صنعت شیلات ایران انقلابی گسترده را تجربه کرده است

آریا وزیرزاده استاد شیلات دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار جام جم آنلاین در خصوص دستاوردهای اقتصادی کشور در طول 40 سال انقلاب اسلامی بابیان اینکه صنعت شیلات کشور نه‌تنها نسبت به 40 سال گذشته بلکه حتی نسبت به دو دهه گذشته هم پیشرفت فوق‌العاده‌ای داشته است خاطرنشان کرد: لحاظ آماری مثلاً در شرایطی که در سال 1382 تولیدات شیلاتی کشور حدود 441 هزار تن مجموعاً در حوزه آبزی‌پروری و صید بود که بیشترین صید آن‌هم از آب‌ها جنوب انجام می‌شود اکنون کل تولیدات کشور به حدود 900 هزارتن رسیده است.

وزیرزاده با اشاره به اینکه پیشرفت دنیا در صنعت شیلات در حوزه آبزی‌پروری مانند پرورش گونه‌های مختلف ماهی، میگو، گیاهان آبزی و غیره است خاطرنشان کرد: ازآنجایی‌که بر اساس گزارش فائو از سال 1980 به بعد صید از دریاها به حداکثر توان خود رسیده است هرچقدر بخواهیم برای افزایش آبزیان تلاش کنیم باید از طریق آبزی‌پروری باشد.

وی بابیان اینکه فائو اعلام کرده تنها امید تأمین پروتئین جمعیت رو به رشد جهان از طریق آبزی‌پروری است اظهار کرد: ازآنجایی‌که تولید سایر محصولات پروتئینی مانند گاو، گوسفند، طیور و غیره در بسیاری از کشورها به حداکثر ظرفیت خود رسیده، این فقط آبزی‌پروری است که پتانسیل‌های زیادی برای تولید پروتئین دارد.

این استاد دانشگاه با تأکید براین که کشور از توانایی بالایی در حوزه تولید آبزیان برخوردار است خاطرنشان کرد: پرورش آبزیان در قفس ازجمله پتانسیل‌های کشور در حوزه شیلات است که جدیداً شروع به کارکرده بااین‌حال جای امیدواری زیادی دارد و من مطمئن هستم اگر به‌خوبی برنامه‌ریزی‌شده و فنّاوری‌های خوبی به کار گرفته شود می‌توان به‌خوبی در این زمینه موفق شد.

وی در ادامه بابیان اینکه اکنون ایران همراه با ترکیه و شیلی در تولید قزل‌آلا مقام دنیا اول راداریم خاطرنشان کرد: ما با این دو کشور در تولید قزل‌آلا در حال رقابت باهم هستیم و در شرایطی که تولید قزل‌آلا در دنیا کمتر از یک‌میلیون تن است ایران با تولید 160 هزار تن و ترکیه و شیلی هم با تولید بین 130 الی 160 هزار تن در رقابت با ایران هستند.

وزیرزاده بابیان اینکه ما نه‌تنها در تولید قزل‌آلا اول هستیم بلکه پتانسیل تولید خیلی از آبزیان دیگر راداریم خاطرنشان کرد: ایران جز کشورهایی است که در دو دهه گذشته همیشه در آمارهای فائو در آبزی‌پروری رشد بسیار خوبی داشته است و ما براین اساس باید به دنبال تنوع گونه‌ای باشیم و حتی می‌توانیم گونه‌هایی که خودمان مصرف نمی‌کنیم را هم باهدف صادرات تولید کنیم.

وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو در خصوص موضوع استفاده از فنّاوری آبزی‌پروری تأکید کرد: چین به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده آبزیان با تولید بیش 50 درصد آبزیان دنیا مقدار بسیار بیشتری از جمعیت نزدیک دومیلیاردنفری خود آبزی تولید می‌کند، این پیشرفت خود را نه با فنّاوری بالا بلکه با مدیریت، تنوع گونه‌ای و استفاده از پتانسیل‌ها موجود به دست آورده است.

این استاد دانشگاه با تأکید براین که فنّاوری به معنای داشتن یک مزرعه پرورش ماهی خیلی پیشرفته‌ نیست خاطرنشان کرد: اصلاً آبزی‌پروری متعلق به جامعه فقیر است و به همین دلیل است که فائو پیش‌بینی می‌کند این تنها راهی است که در آینده بتوانیم غذای فقرا را تأمین کنیم.

وی ادامه داد: براین اساس هرچند آبزی‌پروری در برخی از قسمت‌های خود مانند پرورش در قفس نیاز به فنّاوری دارد ولی این موضوع هم چیزی نیست که کشور مانتواند به آن دسترسی پیدا کند و تنها لازم است سرمایه‌گذاری خوبی بین شیلات، دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی انجام شود، مطمئناً همه این فنّاوری‌ها در کشور قابل تأمین است.

وزیرزاده در ادامه در خصوص غذایی ماهی موردنیاز کشور با تأکید به اینکه شاید به‌ندرت غذای ماهی وارد کشور شود خاطرنشان کرد: اگر واردات غذای ماهی هم داشته باشیم احتمالاً فقط در حوزه ماهی‌های زینتی است وگرنه ما کارخانه‌های بسیار خوبی داریم که در بخش‌های مختلف کشور مانند شیراز، بوشهر، شهرکرد، تهران و غیره غذای ماهی تولید می‌کنند.

وی بابیان اینکه باوجود تولید کافی غذای ماهی در کشور در خصوص تأمین مواد اولیه تولید غذا مشکل‌داریم خاطرنشان کرد: ماده اصلی تولید غذای آبزیان پودر ماهی است که در ایران به‌اندازه کافی تولید نمی‌شود.

وی افزود: اصلی‌ترین ماهی‌هایی که برای پودر ماهی استفاده می‌شد کیلکا بود که از دریای خزر صید می‌شد که جمعیت این نوع ماهی هم به دلیل ورود یک‌گونه شانه‌دار به دریای خزر خیلی کاهش پیداکرده است.

این استاد دانشگاه ادامه داد: باوجوداینکه در جنوب هم پودر ماهی تولید می‌شود ولی مقدار اصلی موردنیاز پودر ماهی وارد می‌شود و این واردات پودر ماهی مقداری کیفیت غذای ماهی ما را تحت تأثیر قرار داده است.

وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو خاطرنشان کرد: در آمریکا دپارتمانی به‌عنوان حیات‌وحش و شیلات وجود دارد که اصلی‌ترین کار آن حمایت از افراد بسیاری از ایالات و شهرهای ساحلی یا دارای حیات‌وحش برای ایجاد اشتغال در زمینه شیلات به شکل صید یا آبزی‌پروری است موضوعی که در کشوری چین هم وجود دارد.

وزیرزاده همچنین با اشاره به اینکه بر اساس آمارها کل تولیدات آبزیان دنیا حدود 160 الی 170 میلیون تن است خاطرنشان کرد: از این تعداد حدود 70 میلیون تن آن به‌وسیله آبزی‌پروری و حدود 90 میلیون تن با صید آبزیان تولید می‌شود که البته اگر تعداد آن را مثلاً با تولید گندم یا هر میوه دیگری مقایسه کنیم عدد کمی است.

وی ادامه با تأکید براین که هر یک کیلوگرم از آبزیان ارزش خیلی بیشتری از بسیاری از تولیدات دارد خاطرنشان کرد: مثلاً گاهی می‌بینیم چند کیلو میگو یا یک لابستر به‌اندازه یک بشکه نفت ارزش دارد یا صد گرم خاویار چند میلیون ارزش پیدا می‌کند و براین اساس هرچند ممکن است حجم تولید آبزیان کم باشد ولی ارزش‌افزوده زیادی دارد.

این استاد دانشگاه بابیان اینکه بر اساس یک آمار سرانگشتی حدود 450 الی 500 هزار تن ظرفیت آبزی‌پروری در کشور وجود دارد خاطرنشان کرد: من فکر می‌کنم با یک برنامه‌ریزی خوب به دلیل پتانسیل فوق‌العاده‌ای که داریم در فاصله‌ای حدوداً 10 ساله این ظرفیت می‌تواند دو الی سه برابر شود.

وی در ادامه با اشاره به اینکه ما دیگر در کشور نمی‌توانیم بر روی آب‌های شیرین حساب کنیم خاطرنشان کرد: شاید درزمینهٔ آب‌های شیرین فقط بتوانیم از مزارع دومنظوره استفاده کنیم و مثلاً خانواده کشاورزی که استخر دومنظوره دارد مقداری ماهی هم در ذخیره آب تولید کند، به همین دلیل ما باید تمام پتانسیل خود را برای استفاده از آب‌های نامتعارف یعنی آب‌هایی بگذاریم که به درد شرب و کشاورزی نمی‌خورد.

وزیرزاده بابیان اینکه ما آب‌ها نامتعارف زیادی در استان‌‌های کرمان، یزد، فارس و اصفهان داریم خاطرنشان کرد: این‌ها آب‌هایی در مناطق خشک هستند که شوری آن‌ها به حدی است که بدرد آشامیدن یا فعالیت کشاورزی نمی‌خورد اما به‌راحتی می‌توانیم برای پرورش ماهی از آنها استفاده کنیم که آن‌ها را باید بر آب‌های شور ساحلی اضافه کرد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: براین است ما دو پتانسیل آب‌های نامتعارف داخلی و همچنین آب‌های شور ساحلی برای پرورش ماهی داریم که خوشبختانه برنامه‌ریزی برای استفاده از آنها هم انجام‌شده و انتظار داریم با سرعت و دقت زیادی اجرایی شود.