انقلاب در جام‌جم

با توجه به محدودیت وسایل ارتباط‌ جمعی در آن سال‌ها و خلاصه شدن رسانه به مطبوعات و رادیو و تلویزیون، تسخیر تلویزیون ملی ایران توسط انقلابیون از نقاط عطف تاریخ انقلاب اسلامی است.

این اتفاق باعث شد تغییر و تحولاتی که در خیابان و عرصه عمومی رقم خورده بود، با قرار گرفتن در قاب رسانه عمومی شود و رسمیت پیدا کند. در این گزارش به چگونگی همراه شدن سازمان رادیوتلویزیون ملی ایران با انقلاب اسلامی ایران می‌پردازیم.

از اعتصاب تا انقلاب

جرقه همراهی رادیو و تلویزیون با انقلاب با اعتصاب تعداد زیادی از کارکنان آن زده شد، کسانی که منتقد حکومت پهلوی بودند و باوجود وابستگی سازمانی به انقلاب گرایش داشتند.

این اعتصاب‌ها در مقاطع مختلف اتفاق افتاد و آخرین و مهم‌ترین آن‌یک اعتصاب ۹۹روزه بود که از ۱۳آبان آغاز شد و تا پیروزی انقلاب اسلامی ادامه یافت. به‌جز اعتصاب، گرایش برخی از کارکنان رادیوتلویزیون به امام خمینی(ره) از قبل هم علنی شده بود و پخش چهاردقیقه‌ای تصاویر امام(ره) در برنامه «تیتر اول» در نیمه شهریور۱۳۵۷ مؤید این گرایش بود.

به‌مرور و با نزدیک شدن به انقلاب، همراهی عناصر رسانه‌ای با مردم افزایش یافت و با رسیدن به ۱۲بهمن۱۳۵۷ و ورود تاریخی امام (ره) به کشور، تنش‌ها و جنجال‌ها در تلویزیون به بالاترین حد خود رسید. در این روز تعدادی از اعتصاب‌کنندگان به احترام افکار عمومی اعتصاب خود را شکستند و بانفوذ به تلویزیون به پوشش زنده حوادث فرودگاه مهرآباد همراه با سرودهای انقلابی پرداختند.

شگفتانه برای انقلاب

«نظر من درباره رادیوتلویزیون این است که در خدمت ملت باشند و دولت‌ها حق هیچ نظارت ندارند. تاکنون دولت ایران و شاه سابق برخلاف قواعد بین‌المللی رفتار می‌کردند.

ما اصلا این دولت را به رسمیت نمی‌شناسیم تا چه رسد به این‌که دولت حق دخالت در رادیو، تلویزیون و مطبوعات را داشته باشد.»

این نخستین اظهارنظر رسمی امام(ره) درباره رادیو و تلویزیون بود که آن را در پاسخ به پرسش یکی از اعتصاب‌کنندگان بیان کردند.

پس‌ازاین صحبت، تعداد کسانی که در رادیو تلویزیون ملی ایران اعتصاب می‌کردند، روزبه‌روز افزایش یافت. در ادامه روند انقلاب اسلامی و به‌موازات رویدادها و دگرگونی‌ها در کشور، اقدامات پنهانی کارکنان رادیوتلویزیون ادامه داشت و باروی آنتن رفتن ناگهانی برخی برنامه‌ها، مردمی که مشغول مبارزه با حکومت پهلوی بودند، شگفت‌زده و البته شادمان می‌شدند.

یکی از این برنامه‌ها، مصاحبه امام در روز۱۷بهمن بود که به‌صورت زنده روی آنتن شبکه۱۰ تلویزیون رفت البته به دلیل کمبودهای فنی، این شبکه در شعاع یک کیلومتری جام‌جم قابل دریافت بود و به‌مرور و با تبدیل‌شدن این شبکه به فضایی برای بیان دیدگاه‌های انقلابیون، شعاع دریافت آن تا ۵کیلومتر افزایش پیدا کرد. درست در همین روز کارکنان رادیو تهران که اعتصاب خود را در ۱۲بهمن و به‌خاطر همراهی با انقلابیون شکسته بودند، با صدور بیانیه‌ای دوباره اعتصاب خود را از سر گرفتند.

اخبار 20:30 در سال ۱۳۵۷

مهم‌ترین صحنه درگیری انقلابیون و رژیم شاهنشاهی در زمینه رادیو و تلویزیون، درست در روز پیروزی انقلاب اسلامی در ۲۲بهمن رقم خورد. در صبح این روز گروه‌های مختلف انقلابی برای تسخیر رادیو به سمت میدان ارک حرکت کردند. این حرکت با استقبال انبوه مردم هم مواجه شد و محوطه میدان ارک به‌طور کامل در محاصره مردم قرار گرفت.

ناگهان نظامیان حاضر درصحنه به مردم تیراندازی کردند و انقلابیون زیر آتش گلوله قرار گرفتند. در ادامه درگیری، یک کامیون از افراد مسلح با نزدیک شدن به ساختمان رادیو به کمک نظامیان آمدند و مردم را به رگبار بستند.

پس‌ازاین اتفاق، سیل جمعیت کمی عقب‌نشینی کرد. درگیری تا ساعت ۱۳و۳۰دقیقه ادامه پیدا کرد و درنهایت با مقاومت مردم و به‌تبع آن فرار نظامیان، ساختمان رادیو به تسخیر انقلابیون درآمد. به‌جز رادیو، در ساختمان تلویزیون در جام‌جم نیز درگیری‌هایی وجود داشت.

بار اصلی این تنش‌ها بر دوش کارکنان اعتصاب‌کننده تلویزیون بود که در برابر نظامیان ایستادند. مقابله با انقلابیون در تلویزیون به حدی بود که چند تانک از خیابان ولی‌عصر (عج) فعلی به سمت شمال راهی شدند و اعتصاب‌کنندگان نیز در مقابل آنها شعار می‌دادند.

پس از قرائت پیامی که توسط آیت‌ا... طالقانی نوشته‌شده بود و در آن به دعوت از کارکنان اعتصابی پرداخته‌شده بود، تعدادی از اعتصاب‌کنندگان به محل کار خود برگشتند.

سرانجام در ساعت۱7 و با پخش سرود «ای ایران»، رادیو و تلویزیون ایران پس از انقلاب اسلامی رسما اعلام موجودیت کرد.

در ساعت ۲۰و۳۰دقیقه اخبار با رویکردی جدید و در خدمت انقلاب روی آنتن رفت و درنهایت در ساعت۲۳ برنامه‌های رادیو و تلویزیون در روز پیروزی انقلاب اسلامی به پایان رسید.

یک روز بعد صادق قطب‌زاده به‌عنوان سرپرست، عهده‌دار ریاست رادیو وتلویزیون شد و مدتی بعد، نام آن به صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران تغییر یافت.

محمد وفایی - خبرنگار / ضمیمه قاب کوچک روزنامه جام جم