مافیای مهاجر‌کش

جمعیت شرقی و غربی درنای سیبری سال‌هاست از یکدیگر جدا شده و مسیرهای مهاجرت متفاوتی را انتخاب کرده‌اند؛ جمعیت شرقی در فصل زمستان به شرق آسیا مهاجرت می‌کند و جمعیت غربی در گذشته به ایران می‌آمد. هر‌چند دوستداران محیط‌زیست چشمشان به بازگشت «امید» است، اما گوششان پر شده است از صدای کشتار پرندگان مهاجر. صدایی که شاید در تالاب‌های شهرستان فریدونکنار در استان مازندران، کرکننده‌تر از بقیه مناطق کشور باشد.

تورهای هوایی و آذوقه مسموم اگر زنده‌شان بگذارد، داس مرگ می‌شود گلوله‌ای در اسلحه که پرواز را برایشان یک رویا می‌کند.

چند سال پیش نشریه معتبر ساینس، آماری تکان‌دهنده از کشتار پرندگان مهاجر در تالاب‌های فریدونکنار منتشر کرد: «یک میلیون پرنده مهاجر در فصل مهاجرت فقط در یک نقطه از ایران کشته می‌شوند؛ به‌عبارتی، افراد محلی روزانه جان 3000 پرنده را می‌گیرند.»

آبگیرهای فریدونکنار، اِزباران و سرخ‌رود، قتلگاه پرندگان مهاجرند و بدنامی‌شان اینک از مرزهای ایران نیز فراتر رفته است.

در همه این سال‌ها هم نه سازمان محیط‌زیست و نه قوه قضا و نه حتی پویش‌های مردمی نتوانسته است از حجم این کشتار کم کند.

مردمان محلی و شکارچیان این بوم دو استدلال برای ادامه این کار دارند؛ اولی که اتفاقا مورد قبول بسیاری از مسؤولان محلی این استان هم هست دال بر این است که شکار پرندگان ریشه در سنت و فرهنگ مردمان محلی دارد و نگاهی آیینی به آن دارند و دومین استدلال هم که این روزها بیشتر شنیده می‌شود، مبنی بر این است که شکار پرندگان گره خورده است به معیشت مردمان این منطقه.

در رابطه با استدلال اول هم مخالفان این موضوع معتقدند فقط یک روش شکار در گذشته مرسوم بوده و می‌توان آن را با اغماض جزئی از فرهنگ مردمان آن بوم دانست نه سیل تور و دام‌های هوایی و پخش دانه‌های مسموم که هم به کشتار بی‌رحمانه پرندگان می‌انجامد و هم تغذیه‌کنندگانش را به بستر بیماری می‌کشاند.

دلایل مخالفت با دومین استدلال آنها هم آن‌قدر زیاد است که نشود در این گزارش کوتاه به آن اشاره کرد. مهم‌ترین پاسخ این دسته را اسماعیل کهرم، فعال محیط‌ زیست و پرنده شناس می‌گوید.

به گفته او «آنها در حالی معیشت را بهانه می‌کنند که زمین‌های فریدونکنار بهترین برنج را تولید می‌کند و هر سال دو بار برنج برداشت می‌کنند. با وجود این، در فصل زمستانگذرانی پرندگان هم شروع به بهره‌برداری غیرمجاز از پرندگان می‌کنند.»

فریدونکنار حالا شده است مهمانخانه مهمان‌کش. هر سال که سیل پرندگان مهاجر بر فراز آسمان این شهر پرواز می‌کنند، تعداد بسیاری از آنها سر از بازار پرنده‌فروشان این شهر درمی‌آورند. شما هم اگر می‌خواهید سراغی از پرندگان نایاب بگیرید، سری به بازار پرنده‌فروشان این شهر بزنید، همین سال گذشته پرنده «غواص گلو سیاه» پس از 40سال در ایران مشاهده شد، اما این بار روی میز سلاخی بازار پرنده‌فروشان.

‌ تک‌همسری در پرندگان

شکارچیان بی‌رحم پرندگان مهاجر که همه ساله با روش‌های غیرمجاز همچون کراس، دام هوایی و شب دام دست به کشتار وسیع این گونه‌های ارزشمند ‌ می‌زنند، گاهی برای فرار از فشار افکار عمومی ادعا می‌کنند آنها فقط پرندگان نر را شکار می‌کنند و برای بقای نسل این پرندگان از شکارپرندگان ماده‌‌ پرهیز دارند. این ادعا حتی اگر صحیح باشد، بازهم از نظر بسیاری از کارشناسان حیات‌وحش، هیچ تاثیری در بقای نسل بسیاری از پرندگان مهاجر ندارد ؛ زیرا بسیاری از این پرندگان، از جمله انواع غاز‌و اردک‌ها «مونوگام» یعنی تک‌همسره هستند و اغلب در این گونه‌های جانوری یک نر فقط با یک ماده، زندگی می‌کند و با شکار نرها، نه تنها نسل این پرندگان حفظ نمی‌شود، بلکه تعادل جمعیتشان نیز
به هم می‌خورد.
عباس عاشوری، پرنده‌شناس و پژوهشگر حوزه محیط‌زیست مدتی قبل با تائید این مساله ‌در گفت‌وگو با ما تاکید کرده بود گونه‌هایی مانند درنا، لک‌لک و قو تا آخر عمر با یک همسر زندگی خود را می‌گذرانند و فقط وقتی جفت آنها می‌میرد، ممکن است جفت دیگری اختیار کنند. به گفته او، در برخی دیگر از گونه‌ها نیز پس از یک فصل زاد و ولد، احتمال تغییر جفت‌ وجود دارد، اما این به آن معنی نیست که با کاهش جمعیت نرها، چند ماده زندگی خود را با یک نر می‌گذرانند، بلکه با کاهش جمعیت نرها، زاد و ولد و تداوم نسل این دسته از پرندگان مختل می‌شود.

مهاجرت به رستوران

پرندگان مهاجر فقط قربانی طمع دامگاه داران نمی‌شوند و افراد دیگری نیز در مرگ این پرندگان نقش دارند ؛ افرادی که شاید تاکنون پایشان به مناطقی مانند فریدونکنار هم باز نشده باشد. منظور از این افراد ، مشتریان رستوران‌هایی هستند که ‌ پرندگان مهاجر را در فهرست خوراک‌هایشان می‌گنجانند.

رستوران‌هایی که صاحبان آنها با خریدهای کلی از دامگاه‌داران آنها را تشویق به صید بیشتر پرندگان‌ می‌کنند. استقبال مشتریان از چنین رستوران‌هایی، طمع رستوران داران را افزایش می دهد.‌

در این میان کم نیستند دلالانی که حاضرند لاشه پرندگان مهاجر را در هر نقطه از کشور تحویل دهند، آنها فقط به پول فکر می‌کنند و به همین دلیل به مشتری‌هایشان وعده می‌دهند لاشه پرندگان مهاجر را فریز و برایشان ارسال‌ می‌کنند.
در این بین بیشترین سود را در کنار دامگاه‌داران ، مالکان رستوران‌های اشرافی به جیب‌ می‌زنند؛ چراکه با درج گوشت پرندگان وحشی در فهرست غذایشان قیمت‌ را چند برابر می‌کنند‌. مانند فسنجان با گوشت غاز‌ وحشی که حدود یکصد‌هزارتومان این روزها آب می‌خورد‌.

بنابراین برای کاهش قتل‌عام پرندگان مهاجر در شمال کشور علاوه بر برخورد با دامگاه‌داران باید با مالکان رستوران‌های متخلف نیز برخورد کرد و با اجرای برنامه‌های فرهنگی ، شرایطی به وجود آورد تا مشتری چنین رستوران‌هایی نیز ‌خوردن خوراکی را که از گوشت پرندگان مهاجر تهیه‌می‌شود، ارزش نداند.

90درصد پرندگان در دام هوایی

علی تیموری، مدیرکل پیشین دفتر شکار و صید سازمان حفاظت محیط‌زیست هم با غیرقانونی خواندن صید پرندگان مهاجر در فریدونکنار گفته بود: «بیش از ۹۰درصد گونه‌های پرندگان مهاجر توسط دام‌های هوایی در آسمان صید می‌شوند». این در حالی است که بر اساس سرشماری‌هایی که در سواحل دریاها و تالاب‌ها صورت می‌گیرد، هر سال در زمستان حدود دو میلیون پرنده مهاجر به ایران می‌آیند و بیش از ۳۰درصد پرندگان مهاجر در این فصل سال در شهرستان فریدونکنار زمستان‌گذرانی می‌کنند.

120هزار شکارچی و 10 محیطبان

تنها در استان مازندران حدود ۲۰ هزار شکارچی با پروانه شکار و حدود صد‌هزار شکارچی بدون مجوز فعالیت می‌کنند. اما بنابر اعلام مسؤولان محیط‌زیست در شهرستان فریدونکنار و بابلسر تنها ده محیط‌بان کار نظارت بر محیط‌زیست را به‌عهده دارند که این تعداد نیز به صورت شیفتی فعالیت می‌کنند.

100 میلیارد تومان

اگر فرض کنیم که برآورد قتل‌عام یک میلیون پرنده مهاجر در فریدونکنار عددی کم‌وبیش دقیق است، بنابراین سود حاصل از مرغان هوا، که دامگاه‌داران برای پرورش آنها کوچک‌ترین هزینه‌ای نکرده‌اند، به‌طور تخمینی رقمی خواهد بود بیش از صد میلیارد تومان. این پول بادآورده فقط طی چند ماه و در مدت کوتاه زمستان‌گذرانی پرندگان بی‌پناه به جیب دامگاه‌داران و شرکایشان سرازیر می‌شود. شاید به همین دلیل است که مقامات محلی، انگیزه و اراده‌ای برای مواجهه به دامگاه‌داران ندارند و در برابر اعتراض‌های آنان به‌سرعت کرنش می‌کنند.

روزانه ده میلیون تومان درآمد

جمشید محبت‌خانی، فرمانده جدید یگان حفاظت سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌گوید، تجارت پرسود شکار پرندگان مهاجر روزانه ده تا ۲۰ میلیون تومان پول عاید سرشاخه‌های شکارچیان می‌کند.

10 نفر عامل کشتار پرندگان

طبق اعلام مسؤولان محیط‌زیست مازندران و فعالان این حوزه، جمعیت ذی‌نفعان کشتار و عرضه غیرقانونی پرندگان مهاجر در استان مازندران یعنی سرخرود، ازباران و فریدونکنار به 200 نفر هم نمی‌رسد که البته در راس این هرم قانون‌گریزی کمتر از ده نفر قرار گرفته‌اند.

میثم اسماعیلی - جامعه