احکام شرعی سجده از منظر مقام معظم رهبری مدظله العالی

س 489: سجده و تیمم بر سیمان و موزائیک چه حکمی دارد؟

ج: سجده و تيمم بر آن دو اشکال ندارد. اگرچه احوط ترک تيمم بر سيمان و موزائيک است.

س 490: آیا گذاشتن دستها هنگام نماز بر موزائیکی که دارای سوراخهای ریزی است، اشکال دارد؟

ج: اشکال ندارد.

س 491: آیا سجده بر مهر که سیاه و چرک شده، به‌طوری که لایه‏ای از چرک روی آن را پوشانده و مانع چسبیدن پیشانی روی مهر است، اشکال دارد؟

ج: اگر چرک روى مهر به مقدارى باشد که حائل بين پيشانى و مهر شود، سجده و نماز باطل است.

س 492: آیا بر زنی که هنگام سجده بر مهر، پیشانی وی به‌خصوص جای سجده با حجاب پوشیده شده است، اعاده نمازهایش واجب است؟

ج: اگر هنگام سجده متوجه وجود حائل نبوده، اعاده بر او واجب نيست.

س 493: زنی هنگام سجده، سر خود را روی مهر گذاشته، متوجه می‏شود که پیشانی وی به‌طور کامل با مهر تماس ندارد، زیرا چادر یا روسری وی مانع از تماس کامل پیشانی با مهر است، لذا سرش را از روی آن بلند کرده و بعد از رفع مانع دوباره روی مهر گذاشته است، نماز او چه حکمی دارد؟ اگر عمل وی سجده مستقلی محسوب شود، نمازهایی که خوانده است، چه حکمی دارد؟

ج: واجب است بدون اين که سر خود را از زمين بلند کند، پيشانى‌اش را حرکت دهد تا روى مهر قرار بگيرد. اگر بلند کردن پيشانى از زمين براى سجده روى مهر بر اثر جهل يا فراموشى بوده و اين عمل را فقط در يکى از دو سجده يک رکعت انجام مى‏داده، نمازش صحيح است و اعاده واجب نيست. ولى اگر اين کار با علم و عمد بوده و يا در هر دو سجده يک رکعت آن را انجام داده، نمازش باطل و اعاده آن واجب است.

س 494: در سجده باید هفت عضو از بدن روی زمین باشد، ولی ما به خاطر وضیعت خاص جسمی که داریم، قادر به انجام این کار نیستیم، زیرا از معلولین جنگی که از صندلی چرخدار استفاده می‏کنند، هستیم و برای نماز یا مهر را به طرف پیشانی بلند می‏کنیم و یا آن را روی دسته صندلی چرخدار گذاشته و بر آن سجده می‏کنیم، آیا این کار صحیح است یا خیر؟

ج: اگر قادر به گذاشتن مهر روى دسته صندلى چرخدار يا چيز ديگر مانند بالشت يا چهار پايه و سجده بر آن هستيد، بايد سجده را بدين نحو انجام دهيد و نماز شما صحيح است. در غير اين صورت به هر نحو که مى‏توانيد هرچند با ايماء و اشاره، سجده ‏و رکوع ‏را انجام دهيد و نماز شما صحيح است. انشاء الله موفق باشيد.

س 495: سجده بر سنگفرش مرمر مشاهد مشرفه چه حکمی دارد؟

ج: سجده بر سنگ مرمر اشکال ندارد.

س 496: آیا جایز است هنگام سجده علاوه بر انگشت بزرگ پا، بعضی از انگشتان دیگر آن را هم بر زمین بگذاریم؟

ج: اشکال ندارد.

س 497: امروزه مهری برای نماز ساخته شده که با شمارش رکعت‏ها و سجده‏های نمازگزار باعث می‏شود تا حدی شک او برطرف گردد. با توجه به این که هنگام گذاشتن پیشانی روی آن، مهر به خاطر دستگاه فلزی که زیر آن نصب شده است، به سمت پائین حرکت می‏کند، آیا با این توصیف سجده بر آن صحیح است؟ امیدواریم نظر شریف خود را بیان فرمایید.

ج: اگر محل گذاشتن پيشانى از چيزهايى باشد که سجده بر آن صحيح است و پس از گذاشتن پيشانى ثابت و بى‌حرکت بماند، سجده بر روى آن اشکال ندارد.

س 498: هنگام نشستن بعد از سجده کدام پا روی دیگری گذاشته می‏شود؟

ج: مستحب است که بر ران چپ بنشيند و روى پاى راست را بر کف پاى چپ بگذارد.

س 499: در سجده و رکوع بعد از قرائت ذکر واجب، گفتن چه ذکری افضل است؟

ج: تکرار همان ذکر واجب و بهتر است که به عدد فرد ختم شود، و در سجده علاوه بر آنچه گفته شد، صلوات و دعا براى حاجت‏هاى دنيا و آخرت مستحب‏ است.

س 500: شنیدن آیاتی که سجده در اثر شنیدن آنها واجب می‏شود از نوارهای قرآن که از ضبط صوت یا صدا و سیما پخش می‏شود چه حکمی دارد؟

ج: در فرض مرقوم، سجده واجب است.

س. آیا سجده بر سنگ عقیق صحیح است. و در صورتی که نگین انگشتر باشد سجده بر آن چه حکمی دارد؟

ج. سجده بر عقیق اشکال ندارد، همچنین اگر انگشتر هم باشد با رعایت سایر شرایط سجده بر آن صحیح است.

س. کف دست در سجده آیا شامل انگشتان دست هم می‌شود یا نه؟ و آیا لازم است انگشتان هم بر زمین قرار گیرند؟

ج. شامل انگشتان دست هم می‌شود و بنابر احتیاط استیعاب عرفی در قرار گرفتن کف دست مراعات گردد.

س. آیا موقع سجده، قرار دادن انگشتان دست بر روی زمین لازم است؟

ج. بنا بر احتیاط واجب لازم است.

س. در سجده اگر موقع ذکر، سهوا یا عمدا انگشتان دست را بردارند حکم چیست؟

ج. اگر هنگام ذکر واجب عمداً انگشتان را روی زمین قرار ندهد بنا بر احتیاط نمازش صحیح نیست و اگر سهوا روی زمین قرار نداده قبل از برداشتن سر از سجده، ذکر واجب را پس از قراردادن انگشتان بر زمین تکرار کند و اگر پس از برداشتن سر از سجده متوجه شد نماز صحیح است.

س: آيا در نماز واجب نشستن بين دو سجده واجب است در نماز مستحب چطور؟

ج) واجب است و تفاوتى ميان نماز واجب و مستحب نيست.

س: آيا واجب است که حتماً در هنگام سجده دو انگشت شست پا روى زمين قرار گيرد. اگر دو انگشت کنارى شست پا بزرگتر باشد و در هنگام سجده آنها نيز با زمين تماس داشته باشند اشکالى دارد يا خير؟ و اينکه اگر شست پاى کسى قطع باشد طبيعتاً انگشت کنارى شست با زمين تماس خواهد داشت در اين حالت آيا اشکالى به نماز فرد وارد است؟

ج) اگر شست پا دارد حتماً بايد سر انگشت شست به زمين برسد و نسبت به بقيه انگشتان وظيفه خاصى ندارد و تماس آنها با زمين اشکالى ندارد و اگر شست پا ندارد به همان شکل مذکور در سؤال اگر سجده کند، صحيح است.

س: آيا مى‌توانم بر دستمال کاغذى سجده کنم؟

ج) اگر از چوب و يا گياهان ساخته شده، مانع ندارد.

س: اکمال سجدتين در نماز در چه مقطعى انجام می‌شود؟ به محض قرار دادن پيشانى روى محل سجده بعد از تمام شدن ذکر سجده بعد از سر برداشت از سجده يا ....

ج) بعد از سر برداشتن از سجده دوم اکمال سجدتين است.

س: در نماز اگر در هنگام سجده پيشانى بر روى مهر مستقيم نخورد و چادر بر روى صورت قرار بگيرد و از پشت چادر پيشانى بر روى مهر قرار بگيرد چه حكمى دارد؟

ج) بايد آهسته بطورى كه سر بلند نشود چادر را از زير پيشانى بكشيد تا پيشانى بر مهر قرار گيرد.

س: آيا گذاشتن كف دست هنگام سجده بر روى زمين واجب است يا مى‌توان نصف كف دست را هم اكتفا كرد؟

ج) بايد تمام كف دست هنگام سجده، بر روى زمين گذاشته شود و گذاشتن نيمى از آن كافى نيست.

س: اگر در هنگام سجده اول سر يک لحظه از مهر جدا شود و دوباره روى مهر قرار بگيرد آيا دو سجده محسوب مى‌شود و ديگر سجده دوم را نبايد بجا آورد يا اينکه موجب بطلان كل نماز مى‌شود؟

ج) اگر سر بى‌اختيار برگردد و به مهر برسد يک سجده حساب مى‌شود و چون بى‌اختيار بوده سبب بطلان نماز نمى‌شود.

س: اگر در سجده دست مرد تا آرنج روى زمين باشد چه حکمى دارد؟

ج) اشکال ندارد، هر چند براى مردان مستحب است آرنج‌ها را از زمين جدا نگهدارند.

س: وظيفه‌ى ما در مورد مهرهايى كه سطح آنها تيره است، چيست؟ (چرا كه در اجوبة‌الاستفتائات چنين آمده كه اگر سطح مانعى بين پيشانى و مهر قرار گيرد نماز باطل است و تعدادى از مهرها نيز به دليل اينكه نمازگزاران پس از وضو با پيشانى مرطوب نماز مى‌گذارند سطحى تر دارند.)

ج) صِرف تيره شدن، مانع سجده نيست، اگر چرکِ روى آن ضخامت دارد و جِرم دارد، بايد آن را برطرف کرد.

س: اگر زنى براى اينکه چادرش را از روى مهر بردارد سرش را از روى مهر بلند کند و دوباره روى مهر بگذارد، نماز او چه حکمى دارد؟

ج) واجب است بدون اين که سر خود را از زمين بلند کند، پيشانى‌اش را حرکت دهد تا روى مهر قرار بگيرد. اگر بلند کردن پيشانى از زمين براى سجده روى مهر بر اثر جهل يا فراموشى بوده و اين عمل را فقط در يکى از دو سجده‌ى يک رکعت انجام داده، نمازش صحيح است و اعاده واجب نيست. ولى اگر اين کار با علم و عمد بوده و يا در هر دو سجده‌ى يک رکعت آن را انجام داده، نمازش باطل و اعاده آن واجب است.

س: كسى كه مى‌تواند نماز را ايستاده بخواند ولى نمى‌تواند به سجده رود، ركوع و سجده را چگونه انجام دهد؟

ج) بايد به هر مقدار كه مى تواند ولو با تكيه دادن به ديوار و امثال آن بايستد سپس به مقدارى كه مى‌تواند ركوع رود و در صورتى كه نمى‌تواند از حال ايستاده به ركوع رود، روى صندلى و مانند آن بنشيند و به ركوع رود پس از ركوع اگر مى‌تواند با وضع شش موضع ديگر سجده بر زمين سرش را خم كرده و بر مهرى كه روى ميز قرار دارد سجده نمايد، بايد اين چنين كند و اگر نمى‌تواند، احتياط در آن است كه مهر را بالا آورده و پيشانى را بر آن گذارده و اگر از وضع مساجد شش‌گانه ديگر بر زمين هم معذور است وظيفه او سجده با ايماء و اشاره است.

س: کسى که سجده را روى صندلى به جا مى‌‌آورد آيا مى‌‌تواند با کفش نماز بخواند؟

ج) مانع ندارد مگر آنكه بتواند ساير مواضع سجده را بر زمين بگذارد كه در اين صورت مراعات آن لازم است.