اهل بصیرت و یاری خدا و رسول و اولی الامر

به گزارش جام جم آنلاین و به نقل ازپایگاه اطلاع رسانی حوزه؛  یاری رسول خدا و اولی الامر بدون هیچ چشم داشت و طمع، بلکه با یقین کامل به حقانیت خدا و رسولش و تنها به جهت رضایت خداوند و قرب به او می باشد.

پیامبر اسلام صلی الله وعلیه وآله بصیرت را از ویژگی های حواریون حضرت عیسی علیه السلام برمی شمارد:

 حواری عیسی علیه السلام از برگزیدگان و بهترین ها بودند و آنها دوازده نفر مجرد بودند که در یاری خدا و رسولش پیشی می گرفتند. در آنها خود بزرگ بینی و سستی و شک دیده نمی شد. آنها عیسی علیه السلام را با بصیرت و عمق وجود و جدیت و سختی یاری می کردند.

 در پایان همین کلام از پیامبرصلی الله وعلیه وآله سؤال می شود حواریون شما چه کسانی هستند، ایشان می فرماید:

 امامان پس از من دوازده نفرند از صلب علی و فاطمه علیهماالسلام آنها حواریون و یاران دین من هستند، بر آنها از خدا تحیت و سلام باد!(همان، ج 36، ص 309)

 همان گونه که حواریون حضرت عیسی علیه السلام در یاری خدا و رسولش و دین او از بصیرت کامل برخوردار بودند امامان پس از پیامبرصلی الله وعلیه وآله نیز که به منزله حواریون آن حضرتند با بصیرتی کامل تر از حواریون عیسی علیه السلام به یاری خدا و رسول و دینش پرداختند و در این راه جان خویش را نثار نمودند.

 یاران امام حسین علیه السلام نیز نمونه هایی والا از دست یافتگان به بصیرت و بیداردلی در حمایت از امام خویش بودند. امام صادق علیه السلام درباره بصیرت عمیق حضرت عباس علیه السلام می فرماید:

 کانَ عَمُّنَا العَبَّاسُ بْنُ عَلِی نَافِذَ البَصیرَةِ صُلْبَ الإِیمانِ؛ جَاهَدَ مَع أَبِی عَبْدِاللَّه علیه السلام وَ أَبْلَی بَلاَءً حَسَناً و مَضَی شَهِیداً(اعیان الشیعه، سیدمحسن امینی عاملی، دارالتصرف، بیروت، ج 7، ص 430)

 عموی ما عباس بن علی علیه السلام دارای بصیرتی عمیق و ایمانی راسخ بود؛ او در کنار ابی عبداللَّه علیه السلام جهاد نمود و از آزمایش نیکو بیرون آمد و به شهادت نایل گردید.

 تعبیر »نافذ البصیره« شاخصه برجسته حضرت عباس علیه السلام است که به بینشی عمیق دست یافته بود و بر همه امور زندگی اش بصیرت حاکم بود. در زیارتنامه آن حضرت - که از امام صادق علیه السلام نقل شده - می خوانیم:

 گواهی می دهم که تو - در احیای دین - هیچ سستی و کوتاهی نکردی و در کار خود با بینایی و بیداردلی در اقتدا به صالحان و پیروی از پیامبران عمل نمودی و از جهان درگذشتی.(مفاتیح الجنان، زیارت حضرت عباس)

 آری بصیرت حضرت عباس علیه السلام بود که دوبار برایش امان نامه آوردند ولی حاضر نشد امام خویش را تنها بگذارد و خود جان سالم بِدَر ببرد. زندگی و مرگ آن حضرت پرچمی است فرا راه آنان که می خواهند براساس بصیرت و بینایی و بیداردلی زندگی کنند، حرکت نمایند و مرگی شایسته و عزتمند داشته باشند.

 آری حامیان حریم ولایت کسانی هستند که حمایت و یاری آنها از خدا و رسولش و ولی امر با بصیرت و بینایی تمام است چنان که حضرت علی علیه السلام در توصیف رزمندگان اسلام می فرماید:

 حَمَلُوا بَصَائِرَهُمْ عَلی اَسْیافِهِمْ(بحارالانوار، ج 45، ص 87)

 بصیرت های خویش را به شمشیرهایشان سوار کردند.

 5.راه های کسب بصیرت

 از دیدگاه روایات راه های متعددی برای کسب بصیرت و رسیدن به بینایی عمیق و استوار وجود دارد که به اختصار به مهم ترین آنها اشاره می شود:

 1 - 5. یاد خدا

 یکی از راه های کسب بصیرت، یاد و ذکر خدای بزرگ است؛ خدایی که حاضر و ناظر بر همه اعمال، گفتار و پندار ماست و هیچ چیز از دید او پنهان نیست و به حساب همه اعمال انسان از ریز و درشت رسیدگی خواهد کرد. امام علی علیه السلام یکی از ثمرات یاد خدا را بصیرت می داند:

 مَن ذَکرَاللَّهَ استَبْصَرَ(میزان الحکمه، ج 4، ص 1848، ح 6412)

 هر کس به یاد خدا باشد بینش و بصیرت یابد.

 و در جای دیگر می فرماید:

 اَلذِّکرُ هِدایةُ العُقولِ وَ تَبْصِرَةُ النَّفُوسِ(همان، ح 6407)

 یاد خدا مایه هدایت خردها و بصیرت جان هاست.

 و نیز می فرماید:

 اِنَّ اللَّهَ سُبحانَهُ جَعَلَ الذِّکرَ جَلاءً لِلقَلوبِ تَسمَعُ بِهِ بَعدَ الوَقْرَةِ و تُبصِرَ بِهِ بَعْدَ العَشوَةِ وَتَنقادُ بِهِ بَعدَ المُعانِدَةَ(همان، ح 6414)

 خدای سبحان یاد خویش را صیقل دهنده دل ها قرار داده است، گوش های سنگین شده با یاد خدا شنوا می شوند و چشم های ضعیف شده به وسیله آن بصیرت می یابند و دل های معاند و ستیزه گر با آن رام می شوند.

 2 - 5. بهره گیری از قرآن

 قرآن کریم خود نور است و برای نورانی کردن دل انسان و بینایی و بصیرت آن تأثیر بسیار شگرفی دارد امام علی علیه السلام در فراگیری قرآن به این نکته اشاره می فرماید:

 تَعَلَّمُوا القُرآنَ فَاِنَّهُ رَبیعُ القُلُوبِ وَاستَشفُوا بِنُورِهِ فَاِنَّهُ شِفاءُ الصُّدُور(آثار الصادقین، صادق احسان بخش، ستاد برگزاری نماز جمعه، تهران، 1372، ج 17، ص 261، به نقل از غررالحکم، ج 1، ص 353)

 قرآن را فراگیرید که بهار قلب ها است و از نورش درمان بگیرید که درمان درد سینه هاست.

 امام حسن مجتبی علیه السلام درباره بصیرت افزایی قرآن می فرماید:

 به راستی که در این قرآن، چراغ های روشنایی بخش و شفای سینه هاست. پس، جلادهنده باید که به نور آن (دیده دل خویش را) جلا دهد و قلبش را بدان صفت لگام زند، زیرا که فکرکردن (در قرآن) مایه حیات دل شخص بصیر است، همچنان که آدمی در تاریکی ها، با کمک نور راه خود را می پیماید.(میزان الحکمه، ج 10، ص 4810، ح 16438)

 و پیامبرصلی الله وعلیه وآله از خداوند طلب بصیرت به وسیله قرآن می نماید:

. .. اَللَّهُمَّ نُوِّر بِکتابِک بَصَری وَاشرَح بِهِ صَدرِی وَ فَرِّح بِهِ قَلْبِی وَاطلِقْ بِهِ لِسانِی وَاستَعْمِلْ بِهِ بَدَنی وَ قَوِّنِی عَلی ذَلک، فَاِنَّهُ لاَحَولَ وَلاَ قُوَّةَ اِلّا بِک(همان، ص 4816، ح 16477)

 بار خدایا! دیده بصیرت مرا به کتابت روشن نما و به وسیله آن سینه ام را فراخ گردان و دلم را با آن شاد ساز و زبانم را به آن باز و گویا کن، بدنم را در راه آن به کار گیر و در این زمینه نیرویم بخش؛ زیرا که هیچ حرکت و قدرتی جز به وسیله تو نیست.

 و در دعایی که آن حضرت به امام علی علیه السلام تعلیم می دهد نیز به بصیرت افزایی قرآن اشاره شده است.

 بار خدایا! به وسیله کتابت دیده بصیرت مرا روشن گردان و سینه ام را فراخ ساز و زبانم را باز و گویا کن و پیکرم را در راه آن به کار گیر و در این باره با قرآن نیرویم بخش و بر آن کمکم فرما، که در این زمینه جز تو کسی کمک نکند.(همان، ص 4816، ح 16476)

 3 - 5. پیروی از پیامبرصلی الله وعلیه وآله

 پیامبران الهی به طور عام و پیامبر اسلام صلی الله وعلیه وآله به طور خاص موجب بصیرت انسان ها می باشند. هر کس به آنها ایمان و راه و سنت آنها را در زندگی خویش به کار گیرد، بینا و دانا می گردد. امام علی علیه السلام یکی از ویژگی های پیامبرصلی الله وعلیه وآله را آگاهی و بصیرت بخشی به انسان برمی شمارد:

 فَهُوَ اِمامُ مَنِ اتَّقَی وَ بَصِیرَةُ مَنِ اهتَدَی(بحارالانوار، علامه مجلسی، دوم، مکتبة الاسلامیه، تهران، 1397 ق، ج 16، ص 379)

 پس او - پیامبرصلی الله وعلیه وآله - پیشوای کسی است که تقوا پیشه کند و بصیرت بخش کسی است که هدایت یابد.

 و در زیارت پیامبر اعظم صلی الله وعلیه وآله می خوانیم:

 اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی استَنْقَذَنا بِک مِنَ الهَلَکةِ وَ هَدانا بِک مِنَ الضَّلالَةِ وَ نَوَّرَنا بِک مِنَ الظُّلْمَةِ(همان، چاپ بیروت، ج 100، ص 184)

 حمد خدا را که ما را به وسیله تو از هلاکت نجات داد و از گمراهی به وسیله تو هدایت کرد و از تاریکی به وسیله تو نورانی نمود.

 در حدیثی از امام علی علیه السلام آمده است کسی که به همه انبیای گذشته و کتاب های آنها و به پیامبر اسلام ایمان داشته باشد، دارای بصیرتی کامل در همه اوقات است ولی کسی که به انبیای گذشته ایمان داشته باشد ولی به پیامبر اسلام ایمان ندارد و یا به پیامبر اسلام صلی الله وعلیه وآله ایمان دارد ولی به انبیای گذشته ایمان ندارد صاحب بصیرتی کامل نمی باشد.(همان، ج 40، ص 283)

 4 - 5. ولایت پذیری

 همان گونه که ایمان به انبیای الهی موجب نورانیت دل و بصیرت انسان می گردد ولایت پذیری نیز موجب بصیرت انسان می گردد. چون بسیاری از حقایق را مإ؛پ پ لاس00 اًنمی توانیم درک کنیم و به عمق آن پی ببریم ولی با اتصال به کسانی که دارای عقلی کامل و از علم و عصمت برخوردارند می توان حقایق را درک کرد و به آنها پی برد و در همه اوقات صاحب بصیرت گردید. امیرمؤمنان علی علیه السلام در پاسخ سؤال ابن کوّاء که پرسید: بصیر به شب و روز چه کسی است، فرمود:

 مردی که ایمان به پیامبران و اوصیای گذشته و به کتاب های آسمانی و انبیاء داشته باشد و به خدا و پیامبر او محمدصلی الله وعلیه وآله ایمان بیاورد و به ولایت من اقرار کند، پس صاحب بصیرت در شب و روز (گذشته و حال) گردیده است.(همان، ج 10، ص 83 - 84)

 و در حدیثی دیگر آن حضرت می فرماید:

 من اَقَرَّ بِوِلایتِی فَقَد فَازَ وَ مَنْ اَنْکرَ وِلایتی فَقَدْ خَابَ وَ خَسَرَ وَ هَوَی فِی النّارِ وَ مَن دَخَلَ النَّار لَبِثَ أَحقَاباً(همان)

 کسی که به ولایت من اقرار کند حقیقتاً رستگار شده است و کسی که ولایت مرا انکار کند گمراه و زیان دیده و داخل آتش شده و کسی که داخل آتش شود در آنجا برای مدت طولانی خواهد ماند.

 در دعای روز غدیرخم به بصیرت یافتن مؤمنان به دلیل پذیرش ولایت حضرت علی علیه السلام اشاره شده است:

 اَلحَمدُلِلّهِ الَّذی عَرَّفَنا فَضْلَ هَذَا الیوْمِ وَ بَصَّرَنَا حُرْمَتَهُ وَ کرَّمَنَا بِهِ(مفاتیح الجنان، دعای روز عید غدیر)

 شکر خدا را که به ما قدر و منزلت این روز را شناساند و به احترامش به ما بصیرت بخشید و بدان گرامی مان داشت.

 بنابراین یکی از راه های رسیدن به بصیرت تمسک به ولایت اهل بیت علیه السلام است و هر کس به انوار پاک آنها مراجعه کند از تاریکی ها و ظلمت ها نجات می یابد و به بینایی و بیداری دست می یابد.

 5 - 5. عبرت گیری

 حوادث تاریخی آثار گذشتگان اگر به چشم عبرت گیری مورد مطالعه قرار گیرد سبب بصیرت و بینایی انسان می گردد چون گاهی حوادث همگون و مشابه در دوران های مختلف پیش می آید که دانستن حوادث گذشته موجب بصیرت انسان می گردد تا انسان از تکرار آنها خودداری کند یا عملی شایسته و بایسته در مقابل آن انجام دهد. امام علی علیه السلام در این باره در چند سخن می فرماید:

 اَوَلَیسَ لَکمْ فِی آثارِ الاَوَّلینَ وَ فِی آبائکمُ المَاضِینَ، مُعْتَبِرٌ وَ بَصیرةٌ اِنْ کنْتُمْ تَعْقِلُونَ(بحارالانوار، چاپ ایران، ج 89، ص 238)

 آیا در آثارهای به جای مانده و در پدران گذشته تان عبرت و بصیرتی نیست اگر تعقل نمایید.

 بِالاِستبصارِ یحصُلُ الاِعتبارُ(میزان الحکمه، ج 7، ص 3436، ح 11734)

 با بصیرت است که عبرت آموختن حاصل می شود.

 دَوامُ الاِعْتِبَارِ یؤَدّی اِلی الاِستِبصارِ وَ یثمِرُ الازدِجارَ(همان، ح 11777)

 عبرت گرفتن مداوم به بصیرت می انجامد و خویشتنداری - از گناه و خطا - در پی می آورد.

 فی کلِّ اعتبارٍ اِسْتِبصارٌ(شرح غررالحکم، آمدی، تنظیم سیدجلال الدین محدث، دانشگاه تهران، ج 4، ص 22؛ میزان الحکمه، ج 7، ص 3436، ح 11779)

 در هر عبرت گرفتنی بیناشدن است.

 رَحِمَ اللَّهُ امرَءاً تَفَکرَ فاعتَبَرَ واعتَبَرَ فَاَبْصَرَ(میزان الحکمه، ج 7، ص 3444، ح 11777)

 رحمت خدا بر آن انسانی که بیندیشد و عبرت گیرد، و عبرت گیرد و بینا شود.