چگونه از آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع پیشگیری کنیم؟

به گزارش جام جم آنلاین، حسین عبیری گلپایگانی در گفتگو با ایسنا در پاسخ به این پرسش که چه نوع پوششی گیاهی در ایران بیشتر مستعد آتش سوزی است، گفت: گرچه آتش‌سوزی جنگل‌ها می‌تواند گسترده‌تر و خطرناک‌تر باشد اما به‌دلیل اینکه جنگل‌ها نم و رطوبت و علف‌های سبزی دارند و نور خورشید به‌صورت محدودتری به زمین جنگل‌ها می‌تابد، کمتر مستعد چنین حوادثی هستند. در صورتی که مراتع دارای پوشش گیاهی، بیشتر مستعد آتش‌ سوزی هستند چراکه پوشش گیاهی آن‌ها در فصل تابستان خشک و مهار آتش آن دشوار می‌شود.

وی ادامه داد: بخشی از آتش‌ سوزی‌ها در عرصه‌های طبیعی مانند جنگل‌ها، دشت‌ها، مراتع و ... رخ می‌دهد اما بخشی از آن‌ها در زمین‌های کشاورزی توسط کشاورزان اتفاق می‌افتد و این دو مورد خطرات بسیاری برای طبیعت به‌همراه دارند. به‌دلیل نزدیک بودن بیشتر زمین‌های کشاورزی به مراتع، آتش سوزی زمین‌های کشاورزی یک خطر بسیار جدی محسوب می‌شود چرا که آتش برافروخته شده در آن می‌تواند به‌راحتی به مراتع اطراف سرایت کند.

وی با اشاره به اینکه سه نوع آتش در طبیعت وجود دارد، اظهار کرد: زمانی دلیل آتش سوزی می‌تواند طبیعی و ناشی از فوران آتشفشان، گرم شدن سطح کره زمین یا فعل انفعالات شیمیایی طبیعی باشد اما زمانی عوامل انسانی در آن دخیل هستند که می‌توانند به‌صورت آگاهانه و مغرضانه یا به صورت ناآگاهانه و سهوی دست به آتش‌سوزی بزنند.

راهکارهای پیشگیری از آتش‌ سوزی در عرصه‌های طبیعی

عبیری گلپایگانی درباره نقش مردم در جلوگیری از بروز آتش‌ سوزی‌ در مناطق طبیعی و نکاتی که حین گردش در طبیعت باید رعایت کنند، تاکید کرد: کسانی‌ که وارد طبیعت می‌شوند از آتش افروزی در طبیعت جدا خودداری و سعی کنند مواد غذایی مورد نیاز خود مانند چای و غذا را از منزل و یا از مغازه‌ها تهیه کنند اما اگر مجبور به روشن کردن آتش شدند بهتر است زغال به‌همراه خود ببرند تا مجبور به سوزاندن پوشال یا قطع تنه درختان نشوند و با رعایت نکات لازم آتش روشن و در نهایت آن را با آب خاموش کنند و تا از خاموش شدن آتش اطمینان حاصل نکردند، محل را ترک نکنند.

وی ادامه داد:‌ مردم در ایامی که به طبیعت می‌روند وسایلی مانند شیشه و فلز که می‌تواند باعث آتش سوزی شود را به ‌همراه نداشته باشند یا آن را در طبیعت رها نکنند چراکه اقلامی مانند شیشه می‌تواند گاهی مانند یک ذره‌بین عمل کند و با تابش نور خورشید موجب آتش‌سوزی گیاهان و علف‌های خشک شود.

این فعال محیط زیست با اشاره به شعار «در طبیعت چیزی به جز ردپا باقی نگذاریم و چیزی جز عکس بر نداریم» درباره باقی گذاشتن زباله در طبیعت تاکید کرد: مردم باید از رها کردن زباله‌های خود در طبیعت خودداری کنند و تا حد امکان نسبت به جمع‌آوری زباله‌های رها شده اقدام کنند همچنین لازم است زباله‌های جمع آوری شده را با خود برگردانند و آن‌ها را در سطل‌های زباله‌ای که می‌دانند مورد بازیافت قرار می‌گیرد، دفع کنند چرا که به ما فعالان محیط زیست ثابت شده است که سطل‌های زباله‌ای که براساس قرارداد بین شرکت‌ها با افرادی در یک زمان مشخص در طبیعت تعبیه شده‌اند معمولا پس از گذشت زمان قرارداد، دیگر زباله ریخته شده در آن‌ها جمع‌آوری نمی‌شوند و زباله‌های داخل آن در طبیعت رها و مجدد پخش می‌شوند.

وی در ادامه توصیه کرد: کشاورزان و صاحبان تعاونی‌های کشاورزی خصوصی با ایجاد «آتش‌بُر» در مزارع خود از پیشروی آتش‌ها جلوگیری کنند و کسانی‌که که امکانات کشاورزی خوبی مانند تراکتور و منبع آب بیشتر از ۱۰۰۰ لیتر دارند، هنگام آتش‌سوزی در مراتع به کمک دیگر کشاورزان محاصره شده در آتش بشتابند. سازمان‌های مردم نهاد و کوهنوردان نیز با فراگیر آموزش‌های ویژه اطفای حریق، هنگام آتش سوزی در مناطق طبیعی به‌ویژه مناطق جنگلی صعب العبور و یا کوهپایه در امدادرسانی کمک کنند.

عبیری گلپایگانی در پاسخ به این پرسش که نهادهای دولتی چه نقشی در پیشگیری و مهار آتش‌سوزی‌ در عرصه‌های طبیعی دارند، گفت: دولت با در اختیار قرار دادن بودجه‌های خاص در زمان‌های پیش از آتش سوزی جهت تهیه امکانات و تجهیزات اطفای حریق اقدام کند و با تشکیل یک کارگروه با حضور یگان‌های محیط بان و جنگلبان و حضور نظامیانی که مجهز به تجهیزات هوایی از قبیل هواپیما و چرخ‌بال هستند در موقع بحران از این سازمان‌های مردم‌نهاد برای مهار آتش استفاده کند همچنین نهادهای دولتی با شناسایی و تهیه نقشه‌هایی از مناطق و کانون‌های بحران راه حل‌هایی برای مهار آتش در کمترین زمان پیدا کنند و تا جای ممکن سعی کنند با به جریان انداختن رودخانه‌ها مناطق و مراتعی که در اثر سدسازی خشک شده‌اند را تا حدودی مرطوب نگه‌دارند.

وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود اظهارکرد: همه ساله برخی از کشاورزان به منظور آماده کردن زمین‌های خود برای کشت دوم اقدام به آتش زدن بقایای محصولات کشاورزی به جا مانده از کشت اول می‌کنند. کشت دوم معمولا پس از برداشت محصولاتی چون گندم و جو در کشتزارها انجام می‌شود و محصولاتی چون ذرت، گوجه، خیار، خربزه، هندوانه و غیره به جای آن‌ها کشت می‌شود. شعله‌های آتش و دود ناشی از این آتش سوزی‌ها گاهی تمام منطقه را فرا می گیرد و علاوه بر اینکه چهره‌ ناخوشایندی به طبیعت می‌بخشد باعث ایجاد مشکلات زیست محیطی بسیاری برای مردم و اکوسیستم آن منطقه می‌شود.

این فعال محیط زیست با اشاره به اینکه کره زمین طی چند دهه اخیر با مشکلات جدی زیست محیطی دست به گریبان شده است و دیگر تحمل فعالیت های زیانبار زیست محیطی را ندارد، گفت: آتش سوزی بقایای محصولات کشاورزی در سطح گسترده می‌تواند مشکلات زیست محیطی و اقتصادی برای کشور به‌همراه داشته باشد.

عبیری گلپلیگانی در پاسخ به این پرسش که سوزاندن بقایای محصولات کشاورزی چه خطراتی درپی دارد، اظهار کرد: با توجه به این که مزرعه یک اکوسیستم زنده است که وجود برخی باکتری‌ها و موجودات ذره‌بینی مانند قارچ‌ها، کرم‌ها و ... باعث تولید مواد مغذی برای خاک کشاورزی می‌شوند. از این رو یکی از مشکلات جدی آتش زدن بقایای محصولات کشاورزی نابودی میکروارگانیسم‌های خاک و در نتیجه کاهش مواد مغذی و حاصلخیزی خاک نواحی مورد نظر است.

وی همچنین گفت: افزایش میزان گاز دی اکسید کربن و اثر گلخانه‌ای در کره زمین، افزایش میزان تولید گرد و غبار، افزایش تصادفات جاده‌ای بر اثر دود گرفتگی، از بین رفتن گونه‌های گیاهی ارزشمند و درختان کهنسال، از بین رفتن تنوع‌های زیستی و به دام افتادن حیات‌وحش در شعله‌های آتش می‌توانند از دیگر معضلات آتش زدن بقایای محصولات کشاورزی باشد.

راهکارهای پیشگیری از آتش‌زدن بقایای محصولات کشاورزی

این فعال محیط زیست در پاسخ به این پرسش ایسنا که راه‌حل جلوگیری از معضل آتش زدن بقایای محصولات کشاورزی چیست، تصریح کرد: توصیه می‌کنم اول با کار فرهنگی و صحبت کردن با آلوده کنندگان محیط زیست از انجام این فعالیت‌ها توسط آنان جلوگیری شود اما اگر کار فرهنگی ترتیب اثر ندهد شاید لازم باشد یک مرجع قضائی همچون دادگستری به عنوان مدعی العموم از طرف مردم به این مشکل زیست‌محیطی بپردازد و به آن رسیدگی کند تا به خاطر افکار و سلایق شخصی به محیط زیست کشور که به همه مردم و حتی آیندگانی که هنوز چشم به جهان نگشوده‌اند، تعلق دارد، ستم نشود و از نیروی انتظامی و سازمان جنگل‌ها و مراتع و آبخیزداری می‌خواهم به‌عنوان بازوهای اجرایی قوه قضایی کشور به آتش زدن زمین‌های کشاورزی خاتمه داده شود تا با دستان خود باعث نابودی محیط زیست نشویم.

عبیری گلپایگانی در پایان با اشاره به ماده ۴۶ قانون حفظ و احیای منابع طبیعی گفت: با هشدار صمیمانه به ساکنان حاشیه بیشه زارها و اراضی جنگلی خاطرنشان می‌شود که «هر فردی که مبادرت به کت زدن یا روشن کردن آتش در تنه درختان موجود در بستر جنگل‌ها کند، به زندان تادیبی از سه ماه تا مدت یک سال محکوم خواهد شد و برای صدمه زدن به یک اصله درخت جنگلی که در جریان برافروختن آتش از بین رفته به پرداخت جریمه نقدی محکوم می‌شود.»