چگونه می توان از دوران پر از فراز و نشیب نوجوانی به سلامت عبور کرد؟

جام جم آنلاین- نوجوانی، دوره‌ای انتقالی و برزخ میان کودکی و جوانی به شمار می‌رود. در این دوره، نوجوان وارد حیات عاطفی خویش می‌شود و با رشد جنسی، احساس بی‌ثباتی و ناامنی در وی تشدید می‌شود. در این دوره،‌ حالت‌های روانی تازه‌ای در نوجوان پدیدار می‌شود، مانند میل به استقلال و خودمحوری. همچنین در این دوره نوجوان پرخاشگر می‌شود و رفتارهای رئیس‌مآبانه از خود نشان می‌دهد. حال ببینیم، باید چه نکاتی را رعایت کنند تا نوجوان حس کند، در این دوران سخت تکیه گاه محکمی دارد.

تغییرات خلقی کودک به علت تغییرات هورمونی و جسمانی اوست

فرزندان ما در دوران نوجوانی دستخوش تغییرات هورمونی و جسمانی زیادی می شوند و همین امر سبب می گردد تا آن ها رفتارهای هیجانی، متناقض و گاهی بی ثبات را داشته باشند. بنابراین یکی از علل عصبانیت های شدیدتر آن ها، بی حوصلگی ها و کج خلقی هایشان همین امر است. بعضی اوقات در مهمانی شروع به صحبت و رفتارهای توجه طلبانه می کنند و گاهی گوشه ای نشسته و ساکت می مانند یا با گوشی بازی می کنند که در این مواقع بعضی از والدین می گویند " آبروی منو بردی، مثل لال ها نشستی که چی و ..." و یا مواقعی پیش می آید که نوجوان می گوید " خسته شدم از دنیا، امیدی ندارم، دیگه درس نمیخونم". در این گونه مواقع والدین نباید شروع به سرزنش یا آوردن استدلال برای فرزندشان بکنند زیرا فقط باعث لجبازی در او می شود. چنین رفتارهایی به علت تغییرات جسمانی و هورمونی گاها بسیار طبیعی بوده و والدین باید آن را بپذیرند و در آن زمان همدلی کنند.

با احساسات نوجوان نجنگید

بعضی از والدین می خواهند با احساسات فرزندشان بجنگند و یا احساسش را انکار کنند. در این مواقع نوجوان عصبانی تر می شود. بنابر این به جای جنگیدن یا انکار با او همدلی کنید. مثال: "حالا دوستت گفت که گفت مگه اینقدر عصبانیت داره؟ آروم باش چیزی نشده".

همدلی و صحبت کردن با نوجوان

به جای ضمیر "تو" از "من" استفاده کنید و بعد احساستان را بگویید و سپس انتظارتان را بیان کنید. مثلا: "تو هیچ وقت به حرفای من گوش نمیدی یا واسم توضیح نمیدی کجا میری" غلط است باید بگوییم " من خیلی نگران می شم وقتی بهم توضیح ندی که کجا میری، انتظار دارم که اطلاع داشته باشم کجا هستی اونوقت خیالم راحته."

محبت کنید

ستایش شفاهی فرزندتان و نشان دادن عواطف‌تان به طور فیزیکی را کنار نگذارید. هیچ دلیل نداریم که فکر کنیم نوجوانان از محبت بی‌دریغ پدر و مادرشان صدمه‌ای می‌بینند. البته در صورتی که آنها را جلوی دوستانشان در آغوش نکشید!

برای قانع کردن نوجوان تلاش نکنید

والدینی که سعی می کنند ایده نوجوان خود را عوض کنند، باعث خراب شدن رابطه خود با فرزندشان می شوند.

شنونده خوبی باشید

واقعا به حرف های نوجوان خود گوش دهید. مثلا آنچه را انجام میدهید متوقف کنید، تماس چشمی برقرار کنید و صحبت هایش را قطع نکنید. به دنبال مقصر یا راه کار دادن نباشید (تقصیر خودته، خب الان پاشو انجامش بده، باید به من معلمت بگی، ...)، برچسب نزنید (از بس بی عرضه ای، چون شلخته ای، بی فکری دیگه ، بهت گفته بودم گوش ندادی از بس لجبازی و...). فقط گوش دهید.

همیشه باشید

بسیاری از پدر و مادر ها که در سال های کودکی با کار و زندگی کودکان خود همراهند، به محض بزرگ تر شدنشان خود را کنار می‌کشند. این کار اشتباه است. هنوز هم مهم است که در زندگی فرزندتان دخیل باشید، شاید حتی بیشتر از قبل. در برنامه‌های مدرسه فرزندتان شرکت کنید. دوستان او را بشناسید. و زمان‌هایی را با هم بگذرانید. والدین باید در طول هفته چندین فعالیت لذت بخش با نوجوان خود داشته باشند. مثلا " رفتن به سینما، کافی شاپ، رستوران ، پارک و...".

به فرزند خود برچسب نزنید

والدین نباید نزد خود نوجوان یا افراد دیگر به فرزندشان برچسب بزنند. مثلا " بی عرضه هست، دست و پاچلفتیه، شلخته هست، تو هیچی نمیشی و...".

اهمیت دادن به همانند سازی با افراد مشهور

در این دوره نوجوانان تلاش فراوانی برای همانند سازی با افراد مشهور می کنند. عکس خواننده ها، بازیگران و فوتبالیست ها را به درو دیوار می چسبانند؛ یا عاشق خون آشام ها می شوند.

دستورات ضروری را بدهید نه دستورات لازم

گاهی اوقات والدین جایی که باید دستور بدهند مثلا جاهای خطرناک، دستور نمی دهند و جایی که نباید دستور بدهند، شروع به دستور دادن می کنند مثلا :" پیرهن قرمزه رو نپوش تو مهمونی، تلویزیون نبین الان و..." این امر باعث می شود نوجوانان بگویند "مامانم / بابام گیر میدهند".

فرزندپروری‌تان را با سن فرزندتان متناسب کنید

بسیاری از راهبردهای فرزندپروری که در یک دوره سنی موثر بوده‌اند، در مرحله بعدی رشد فرزندتان کارآیی‌شان را از دست می‌دهند. برای مثال بزرگتر شدن کودکان توانایی استدلالشان هم بیشتر می‌شود و اگر چیزی که از آنها می‌خواهید، از نظرش بی‌‌معنا باشد، با شما مخالفت خواهد کرد.

حد و حدود بگذارید

مهم ترین نیاز کودکان عشق و محبت والدین است. اما اولویت بعدی به همان اندازه مهم ایجاد یک ساختار است، حتی نوجوانان نیز نیاز به تعیین قواعد و حدود دارند. محکم و در عین حال منصف باشید. در صورتی که فرزندتان پختگی بیشتری از خود نشان داد، قواعدتان آسان‌تر کنید. اگر او نمی‌تواند به درستی از این آزادی استفاده کند، دوباره قواعد را سخت‌تر کنید و چند ماه دیگر آزادتر کردن او را امتحان کنید.

مشوق استقلال باشید

بسیاری از پدر ومادرها به نادرست میل به استقلال در فرزندان خود را به سرکشی، نافرمانی و یا بی‌احترامی تعبیر می‌کنند؛ اما میل به استقلال رفتاری کاملاً طبیعی و سالم است. فضای روانی لازم برای اتکا به خود را در اختیار فرزندتان قرار دهید، وسوسه کنترل همیشگی او را در خودتان مهار کنید. نوجوان ها بیشتر از هر چیز دیگری دوست دارند به آن ها به عنوان یک فرد بزرگسال احترام بگذارند.

دلیل تصمیمات‌تان را بیان کنید

هر پدرومادر خوبی انتظاراتی از فرزندان‌شان دارد، اما برای آنکه نوجوان‌تان این انتظارات را برآورده کند، قواعد و تصمیمات‌تان باید واضح و متناسب باشند. در حالیکه کودکتان با با افزایش سن مهارت بیشتری در استدلال پیدا می‌کند. دیگر اصلاً خوب نیست که به او بگویید: «حرف حرف من است.»

مشورت کنید

مشورت کردن با نوجوانان در امور خانواده سبب می شود احساس کنند در خانواده به حساب می آیند و به نطر آن ها توجه می شود بنابراین آنچه در دل دارند با والدین در میان می گذارند و رابطه صمیمانه تری ایجاد می شود.

نکته آخر

از آنجا که دوران نوجوانی، دوران حرکت از سوی احساسات ساده کودکانه به سمت احساسات هیجانی است و شکل گیری هویت در این دوران صورت می گیرد، پدر و مادر با ورود فرزندشان به این دوران باید قوانینی صادر کنند. این قوانین عبارتند از:

- از سرزنش و تحقیر نوجوان و زدوخورد فیزیکی بشدت اجتناب کنید.

- در فضایی آرام، حرف‌های نوجوان خود را بشنوید و با او صادق باشید.

- با دوستان نوجوان خود و خانواده‌های آنها آشنا شوید و ارتباط برقرار کنید.

- درباره افراد سودجو به نوجوان اطلاعات دهید.

- معنویت و گفت‌وگو با خداوند را در نوجوان پرورش دهید.

مریم قربانی

مشاوره کودک و نوجوان