راههای شناخت حقانیت پیامبر

به گزارش جام جم آنلاین و به نقل از تبیان؛ در این مقاله به راههای شناخت حقانیت پیامبر(ع) می پردازد  اگر پیامبری که از مقام عصمت برخوردار است، بر پیامبری شخص دیگری گواهی دهد، گواهی او دلیل قطعی و تردید ناپذیری بر آن است.

 وجود دو شرط

البته اعتبار این راه وابسته به وجود دو شرط است: اول آنکه، گواهی پیامبر مزبور از طریقی معتبر به ما رسیده باشد (مانند آنکه خود ما، بدون هیچ واسطه‌ای، شهادت و گواهی پیامبر را شنیده باشیم یا گواهی او به صورت متواتر برای ما بازگو شده باشد.)

شرط دوم آن است که اوصاف و نشانه‌های شخصی که به پیامبری او گواهی داده شده است بر شخص مدعی پیامبری (که در صدد تشخیص صدق یا کذب او هستیم) به روشنی تطبیق کند.

چنین می‌نماید که با فراهم بودن شروط بالا، این راه می‌تواند دلیلی قطعی بر نبوت باشد.همان گونه در بحث نبوت خاصه خواهیم گفت، پیامبری رسول اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ افزون بر راه اعجاز، از این راه نیز قابل اثبات است.البته، این راه از عمومیت راه اعجاز برخوردار نیست، بویژه آنکه در مورد نخستین پیامبر از سلسله ی انبیا، کارآیی ندارد.

نا گفته نماند که هر چند در این دلیل، بر گواهی پیامبر تاکید شده است، اما اختصاصی به این مورد ندارد بلکه موارد مشابهی را نیز ـ مانند گواهی انسان معصومی که پیامبر نیست یا گواهی کتابی آسمانی که الهی بودن آن مسلم است ـ شامل می‌گردد.بنابراین، اگر یکی از امامان معصوم ـ (علیه‌السّلام) ـ بر پیامبر بودن شخصیتی در تاریخ گواهی دهد، نبوت آن شخص، به دلیل قطعی، ثابت می‌گردد.

گواهی قراین و شواهد

راه دیگر باز شناختن پیامبران حقیقی از مدعیان دروغین پیامبری آن است که انسان با نظر به مجموعه‌ای از قراین و شواهد به حقانیت یک پیامبر یقین پیدا کند و به طور قطعی دریابد که او فرستاده ی خداوند است.

این قراین و شواهد، هر یک به تنهایی موجب ایجاد ظن به صدق پیامبر می‌گردد، اما همراهی آنها با یکدیگر، ظن یاد شده را چنان تقویت می‌کند که دیگر هیچ جایی برای احتمال مخالف باقی نمی‌ماند.

شایان ذکر است که روش گرد آوری شواهد و قراین یکی از روشهای عقلایی و رایج بشری برای دستیابی به واقعیت‌هاست.این روش در دادرسی‌های قضایی نیز کاربرد فراوانی دارد و بسیار می‌شود که قاضی، با تامل در مجموعه ی شواهدی که له یا علیه متهم ارائه شده است، به نتیجه روشنی دست می‌یابد و بر اساس آن، حکم قاطعی صادر می‌کند.همچنین عالمان علوم اجتماعی، مورخان و حتی پژوهشگران علوم طبیعی نیز، در موارد بسیاری برای رسیدن به نتایج روشن، از همین روش استفاده می‌کنند.

به هر تقدیر، یکی از کاربردهای این روش تشخیص حقانیت مدعی پیامبری است.اینک به برخی از قراین و شواهدی که مجموعه ی آن به اثبات پیامبری یک شخص می‌انجامد، اشاره می‌کنیم:

 ویژگی‌های اخلاقی و نفسانی

یکی از شواهد صدق مدعی پیامبری آن است که به اصول اخلاقی پایبند و از نفسی پاک و روحی بلند برخوردار و مظهر کمالات و فضایل انسانی باشد و در حیات او هیچ سابقه‌ای از زشتکاری، دنیا پرستی، جاه طلبی و تمام اموری که با موازین اخلاقی ناسازگارند، به چشم نخورد، بدیهی است اگر چنین انسانی که مظهر امانت و پاکدامنی و صداقت و درستی است، مدعی نبوت شود، حالات روحی و فضایل اخلاقی او شاهدی قوی بر راستگویی او خواهد بود.

ویژگی محیط

وضعیت محیطی که شخص مدعی در آن رشد یافته و دعوت خود را عرضه کرده است، قرینه ی دیگری بر صدق مدعای او خواهد بود؛ ظهور شخص مدعی پیامبری در جامعه‌ای که از پیشرفت علمی و اخلاقی قابل ملاحظه‌ای برخوردار نیست و مبارزه آن شخص با‌اندیشه‌های انحرافی حاکم بر جامعه، شاهد دیگری بر صدق اوست.

پیروان

با تامل در وضعیت کسانی که دعوت شخص مدعی پیامبری را پذیرفته‌اند، می‌توان به شاهدی دیگر دست یافت؛ گرویدن انسانهای فهیم و پاکدامن به شخص مدعی، قرینه‌ای بر حقانیت اوست؛ اما اگر پیروان او را افراد کم خِرَد و بی تقوا، که به انواع انحرافات فکری و عملی آلوده‌اند، تشکیل دهند، می‌توان به کذب ادعای او اطمینان یافت.

۱.راه دوم آگاهی از حقانیت مدعی پیامبر آن است که یکی از پیامبران الهی، که پیامبری او محرز است، بر نبوت شخص مدعی و صدق او گواهی دهد.البته، این راه اختصاصی به گواهی پیامبر ندارد، بلکه اگر شخص معصومی (که پیامبر نیست) بر پیامبری شخص دیگری گواهی دهد یا پیامبری او در کتابی آسمانی ذکر شده باشد، پیامبری او ثابت خواهد شد.

۲.راه سوم بازشناسی پیامبران حقیقی از مدعیان دروغین نبوت، گرد آوری مجموعه‌ای از قراین و شواهد است که در مجموع، دلالتی قطعی بر صدق مدعی پیامبری دارند.

۳.ویژگی‌های اخلاقی و نفسانی مدعی پیامبری، خصوصیات محیط او، شخصیت کسانی که به او می‌گروند، راهکارها و روشهای علمی او برای رسیدن به اهدافش، ثبات قدم و پایبندی او به اصول اساسی دعوتش و محتوای تعالیم او، قراین و شواهدی هستند که با نظر به آنها می‌توان صدق مدعای شخص مدعی را کشف کرد.

۴.غیر از راههای سه گانه «اعجاز»، «گواهی پیامبر دیگر» و «گواهی قراین و شواهد» راههای دیگری نیز برای شناخت پیامبران حقیقی مطرح شده است، از جمله: الف) محتوای تعالیم پیامبران با تعالیم مکاتب بشری، از جهت عمق و گستره، تفاوتی اساسی دارد و لذا با تامل در تعالیم شخصی مدعی می‌توان به صدق (یا کذب) او پی برد؛ ب) اگر کسی علاوه بر کمال قوای نظری و قوای عملی خویش، قادر بر تکمیل نفوس دیگران باشد، صدقِ مدعای او ثابت می‌شود....ولی این راهها، فاقد عمومیت و قطعیت لازم‌اند.

۵.مدعیان دروغین نبوت را می‌توان از راههایی مانند: ناتوانی از اعجاز، تکذیب از سوی پیامبر (یا معصوم) دیگر، اقدام به تکذیب پیامبران خدا و درخواست اجر و مزد در قبال رسالت خویش، باز شناخت.