امام حسن عسکری (ع) هادیِ به سوی امام غریب

جام جم آنلاین- اما شهادت امام حسن عسکری علیه‌السلام با شهادت دیگر امامان شیعه، یک تفاوت اساسی دارد و آن تفاوت این است که این بار خداوند متعال حجتی را برای مردم قرارداد که او را به‌عنوان آخرین حجت خود برگزید و به دست او زمین را از ظلم و ستم پاک خواهد نمود و ایشان همان ذخیره الهی است که تا فراهم شدن شرایط ظهور و قیامشان، از دیدگان مردم غایب شدند و امروز در میان هیاهوها و شلوغی‌های دنیا به غریب‌ترین و تنهاترین امام تبدیل‌شده‌اند.

معنای صحیح غیبت امام زمان علیه‌السلام

یکی از اموری که باعث فراموشی امام زمان عج در بین مردم شده، درک نادرست از معنای غیبت ایشان است. این‌گونه تصور می‌شود که غیبت امام زمان علیه‌السلام به معنای عدم حضور ایشان و قطع کامل ارتباط با ایشان است ازاین‌رو ایشان به زندگی خود مشغول‌اند و مردم نیز به زندگی خودشان. اما این تصویر غلطی از غیبت امام زمان علیه‌السلام است که باید اصلاح شود.

مراجعه به روایات، معنای صحیح غیبت امام زمان علیه‌السلام را روشن می­سازد. غیبت امام، به معنای عدم حضور ایشان در بین مردم نیست بلکه به معنای ظاهر نبودن ایشان و شناخته نشدن ایشان در بین مردم است. برای امام زمان علیه‌السلام، شباهت‌هایی به پیامبران گذشته در روایات شیعه بیان دیده می­شود؛ ازجمله‌ی این پیامبران، حضرت یوسف است؛ شباهت امام زمان علیه‌السلام، به حضرت یوسف شناخته نشدن ایشان است. زمانی که برادران حضرت یوسف بعد از سال­ها دوری، نزد عزیز مصر که برادرشان یوسف بود، آمدند، برادرشان را نشناختند اما یوسف همه‌ی آنان را شناخت. قرآن می‌فرماید ﴿ وَ جاءَ إِخْوَةُ یُوسُفَ فَدَخَلُوا عَلَیْهِ فَعَرَفَهُمْ وَ هُمْ لَهُ مُنْکِرُونَ ﴾؛ و برادران یوسف آمدند و بر او وارد شدند. پس او آنان را شناخت وآنان او را نشناختند.

در مورد امام زمان علیه السلام همین شباهت گفته شده است که مردم ایشان را می بینند ولی نمی­شناسند اما حضرت مردم را می­شناسند؛ امام صادق علیه السلام می­فرمایند:

«صَاحِبَ‏ هَذَا الْأَمْرِ یَتَرَدَّدُ بَیْنَهُمْ‏ وَ یَمْشِی فِی أَسْوَاقِهِمْ وَ یَطَأُ فُرُشَهُمْ وَ لَا یَعْرِفُونَهُ حَتَّی یَأْذَنَ اللَّهُ لَهُ أَنْ یُعَرِّفَهُمْ نَفْسَهُ کَمَا أَذِنَ لِیُوسُفَ حَتَّی قَالَ لَهُ إِخْوَتُهُ‏ أَ إِنَّکَ لَأَنْتَ یُوسُفُ قالَ أَنَا یُوسُفُ‏؛صاحب این امر، در میان آنان، راه می‌رود و در بازارهایشان رفت‌وآمد می‌کند، روی فرش‌هایشان گام برمی‌دارد و آنان او را نشناسند تا اینکه خداوند او را اجازه فرماید که خودش را معرفی کند همان‌گونه که خداوند یوسف را اجازه فرمود، در آن هنگام که برادرانش به او گفتند: «آیا حتماً تو خود، یوسف هستی؟ پاسخ داد: آری من یوسفم.»

ای کاش! این چنین، امام زمان خود را نزدیک خود می دیدیم؛ کسی که در بین ما رفت و آمد دارند و در مجالس و بازارهای ما در کنار ما هستند. اگر چنین نگرشی را در مورد امام زمان علیه السلام داشتیم، چقدر زندگی زیبا می­شد. امامی زنده در کنار خود داریم که شاهد و ناظر تمامی اعمال و رفتارهای ما هستند.

« امان ز لحظه ی غفلت که شاهدم هستی »

امام حسن عسکری علیه السلام و توجه به امام زمان عج

در میان امامان، دوران امامت امام حسن عسکری علیه السلام، از حساسیت ویژه ای برخوردار بوده است. یکی از علل این حساسیّت، شروع غیبت امام زمان علیه السلام بعد از امامت ایشان است چرا که تا آن زمان، شیعیان با غایب شدن امام خود آشنایی نداشتند. بنابراین تلاش امام حسن عسکری علیه السلام در دو جهت، نمود بیشتری داشته است:

معرفی فرزندشان امام زمان علیه السلام؛
آماده کردن مردم برای غیبت.

در راستای «معرفی امام زمان علیه السلام» احمد بن اسحاق قمیّ می­گوید: برای آنکه جانشین امام حسن عسکری علیه السلام را بشناسم خدمت ایشان رسیدیم؛ حضرت امام زمان را در حالی که تنها سه سال داشتند، نزد من آوردند و فرمودند: «لَوْ لَا کَرَامَتُکَ عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ عَلَی حُجَجِهِ مَا عَرَضْتُ عَلَیْکَ ابْنِی هَذَا» ؛احمد بن اسحاق! اگر کرامت و آبروی تو نزد خداوند متعال و حجت‏های او نبود، این فرزندم را هرگز به تو نشان نمی‏دادم! او هم‏نام و هم‏کنیه پیامبر صلّی اللّه علیه و اله و سلّم است؛ و کسی است که زمین را پر از عدل و قسط خواهد ساخت پس از آن‏که از ظلم و جور پر شود.

سپس امام حسن عسکری علیه السلام به غیبت حضرت مهدی عج اشاره فرمودند: «وَ اللَّهِ لَیَغِیبَنَّ غَیْبَةً لَا یَنْجُو فِیهَا مِنَ الْهَلَکَةِ إِلَّا مَنْ ثَبَّتَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَی الْقَوْلِ بِإِمَامَتِهِ وَ وَفَّقَهُ فِیهَا لِلدُّعَاءِ بِتَعْجِیلِ فَرَجِه‏»؛ به خدا سوگند! و غیبتی خواهد داشت که در آن غیبت جز کسانی که خداوند آنان را بر قول به امامتش و دعا برای تعجیل فرجش موفق نموده، نجات نخواهند یافت‏.

در این روایت دو نکته­ی بسیار مهم را، امام حسن عسکری علیه السلام گوشزد فرمودند:

راه رسیدن به امام زمان علیه السلام، کسب آبرو و کرامت نزد خدا و اهل بیت علیهم السلام است؛ همانگونه که به احمد بن اسحاق فرمودند دلیل آنکه این فرزند مرا می بینی، کرامت و آبروی تو نزد خدا و حجت های اوست.

در روایتی دیگر، امام حسن عسکری علیه السلام به فرزندان حضرت مهدی عج، می­فرمایند: «دل­های اهل طاعت واخلاص مشتاق تو هستند » یعنی کسی، بندگی خداوند متعال را روش زندگی خود قرار دهد، نسبت به امام زمانِ خود محبت و اشتیاق دارد. بنابراین راه رسیدن به امام زمان علیه السلام، بندگی خدای متعال و رعایت حلال و حرام در زندگی است و اگر از این فیض محروم هستیم علتش را در خود باید جستجو کنیم.

گفتا : تو خود حجابی ، ورنه رخم عیان است !»

راه نجات از فتنه ها و گمراهی در آخرالزمان در مورد امام زمان علیه السلام دو چیز است : اول ثابت قدم بودن بر امامت و ولایت امام زمان علیه السلام و دوم دعا برای تعجیل فرج امام زمان علیه السلام.

دوران آخر الزمان که دوران غیبت امام زمان علیه السلام، دوران بسیار مشکلی برای حفظ دین و ایمان است که در روایات سختی نگه داری ایمان در این زمان، به سختی نگه داشتن آتش در کف دست تشبیه شده است. امام حسن عسکری علیه السلام راه نجات از فتنه های را استحکام عقیده و اعتقاد نسبت به امام زمان علیه السلام را معرفی می­کند. پذیرفتن عقیده با دلیل محکم، رفع شبهات و عمل به دستورات دین باعث استحکام عقیده می­شود تا انسان فریبِ گمراهان، نخورد. فریب کارانی که گاه خود را امام زمان و گاه خود را فرزند ونایب امام زمان معرفی می کنند.

راه دیگری که امام حسن عسکری علیه السلام برای نجات از فتنه های آخر الزمان معرفی فرمودند، دعا برای فرج امام زمان علیه السلام و مدام به یاد ایشان بودن است . برای دعا برای فرج، فواید بسیاری گفته است که یکی از آن ها توجه و دعای امام زمان علیه السلام برای دعا کننده می­باشد. برای اطلاع از این فواید به کتاب «مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم عج» می­توان مراجعه نمود.

در پایان از خداوند متعال خواستاریم، ظهور امام غریب و مظلومان را برساند و ما را در اطاعت و بندگی ایشان موفق بگرداند.

حجت الاسلام و المسلمین مصطفی حاجی ولیئی
استاد مرکز تخصصی امامت حوزه علمیه قم