مرد صد میلیونی!

سال گذشته از او تنها دو تک‌آهنگ منتشر شد و امسال هم تنها یک اثر. البته او همواره مورد توجه هواداران میلیونی خود در صفحه اینستاگرامش بوده است، اما به لحاظ حضور مستمر در سر خط خبرهای موسیقی کشور، مدت‌ها بود او غیابی نسبی را تجربه می‌کرد.

با این حال، همین خبری که او سه روز پیش در صفحه شخصی‌اش منتشر کرد و می‌گفت بازدید موزیک‌ویدئوی «بهت قول می‌دم» در یوتیوب، از ۱۰۰میلیون گذشته است.

این عدد، یعنی ۱۰۰ میلیون بازدید یا ۱۰۰میلیون کاربر ؟! «بهت قول می‌دم»، مخاطبی فراتر از مرزها یافته و کاربران کشورهای مختلف آن را شنیده و دیده‌اند.

حالا این رکورد عجیب در حالی به نام محسن یگانه نوشته می‌شود که او صاحب پربازدیدترین ویدئوی بارگذاری‌شده با محتوای فارسی در یوتیوب است؛ اتفاقی که این بار نه هیچ‌یک از اینفلوئنسرها و بلاگرهای پرسروصدا و نه آدم پرهیاهویی چون امیر تتلو و امثالهم، بلکه یک خواننده کم‌سروصدای موسیقی پاپ آن را رقم زده است. چه شد که یک موزیک‌ویدئوی ساده که ماحصل تدوینی ساده از برگزاری یکی از کنسرت‌های محسن یگانه است، پربازدیدترین ویدئوی فارسی یوتیوب شد؟

۴ سال، ۱۰۰میلیون بازدید

محسن یگانه وقتی دوم دی ماه سال۱۳۹۵ پشت لپ‌تاپش قرار گرفت تا موزیک‌ویدئوی بهت قول می‌دم خودش را روی معروف‌ترین سرویس اشتراک ویدئو در جهان، یعنی یوتیوب بارگذاری کند، مطلقا فکرش را هم نمی‌کرد دقیقا چهار سال بعد، در دی ۱۳۹۹، ویدئویی که آنجا در یوتیوب گذاشته، ۱۰۰میلیون بازدید را رد کند و بشود پربازدیدترین محتوای فارسی که تاکنون در این سامانه جهانی به اشتراک گذاشته شده است. حالا لابد خودش هم حسابی شگفت‌زده شده است. او حالا این خبر را در صفحه شخصی‌اش منتشر کرده و نوشته: «۱۰۰میلیون بازدید، اونم فقط تو یوتیوب». بله، فقط در یوتیوب.

۳ روز، ۵۰۰هزار بازدید

حالا که در حال تنظیم این گزارش هستیم، سه روز از انتشار خبر ۱۰۰میلیونی‌شدن موزیک‌ویدئوی بهت قول می‌دم در یوتیوب گذشته است. جالب این‌که از لحظه مخابره این خبر، همین‌طور به تعداد بازدیدهای این ویدئو افزوده می‌شود. طبیعی است؛ لابد همه آنها که این ویدئو را در این چهار سال در یوتیوب ندیده‌اند حالا سری به آن صفحه می‌زنند تا تماشایش کنند و همین به بازدیدها می‌افزاید. عده‌ای هم لابد هستند که می‌خواهند بروند و آن عدد شگفت‌انگیز ۱۰۰میلیون را زیر فایل ویدئو ببینند تا باورشان شود و همین هم باز به بازدیدها می‌افزاید. تا لحظه تنظیم این گزارش، تعداد بازدیدکننده‌های این موزیک‌ویدئو در یوتیوب، به ۱۰۰میلیون و ۴۵۴هزار و ۷۴۱نفر رسیده است. یعنی از وقتی خبر ۱۰۰میلیونی‌شدن این ویدئو مخابره شده، حدود نیم‌میلیون‌نفر به آمار بازدیدهای آن اضافه شده است. این یعنی در این چهار سال، به طور میانگین روزانه حدود ۶۸هزار نفر این ویدئو را در یوتیوب دیده‌اند، اما در همین سه روز که خبر ۱۰۰میلیونی‌شدن مخابره شده، روزانه بیش از ۱۵۰هزار نفر آن را دیده‌اند.

علاوه بر یوتیوب

بله، فقط در یوتیوب. این‌قدر بازدید آن هم فقط در یوتیوب. البته در همین یوتیوب، نسخه‌های فرعی از این قطعه هم هست. مثلا یک بارگذاری دیگر، بیش از ۲۱هزار بار بازدید شده است. یک موزیک‌ویدئو هم هست که البته فقط موزیک است با زیرنویس کردی و عربی که بیش از ۷۶۳هزار بار در همین یوتیوب دیده شده است. به همه اینها بیفزایید دیگر بارگذاری‌های این موزیک‌ویدئو را در دیگر پلتفرم‌های موجود در فضای وب یا در شبکه‌های اجتماعی. دیگران هم این قطعه را خوانده‌اند و در یوتیوب بارگذاری کرده‌اند؛ از جمله عایشه‌گل ترک که اخیرا در فیلم «مطرب» مصطفی کیایی هم بازی کرده بود.

۱۰۰میلیون بازدید، بدون جایزه!

بار دیگر برگردیم به پستی که محسن یگانه در صفحه شخصی‌اش در اینستاگرام منتشر کرده و طی آن خبر داده که موزیک‌ویدئوی بهت قول می‌دم در یوتیوب، ۱۰۰میلیون بازدید را رد کرده است. او در بخشی از نوشته‌اش نوشته: «تا اونجایی که یادمه تو این چند سال این آهنگ، انتخاب هیچ هیأت داورانی هم نبوده».

محسن یگانه راست می‌گوید. او پس از ۱۶سال کار موسیقی، که هم خوانده، هم آهنگ و ترانه ساخته و هم گاهی تنظیم کرده، چندان مورد توجه آکادمی‌های جوایز و جشنواره‌ها قرار نگرفته است.

البته کارنامه افتخاراتش کاملا خالی نیست و یک تندیس بهترین اجرای زنده موسیقی پاپ مشترکا با احسان خواجه‌امیری از اولین جشنواره سالانه موسیقی ما در سال۱۳۹۱، یک تندیس سالن تئاتر نوکیا لس آنجلس(Nokia Theatre L.A. Live) و ثبت نام او به عنوان یکی از مشاهیر این تالار و نیز یک تندیس بهترین ترانه‌ساز(Songwriter) از دومین مراسم جایزه ترانه افشین یداللهی در سال۱۳۹۷ در آن دیده می‌شود.

با این حال او با این اشاره کنایه‌آمیزش، به همین بخش از کارنامه‌اش اشاره می‌کند که چرا با وجود چنین استقبالی، کمتر مورد توجه کارشناسان قرار گرفته است بحث تازه‌ای نیست. عده‌ای معتقدند آنچه مردم بسیار از آن استقبال می‌کنند چیزی نیست که حواس کارشناسان را جلب کند و برعکس. اما خب می‌دانید استثنا برای این قاعده نانوشته بسیار دیده‌ایم. آیا از این به بعد قرار است کارشناسان و اهالی فن، یگانه را بیش از پیش جدی بگیرند؟

پاپ داخلی روی دست پاپ مهاجران

نکته دیگری که یگانه در پست اینستاگرامی‌اش به آن اشاره کرده، کامنت‌هایی است که برای موزیک‌ویدئوی بهت قول می‌دم به اشتراک گذاشته شده است: «خودم هر دفعه که از این ۵۳هزار کامنتی که زیرشه چند تا شو می‌خونم و می‌بینم بیشتر کامنت‌ها غیر ایرانی هستن و آنقدر ابراز علاقه به زبان پارسی داشتن و این گروه و صدای همخونی شما و حس و حال کنسرت رو دوست داشتن، به ایرانی بودنم افتخار می‌کنم». حالا البته همان‌طور که به تعداد بازدیدهای این موزیک‌ویدئو افزوده شده، به کامنت‌ها هم هزارتایی اضافه شده است. همان‌طور که یگانه ادعا کرده، حجم کامنت‌های کاربران غیرایرانی بین نظرها بالاست. مدت‌هاست می‌دانیم موسیقی پاپ داخل ایران، از موسیقی پاپ مهاجران ایرانی پیشی گرفته است و پیش از این هم در گزارشی، از استقبال ایرانی‌ها و خارجی‌ها از کنسرت‌های خارج از کشور پاپ‌خوان‌های داخلی نوشته بودیم. آنجا نوشته بودیم که سالن‌های برگزاری کنسرت‌های برخی از اهالی مهاجر موسیقی پاپ حتی پر نمی‌شود؛ در حالی که خواننده‌های جوانی که در داخل کشور پاپ می‌خوانند، سالن‌های کنسرت‌ها در لس‌آنجلس را حسابی پر می‌کنند. حالا برای موزیک‌ویدئوی محسن یگانه هم حکایت همان است. در یادداشتی که از محمد مفتاحی، ترانه‌سرا و پژوهشگر موسیقی در همین صفحه می‌خوانید، در این باره بیشتر گفته شده.

چرا اینقدر دیده شده؟

جدای از اینها، واقعا چرا موزیک‌ویدئوی بهت قول می‌دم محسن یگانه به چنین بازدید خیره‌کننده‌ای در یوتیوب رسیده است. بگذارید خیلی سرراست به چند دلیل اشاره کنیم:

خلاف موزیک‌ ویدئوهای مرسوم، این ویدئو کار سرراست و ساده‌ای کرده و سراغ یکی از اجراهای زنده یگانه از این قطعه رفته است. در واقع، اینجا با انتخاب یکی از کنسرت‌ها به جای انتخاب اجرای ضبطی و استودیویی و انتخاب تصاویر همان کنسرت به جای تولید ویدئویی با سناریوی موزیک‌ویدئو، پویایی اجرا و شور و هیجان مخاطبان کنسرت، کامل منتقل شده است.

شاید از معدود دفعاتی است که هواداران یک خواننده در سالن کنسرت، حتی پیش از شروع خواندن سطرهای شعر شروع می‌کنند به ابراز احساسات با شنیدن ملودی ابتدایی. در حالی که باقی گیتاریست‌ های گروه یگانه آکورد گرفته‌اند، یگانه، قطعه را با نواختن ملودی رو گیتار شروع می‌کند. همان نت ساده اول، سالن را می‌ترکاند. بعد که شروع به خواندن شعر می‌کند، همه سالن با هم همخوانی می‌کنند. هر جا هم که شعر تمام می‌شود و دوباره به همان ملودی می‌رسیم، سالن باز هم هیجانی کم‌سابقه را تجربه می‌کند. کل این آهنگ حدودا پنج‌دقیقه‌ای، پر است از شور و هیجان مخاطبان کنسرت. در واقع، کسی که این موزیک‌ویدئو را ساخته، متوجه اینتراکتیو بودن اثر بوده و می‌دانسته مشارکت حاضران در کنسرت با خواننده و نوازنده‌ها و ابراز هیجان‌ها و همخوانی‌شان می‌تواند بسیار تاثیرگذار باشد. در کامنت‌های کاربران غیرایرانی هم بارها به هیجان هواداران حاضر در کنسرت اشاره شده است. دست کم می‌شود گفت برای بسیاری از آنها، این ماجرا چه بسا مهم‌تر از خود اجرا بوده است.

این موزیک‌ویدئو، به زیرنویس انگلیسی مجهز است؛ امکان بسیار ساده‌ای که بسیاری از موزیک‌ویدئوهای فارسی بارگذاری‌شده در یوتیوب از آن بهره نمی‌برند. البته منظورمان این نیست که به صرف تعبیه زیرنویس انگلیسی برای این ویدئو، بازدیدش تا این حد بالا رفته است. نه! مساله این است که ترانه این قطعه، بسیار ساده است. ساده است و از همین رو بسیار ترجمه‌پذیر. از همین رو بدیهی است که مخاطب غیرفارسی‌زبان کاملا آن را فهم کند.

درست است که شعر و موسیقی بهت قول می‌دم بسیار ساده هستند، اما یگانه در خواندن شعر، خلاقیت‌هایی به خرج داده و پیچیدگی‌ها و معماهای ساده‌ای را در تکنیک اجرا کار گذاشته است. مثلا این سطر از شعر را بخوانید: «هیچ‌کس نمی‌آد جای تو/ دلشوره دارم من برای فردای تو».

یگانه این را با این تاکید روی مکث‌ها و فاصله‌گذاری‌ها می‌خواند: «هیچ‌کس نمی‌آد جای تو دلشوره/ دارم من/ واسه فردای تو». «دلشوره» را از مصرع دوم، بدون مکثِ مرسوم در سر سطر، به سطر اول می‌چسباند و همین باعث تعلیقی هر چند کوتاه می‌شود.

لابد دیده‌اید که برخی از علاقه‌مندان غیر ایرانی، اخیرا به موسیقی فارسی گوش می‌دهند و به اصطلاح ری‌اکشن نشان می‌دهند. شیوه کار آنها این است که موزیک‌ویدئو یا موزیکی را می‌شنوند و جلوی دوربین به آن واکنش نشان می‌دهند. یکی از معروف‌ترین بلاگرهایی که با موسیقی فارسی چنین می‌کند، سیاهپوستی است به نام موسی. یکی از موزیک‌ویدئوهایی که چندی پیش توجه او را جلب کرد، همین بهت قول می‌دم محسن یگانه بود. چنین پرداخت‌هایی هم طبعا بر توجه مخاطبان غیرفارسی‌زبان به این اثر بی‌اثر نبوده است.

۱۵سال پس از سه‌گانه هاکان و محسن‌ها

سال۱۳۸۴، سال عجیبی برای موسیقی پاپ ایران بود. این موسیقی، حسابی پوست انداخته بود، هر چند این پوست‌اندازی به صورت رسمی رخ ننموده بود. یکی از بروز و ظهورهای این پوست‌اندازی، آلبومی از محسن چاوشی بود که رسما منتشر نشد و «خودکشی ممنوع» نام داشت. آنجا دو خواننده دیگر هم در آلبوم بودند؛ یکی محسن یگانه و دیگری حامد هاکان. موسیقی محسن چاوشی از آن روز تا امروز، بسیار دچار تغییر و تحول شده و مسیرهای دیگری را پیموده است. او امروز یکی از محبوب‌ترین چهره‌های هنر ایران است. حامد هاکان از این سه‌گانه، کمتر توانست جای تثبیت‌شده‌ای پیدا کند. او سه سال پیش در ۳۴سالگی درگذشت.

در این میان، محسن یگانه نیز اوج گرفت و اگرنه به مانند چاوشی، اما با دقت در مسیر جدی‌ترگرفتن موسیقی پیش رفت.

حالا او شش سالی است آلبومی منتشر نکرده و تک‌آهنگ‌ هایش را هم با خست پخش می‌کند، اما همین اتفاق بزرگی که برای او در یوتیوب افتاده نشان می‌دهد او هم امروز ۱۵سال پس از آن روزهای خودکشی ممنوع، در جای درستی از موسیقی پاپ ایران ایستاده است.

صابر محمدی - ادبیات و هنر / روزنامه جام جم