معیار ارتباط پرستاران با بیماران

1. رابطه انسان با خود: به این معنا که آدمی خود را بشناسد، ارزش ها و استعددهای بالقوه و خدادادی خود را تشخیص دهد، هدف از خلقت و فلسفه وجودی خود را مطالعه و بررسی کند تا در نتیجه، به قدر و قیمت واقعی گوهر وجود خویش آگاه شود.

2. رابطه انسان با خدا: فلسفه خلقت، کمال نهایی انسان وتقرب به پروردگار است و این مهم، تنها از راه شناخت خداوند و پیمودن راه های تقرب به درگاه خالق متعال فراهم است.

3. رابطه انسان با دیگران: انسان موجودی اجتماعی است و بسیاری افراد، این ویژگی را جزو خصوصیات ذاتی و طبیعی او و او را موجودی مدنی بالطبع به شمار می آورند. برخی از نظریه پردازان علوم اجتماعی، این خصیصه را معلول نیازهای گوناگون آدمی می دانند و می گویند: نیازهای او با توجه به استعدادهای مختلف وی، با معاشرت، تبادل افکار و برقراری رابطه نیکو با هم نوعان در یک اجتماع، سامان می یابد. در دیدگاه اسلامی، جامعه و روابط انسانی رنگ الهی و عبادی به خود می گیرد و جنبه های گوناگون رفتار آدمی، به منظور رسیدن به هدف غایی آفرینش که کمال مطلوب است، معنا و مفهوم می یابد. بر این مبنا، جامعه و روابط متنوع آن، صحنه آزمون الهی است و انسان در این صحنه می تواند با ایجاد روابط صحیح و انسانی با هم نوعان خود، صفت های نیکوی مورد توجه و رضایت حق تعالی را در خود پرورش دهد. بنابراین، آنچه دراخلاق پرستاری اهمیت دارد، رنگ الهی زدن به کارها و اصلاح روابط خود با بیماران، بر اساس آموزه های دینی است. معیار روابط انسان با دیگران، این است که آدمی رفتار خود را با مردم نیکو کند، انصاف و مدارا را رعایت کند و آنچه برای خود می پسندد، برای همگان نیز بخواهد. امیرمؤمنین علی علیه السلام در وصیت خود به امام حسن مجتبی علیه السلام ، از این معیار کلی چنین یاد می نماید:

اِجعَل نَفسَکَ مِیزانا فیما بَینَکَ وَ بَینَ غَیرِکَ فأَحْبِبَ لِغَیرِکَ ما تُحِبُّ لِنفسکَ واکْرَهْ لَهُ ما تَکْرَهُ لَها ولا تَظْلِمْ کما لاتُحِبُّ أَن تُظْلَمُ و أَحْسِنْ کما تُحِبُّ أَنْ یُحسَنَ الَیْکَ.

خویشتن را در میان خود و دیگران میزان قرار ده. آنچه را برای خود می خواهی، برای دیگران بخواه و آنچه را برای خود خوش نمی داری، برای دیگران نیز خوش ندار. به کسی ستم نکن، چنان که دوست نداری به تو ستم شود و نیکی کن، همان گونه که دوست داری به تو نیکی شود.

بنابراین، پرستاران با در نظر گرفتن این معیار تعیین کننده، بیماران را جزئی از وجود خویش به حساب می آورند و به گونه ای با آنان رفتار می کنند که دوست می دارند با خودشان همان گونه رفتار شود.

پیام متن:

1. تنظیم روابط پرستاران با بیماران، بر اساس دستورهای دینی و ارزش های انسانی.

2. رنگ الهی و عبادی دادن به کار.

3. توجه به خواسته های بیماران به اندازه رسیدگی به خواسته های خویش.

خوش اخلاقی و خوش رفتاری با بیماران

پرستار چون فرشته ای سپیدپوش، با خوش خلقی و خوش رفتاری خویش، بهبود بیماران را سرعت می بخشد و به درستی به این توصیه امام صادق علیه السلام جامه عمل می پوشاند که:

تُلیِّنُ جانِبَکَ و تُطَیِّبُ کلامَکَ و تَلْقی اَخاکَ بِبِشْرٍ حَسَنٍ.

حسن خلق، آن است که برخوردت را نرم کنی و سخنت را پاکیزه سازی و برادرت را با خوش رویی دیدار کنی.

همواره دین مقدس اسلام پیروان خود را به نرم خویی و خوش خلقی در تعامل با دیگران فرامی خواند و آنان را از درشتی و تندخویی باز می دارد. در قرآن کریم درباره ستایش پیامبراکرم صلی الله علیه و آله می خوانیم:«اِنَّکَ لَعَلی خلقٍ عظیم؛ به درستی که تو به اخلاق پسندیده و بزرگی آراسته شده ای. (قلم:4)

حسن خلق و گشاده رویی، در جلب محبت دیگران بسیار مؤثر است. به همین جهت، خدای مهربان نیز پیامبران و سفیران خویش را انسان های عطوف و نرم خو قرار داده است. این مردان بزرگ برای دست یابی به اهداف الهی، با آراستگی به حسن خلق و شرح صدر، چنان با گشاده رویی با مردم روبه رو می شدند که نه تنها هر انسان حقیقت جویی را به آسانی شیفته خود می ساختند و او را از زلال هدایت سیراب می ساختند، بلکه گاهی دشمنان را نیز شرمسار و دگرگون می کردند.

قرآن کریم این فرصت گران بهای اخلاقی، عنایتی بزرگ از سوی خداوند برای پیامبر برشمرده شده و آمده است:

فبما رحمة من اللّه لنت لهم ولو کنت فَظّا غلیظ القلب لانفضّوا من حولِک. (آل عمران: 159)

در پرتو رحمت و لطف خدا با آنان مهربان و نرم خو شده ای و اگر خشن و سنگ دل بودی، از گردت پراکنده می شدند.

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله نیز همگان را به خوش خلقی سفارش کرده و آن را شرط ورود به بهشت دانسته و فرموده است:

اکثرُ ما تَلِجُ بِهِ امَّتی الجَنَّة تقوی اللّه ِ و حُسنُ الخُلقِ.

بیشترین امتیازی که امت من به سبب داشتن آن به بهشت می روند، تقوای الهی و حسن خلق است.

بنابراین، پرستاران با پیروی از رسول خدا صلی الله علیه و آله ، بهترین اسوه اخلاق و به کارگیری دستورهای نورانی او، رابطه صمیمانه ای با بیماران خواهند داشت. چه بسیار پرستارانی که با اخلاق نیک خود، بیماران را از محبت خویش سیراب نموده و پایه های دوستی بین خود را پایدار می سازند و بدین گونه، به روند بهبود بیمار سرعت می بخشند.

وعده این ثبات و پایداری در روابط دوستانه، در سخن پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله به خوبی ترسیم شده است:

«حُسنُ الخُلق یُثبِتُ المَوَدَّةَ؛ خوش خویی دوستی را پایدار می نماید.»

در سایه سار خوش اخلاقی، ناراحتی ها، نکوهش ها و بی صبری های بیماران که گاهی بی اختیار صورت می گیرد، رنگ می بازد و به مهر و محبت تبدیل می شود. یک پرستار گشاده رو، راحت تر می تواند با ناسازگاری های بیماران روبه رو شود. در صورتی که پرستار نیز مانند بیمار، تحمل درد را نداشته باشد، لحظه ها و ساعت های ناآرامی برای بیمار و پرستار در پیش خواهد بود. امام علی علیه السلام در تأثیر حسن خلق بر تعادل روحی آدمی و هموارسازی مسیر زندگی می فرماید:

من حَسُن خُلقَه سَهُلَت لَهُ طُرُقُهُ.

هر کس خلقش نیکو شد، راه های زندگی برایش هموار می گردد.

خوش رفتاری افزون بر گشایش امور دنیوی، درجات اخروی نیز به همراه دارد؛ چنان که پیامبر اسلام به آن وعده داده و فرموده است:

اِنَّ الْعَبدَ لَیَبْلُغُ بِحُسنِ خُلقِهِ عظیمَ درجاتِ الآخِرَةِ و أشرَفَ المنازِلَ وَ اِنَّهُ ضعیفُ العبادَةِ.

بنده در سایه خوش خلقی خود به درجات بزرگ و مقام های والایی در آخرت می رسد؛ با آنکه عبادتش ضعیف است.

از دیگر آثار خوش خلقی، گشایش و فزونی روزی است.

کسانی که رفتار خود را با گشاده رویی و اخلاق نیکو سامان می دهند، گنجینه های روزی و برکت را به سوی خود می گشایند؛ چنان که علی علیه السلام می فرماید: «فی سَعَةِ الاخلاق کُنوزُ الارزاقِ؛ گنجینه های روزی درنرم خویی و گشاده رویی است».

پیام متن:

1. سفارش به اخلاق پسندیده و خوش رویی در برخورد با دیگران.

2. خوش اخلاقی، سبب دست یابی به درجات والا و گسترش روزی.

حفظ آبروی دیگران

انسان موجودی است شایسته احترام. نیز به خاطر کرامت و شرافت آدمی، وی را گل سرسبد آفرینش و جانشین خداوند در روی زمین می خوانند. فرشتگان به کرنش و خضوع در برابر او مأمور شده و به امر خدا برای احترام وی، در برابرش سجده کرده اند.

بنابراین، پوشیدن کاستی ها و زشتی های مسلمان بسیار مهم است. خدای بزرگ با اینکه از پنهان و آشکار بشر آگاه است، عیب های وی را فاش نمی سازد. پس چگونه انسانی که خود از کاستی و عیب خالی نیست، می تواند به جست و جوی عیب و نقص های دیگران بپردازد؟ شایسته نیست که آدمی به سبک کردن، مسخره کردن و برجسته نمودن نقص های دیگران بپردازد، بلکه هر مسلمانی وظیفه دارد، به اندازه توان خویش آبروی دیگران را نگاه دارد. پرستاران که به طور طبیعی، از بعضی مسائل خصوصی بیماران آگاه می شوند، به حفظ این آبرومندی سزاوارترند.

مردی در حضور رسول اکرم صلی الله علیه و آله از کسی بدگویی کرد و در همان جا فرد دیگری درمقام دفاع از وی برآمد، حضرت فرمود:

من ردَّ عن عِرضِ أخیه کانَ لَهُ حِجابا مِنَ النار.

کسی که جلوی آبروریزی برادر مؤمنش را بگیرد، از آتش دوزخ در امان است.

پیام متن:

1. خداوند نگه دار آبروی انسان است.

2. دستور اسلام به حفاظت از آبروی دیگران، بر کسی پوشیده نیست.