمان شود، مقدم است.

وی افزود: بر اساس این قاعده در فقه، نه‌تنها در سلطه خارجی کشور بلکه در فروش قرآن به کفار که موجب سلطه آن‌ها در قرآن شود همچنین بحث ازدواج زن مسلمان با کافر نیز مورد بحث قرار گرفته شده است. موارد متعددی که نشان می‌دهد در عرصه‌های مختلف اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و نظامی، بحث سلطه کفار بر مسلمانان و سرزمین اسلامی منتفی است و نباید باشد.

مدیرگروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: بر این اساس، امام خمینی (ره) از حضور مستشاران نظامی و امنیتی آمریکایی در ایران آگاهی داشت و از تصویب کاپیتولاسیون نیز اطلاع پیدا کرده بود، تصمیم گرفت تا این توطئه بزرگ و ننگین را افشا کند.

وی با بیان اینکه در کشور ایران، فارغ از این‌که ما مسلمان باشیم و نباشیم، هویت و قدرت و ابهت، برای مردم ایران وجود دارد، افزود: امام خمینی(ره) در برابر چنین موضوعی سکوت نکرده و تمام قد می‌ایستند و از منافع ملی و استقلال کشور دفاع می‌کنند. ایشان در سالیان بعد از انقلاب هر دو مورد را بسیار جدی مدنظر قرار داده و پیگیری کردند لذا اولین شعارهای انقلاب اسلامی، بحث استقلال از سلطه شرق و غرب و نفوذ بیگانگان است و همچنان ادامه دارد.

ایزدهی ادامه داد: در حال حاضر ایران جزو معدود کشورهایی در جهان است که برای خود تصمصم می‌گیرد فارغ از این‌که تصمیم‌گیری‌ها در جهان بین‌اللمل مشکلاتی را ایجاد کند و یا تبعاتی داشته باشد.

مدیرگروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به ارزش این استقلال نسبت به کفار و بیگانگان، تصریح کرد: امروز بسیاری از کشورهای مرتجع عرب در اطراف کشور ایران، رئیس‌ها وپادشاهانشان را سفرا و رئیس‌جمهور‌های غربی تعیین می‌کنند که نشان می‌دهد استقلالی از خود ندارند.

وی تا کید کرد: بحث اول مرحوم امام بر اساس قاعده نفی سبیل، عزت‌مداری و استقلال بود که اولین مرتبه‌ آن نیز بحث استقلال سیاسی است به این معنا که تصمیم‌گیری برای ایران توسط ایرانیان باشد و این خط فکری در طول 40 سال انقلاب محقق شد و همواره تصمیم درباره ایران با وجود تنوع سلایق، توسط افراد ایرانی گرفته می‌شود.

ایزدهی در ادامه گفت: دیگری بحث استقلال فرهنگی است و مقام معظم رهبری به‌صورت جدی این موضوع را پیگیری کردند تا هویت ایرانی در این بین باید مدنظر قرار گیرد همچنین در بحث تهاجم فرهنگی، به جای الگوبرداری از سبک زندگی‌های غربی و شرقی، الگوی فرهنگ ایرانی در کشور متمرکز شود.

مدیر گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: نکته دیگر علم است، بنا براستقلال در کشور ایران می‌بایست خودکفا باشیم و بر اساس الگوی اسلامی ایرانی و مبتنی بر ارزش‌های خود در جهت پیشرفت اسلامی‌ سازی علوم قرار بگیریم.

مدیرگروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تاکید کرد: نکته آخر نفی سبیل در بحث استقلال اقتصادی است، اگر استقلال نداشته و در این زمینه بر روی پای خود نباشیم، در مقابل تهدیدها، تحریم‌ها و فشارها به زانو درمی‌آییم؛ البته استقلال ایران با تعامل منافاتی ندارد و می‌توانیم با جهان در تعامل باشیم.

وی تصریح کرد: واکنش امام خمینی(ره) در قبال لایحه کاپیتولاسیون، بحث حفظ اسلامیت و ملیت است برای آنکه کفار بر مسلمان تسلط نداشته و نفوذ پیدا نکنند همچنین عزت مسلمان و ایرانیان توسط کشوری که تمدنش نسبت به تمدن ما بسیار تازه است خدشه‌دار نشود چراکه تمدن ایران تمدنی بسیار بزرگ، شگفت و کهن است.

ایزدهی با بیان اینکه مرحوم امام بر همین اساس به جوانان اعتماد کرد تا در عرصه جهاد، فرهنگ و سیاست با توجه به ظرفیت‌های بومی خود حرکت کنیم، افزود: نباید کاپیتولاسیون را محدود به یک زمان مشخص دانست بلکه ظرفیتی برای انقلاب است که امام به‌عنوان یک معمار انقلاب آن را پیاده کردند.

مدیرگروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به تصویب FATF در مجلس و شائبه مشابهت آن با کاپیتولاسیون اظهار کرد: برخی قراردادها فراکشوری هستند مانند FATF، یونیسف، یونسکو و .. که در عرصه اقتصاد، فرهنگ، و یا بحث شورای امنیت، بر قوانین کشورها مستولی می شوند. حال اگر این قوانین همچون FATF به مثابه نفی سبیل باشد که طبیعتا منتفی است و ما نمی‌توانیم قانونی را تصویب کنیم که این قانون سلطه بیگانگان را در کشور ما تثبیت کند و ما را مقید به عوامل آن‌ها کند.

وی افزود: ولی اگر حق شرط برای ما مقدم باشد به طوری که جامعه جهانی به ویژه کفار توانمندی تسلط بر جمهوری اسلامی را نداشته باشند و همچنین قراردادها بر منطق اسلامی و دینی تنظیم شده باشد، در اینجا ملحق شدن به این قرارداد مانعی نخواهد داشت. در پذیرش این گونه قراردادها امر مهم این بوده که استقلال کشور حفظ شود و در عین استقلال، تعامل مناسب داشته باشیم. در واقع در پیشبرد منافع خودمان قانون اساسی خودمان مقدم باشد.

نسترن نعمتی/جام‌جم آنلاین