دست پُر ایران در مبارزه با کرونا

ایران یك سال قبل حتی برای توزیع ماسك میان مردمش مشكل داشت، ولی اكنون ماسك‌های تولید داخل در هر كوی و برزنی هست.

ایران قبل از كرونا برای تامین محلول‌های ضدعفونی مشكل داشت، محلول‌ها و ژل‌ها به قیمت‌های نجومی و اغلب با رابطه‌بازی به دست مردم می‌رسید.

حالا اما بودن اسپری‌های ضدعفونی‌كننده در جیب و كیف همه ما امری عادی است. كرونا ۱۲ ماه پیش سیلی محكمش را به صورت كشورمان نواخت و ایران در حالی كه در بند انواع و اقسام تحریم‌ها بود، چند ماه اول از هیبت این سیلی‌ها سرگیجه داشت، ولی كم‌كم مقابل هجمه‌های ویروس ایستاد و كم‌كم سوار بیماری شد.

مدتی است مرگ‌های كرونایی دركشورمان (با این كه اگر حتی یك‌رقمی هم باشند، دردآورند) دورقمی شده و موارد ابتلاهای روزانه كه در ماه‌های پاییز پنج‌رقمی بود، به چهاررقمی كاهش یافته. این درحالی است كه منابع خارجی، مرگ‌های چندصد هزارتایی در روز را برای ما پیش‌بینی كرده بودند و گمانه‌شان از كنترل خارج شدن ویروس با شروع فصل سرد در ایران بود.

این پیش‌بینی‌ها و گمانه‌ها كه اثری از تحقق‌شان نیست، اكنون جزو دستاوردهای كشورمان در عهد كرونا محسوب می‌شوند كه البته در مقابل دستاوردهای دیگری كه ساخت دارو و تولید واكسن را شامل می‌شود، كوچك به نظر می‌رسند.

دستاورد در شرایط تحریم

ایران گرچه ۱۲ ماه پیش برای بستری كردن بیماران تخت كافی نداشت و به سبب تحریم‌ها نمی‌توانست داروهای موثر در درمان این بیماری را به چشم‌انتظارانش برساند، حالا در آستانه یك‌ساله شدن جولان كرونا در كشورمان، هم تخت به اندازه كافی موجود است و هم داروهای تولید داخل به جان بیماران ریخته می‌شود و مهم‌تر این‌كه ایران فشرده در تحریم‌های چند لایه،‌ تحریم‌هایی كه هدف‌شان خرد كردن این سرزمین و ساكنانش بود،‌ اكنون پا به پای كشورهای پیشرو در علم، در عرصه واكسن‌سازی حركت می‌كند و آیین‌های رونمایی از واكسن‌هایی كه به مرحله تست انسانی رسیده‌اند، یكی پس از دیگری مقابل دوربین‌ها می‌رود. ایرانی كه در عرض ۱۲ ماه زیر سایه كرونا آبدیده شد، ایرانی است كه امروز حرفی برای گفتن و دستاوردهایی برای عرضه دارد. ایرانی كه حتی سد تحریم‌ها را كنار زده، از چند كشور دوست و امن واكسن تهیه كرده و امروز اولین دوزهای واكسن روسی اسپوتنیك وی بر بازوی كادر درمان خواهد نشست. فرمول تزریق این واكسن به این ترتیب است: واكسیناسیون روزانه هزار نفر از افراد فعال در بخش‌های آی‌سی‌یو بیمارستان‌های خاص بیماران كووید ۱۹ و سپس روزانه ۵۰۰۰، ۱۰ هزار و بیشتر به كسانی كه تست كرونای آنها مثبت نباشد.

دارو، ساخت وطن

كشوری كه زیر تحریم دارویی است و ویروس كرونا نیز به آن حمله‌ور شده، بهترین طعمه برای كمر خم كردن و شكست خوردن است، ولی در ماه‌های اخیر به همت دانشمندان و محققان كشورمان فشار تحریم‌های دارویی كم شد و داروهای ایرانی برای درمان بیماران مبتلا به كرونا به‌كار رفت.

از تولید داروی فاویپیراویر در كشورمان هشت ماه می‌گذرد و عمر داروی رمدسیویر تولید داخل به بیش از چهار ماه می‌رسد.

ماه‌ها پیش وقتی ایران محتاج واردات رمدسیویر بود هر آمپول آن را بیش از ۵۰ دلار به ما می‌فروختند، اما در عرض دو ماه كه دانشمندان ایرانی همت كردند و مشابه ایرانی‌اش را ساختند، رمدسیویر از یك داروی بازار سیاهی به یك داروی رسمی در سیستم درمانی و بیمارستانی كشور تبدیل شد كه قیمتش تا یك پنجم كمتر از آمپول‌های خارجی بود.

كرونا از آنجایی كه درحوزه داروسازی برای كشورمان اسباب خیر بوده و هست، اكنون شربت موكوزیفت كه برای كنترل علائم بیماری كرونا استفاده می‌شود نیز در كشور تولید می‌شود.

این شربت علائمی همچون سرفه، تنگی نفس، خستگی و بی‌اشتهایی در مبتلایان را به صورت معناداری كنترل كرده و طول مدت بستری را باز هم به صورت معناداری كاهش می‌دهد.

علاوه‌بر این، داروی ام‌ای‌بی‌۹۸ كه در كرمانشاه بر پایه گیاهی ساخته شده، پس از ثبت تاثیرات چشمگیر بر بیمارانی كه در مراحل اولیه ابتلا به كرونا هستند، اكنون در مرحله نهایی دریافت تاییدیه قرار دارد.

خودکفایی دلچسب

بگذارید چین به تجارت ماسک‌هایش ادامه دهد و همان‌طور که به گفته یک مقام گمرکی‌اش از صادرات محموله‌های ماسک در سال ۲۰۲۰، ۳۴۰ میلیارد یوان سود کرده و ۲۲۰ میلیارد ماسک چینی را روی صورت ملل گوناگون قرار داده باز هم به تولید و صادرات ماسک ادامه دهد.

برای ما مهم این است که کشورمان خریدار این ماسک‌های چینی نیست و خود تولید‌کننده ماسک‌های مرغوبی است که هر روز روی صورت تک‌تک ما دیده می‌شود.

پیش از ورود کرونا چون مردم عادی را با ماسک سر و کاری نبود، تولید روزانه ماسک در کشورمان حدود ۲۰۰ هزار عدد بود ولی با ورود ویروس مهاجم به کشور و مخصوصا پس از اجباری شدن استفاده از ماسک از در خانه‌ها، به روایت آمارهای وزارت صمت، تولید این وسیله کوچک محافظتی ۳۰۰۰ برابر شد و ارقام تولید روزانه، میلیونی شد.

در این میان راه‌اندازی بزرگ‌ترین کارخانه تولید ماسک جنوب غرب آسیا توسط ستاد اجرایی فرمان امام (ره) نقش به‌سزایی داشت که با تولید روزانه یک میلیون ماسک و افزایش تدریجی آن و رساندنش به عدد روزانه چهار میلیون ماسک، بازار آشفته ماه‌های اول ورود کرونا به کشور را آرام کرد.

همین اتفاق برای تولید الکل و محلول‌های ضدعفونی‌کننده نیز تکرار شد به طوری که آمارها در این حوزه نیز جهش‌های بزرگی داشت و به عنوان نمونه ظرفیت تولید مواد‌ضدعفونی‌کننده فقط در شهرک‌های صنعتی آذربایجان‌شرقی پس از شیوع کرونا ۳۰۰‌درصد رشد کرد.

بیماران مبتلا به کرونا وقتی کارشان به بستری در بیمارستان می‌کشد بیش از هر چیز به دستگاه کمک تنفسی و اکسیژن درمانی نیاز دارند، دقیقا همان نیازی که اوایل ورود این ویروس به کشور تامین نمی‌شد و همان مشکلاتی که برای ماسک و مواد‌ضدعفونی‌کننده وجود داشت برای تامین دستگاه‌های ونتیلاتور نیز تکرار می‌شد.

اما طلسم این نیازمندی خیلی زود شکسته شد و اواخر تیر امسال پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی شیراز و متخصصان کارخانجات مخابراتی کشورمان در مدت ۷۰‌روز نخستین ونتیلاتور پرتابل کشور را ساختند تا ایران از یک سو به جمع کشور‌های دارای این فناوری بپیوندد و از سوی دیگر گامی بلند در جهت خودکفایی کشور برداشته شود.

این گام به اندازه‌ای مهم بود که در ماه مرداد، معاون درمان وزارت بهداشت کشورمان رسما اعلام کرد که در تولید دستگاه‌های کمک‌تنفسی نه‌تنها دیگر نیازی به واردات نداریم بلکه برخی شرکت‌ها اعلام کرده‌اند در صورت اشباع بازار داخلی، توان صادرات نیز دارند.

واكسن‌ها به صف

دیروز صبح یك پرده كوچك مخمل كنار رفت و از كارآزمایی بالینی واكسن ساخت موسسه سرم و واكسن‌سازی رازی رونمایی شد.

وزیر بهداشت البته پشت تریبون ایستاد و از رسانه‌ها خواست كه این رونمایی را به تولید واكسن كرونا در موسسه رازی تعبیر نكنند بلكه آن را پیش‌ساز واكسنی بدانند كه آزمایشات حیوانی را با موفقیت پشت‌سر گذاشته و امید بسیار است كه در فاز انسانی نیز موفق باشد.

این واكسن از خرداد امسال به بیش از ۵۰۰ موش و همستر و میمون تزریق شده و ۲۵ میمون به طور ویژه مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

واكسن موسسه رازی، كووپارس نام دارد كه به گفته وزیر بهداشت اولین واكسن در جهان است كه به صورت تزریقی استنشاقی تولید می‌شود و متشكل از پروتئین نوتركیبی است كه درصورت جهش ویروس كرونا، پپتید (دو یا چند آمینو اسید متصل به هم) را بازطراحی كرده و با جهش‌های ویروس مقابله می‌كند.

به تعبیر كیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو اما واكسن كووپارس كه تاكنون در مرحله آزمایشگاهی بوده و مرحله پیش‌بالینی و حیوانی را با موفقیت طی كرده، بخشی از پروتئین اسپایك یا آنتی‌ژن ویروس را به صورت نوتركیب بازسازی می‌كند و در دو شكل استنشاقی و تزریقی و تركیبی از این دو در مطالعه بالینی وارد می‌شود.

به گفته او كووپارس در مرحله اول بر روی بیش از ۱۳۰ نفر مطالعه می‌شود و تا فاز سوم پیش می‌رود. آن‌گاه اگر توانست مجوز سازمان غذا و دارو و كد اخلاق را بگیرد، مجوز تولید انبوه و مصرف را هم دریافت خواهد كرد.

دیروز روز خبرهای خوب واكسنی بود. از كووپارس گذشته، مراحل آزمایش بالینی واكسن كووایران بركت، نخستین واكسن ضدكرونای ایرانی نیز خوب توصیف شد و روابط‌عمومی ستاد اجرایی فرمان امام(ره) از پایان تزریق این واكسن به ۵۶ داوطلب و اتمام فاز اول خبر داد و با اعلام این‌كه نتایج این فاز تا كمتر از یك ماه دیگر مشخص می‌شود، به همه ایرانیان قول خبرهای خوب در روزهای آینده را داد.

در پرونده واكسن‌های ایرانی كرونا، واكسن مشترك ایران و كوبا نیز نباید از قلم بیفتد. سوبرنای ۲ كه كار مشترك انستیتو پاستور ایران و انستیتو بیوتكنولوژی كوبا است، اكنون آماده دریافت مجوز كارآزمایی بالینی مرحله سوم است.

این واكسن پروتئین نوتركیب RBD یا آنتی‌ژن متصل‌شونده به گیرنده سطح سلول‌های بدن انسان است كه در نوك شاخك (پروتئین اسپایك) ویروس كرونا قرار دارد و برای افزایش قدرت ایمنی‌زایی آن، بخشی از پروتئین توكسویید كزاز هم به آن پیوند زده‌شده تا به عنوان تحریك‌كننده سیستم ایمنی عمل كند. رئیس انستیتو پاستور كشورمان امیدوار است به‌زودی این واكسن به ایران بیاید و كنترل كیفی آن در كشورمان انجام شود و اگر مورد تایید بود، برای خرداد ۱۴۰۰ وارد واكسیناسیون عمومی شود.

واكسن‌ها و مشتریان خارجی

تحریم مثل سیمی كه به دست و پا می‌پیچد و قدرت حركت را از آدمی می‌گیرد، جلوی بسیاری از ملزومات دوران كرونا را برای ما گرفت، با این‌حال اما قدرت دیپلماسی و توان چانه‌زنی‌ها در رده وزرای بهداشت با چند كشوری كه به قول سعید نمكی، رفتار دوستانه‌تری با ما دارند، كاری كرد تا راه ورود واكسن‌های امن از روسیه، چین و هند و نیز انتقال دانش فنی واكسن‌ها به كشورمان هموار شود.

طبق اطلاعاتی كه سخنگوی سازمان غذا و داروی كشورمان دیروز در اختیار ایلنا قرار داد، علاوه‌بر واكسن اسپوتنیك وی كه امروز نخستین دوزهای آن به افراد شاغل در بخش‌های مراقبت ویژه بیمارستان‌ها تزریق می‌شود،‌ اسناد مربوط به واكسن كواكسین هند نیز كامل شده و این اسناد در سازمان غذا و دارو در دست بررسی است. بقیه واكسن‌های خارجی كه جهانپور نامی از آنها نبرد گویا نقص مدرك دارند و در آستانه تكمیل مدارك فنی خود قرار دارند.

دیروز اما وقتی سعید نمكی، وزیر بهداشت این جمله را كه ایران در ماه‌های آینده قطب واكسن جهان می‌شود، بر زبان راند، پیوندی نامرئی میان این كلمات با پیام توییتری رئیس مركز اطلاع‌رسانی ستاد اجرایی فرمان امام برقرار شد که از یك دستاورد كرونایی دیگر، برای كشورمان حكایت داشت.

او نوشت شركت‌های دارویی دو كشور عربی به صورت رسمی خواستار خرید واكسن كووایران بركت شده‌اند كه پس از موفقیت نهایی واكسن در كارآزمایی بالینی، فقط و فقط در صورت پاسخ كامل به نیاز كشور، صادرات آن بررسی خواهد شد.

عرب‌ها در حالی برای واكسن ایرانی در صف خرید ایستاده‌اند كه پیش از این سوئیس نیز برای خرید واكسن كووایران بركت درخواست داده بود تا این تقاضاها نیز به عنوان یك دستاورد كه در عرض كمتر از یك سال به دست آمده، برای كشورمان ثبت شود. البته این دستاورد برای ایران كه به گفته معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری توان تولید هر سه نوع واكسن كرونا اعم از واكسن با فناوری ویروس ضعیف‌شده، ویروس غیرفعال و MRNA را دارد، عجیب و دور از ذهن نیست.

همبستگی كرونایی

برای رسیدن به خودكفایی‌های مادی در ۱۲ ماهی كه گذشت، زمان‌های زیادی صرف شد، ولی برای این‌كه مردم ایران با هدف كمك به همنوعان آسیب‌دیده خود دست همكاری به یكدیگر داده و متحد شوند، هیچ وقفه‌ای در كار نبوده و هیچ دست‌دست كردنی اتفاق نیفتاد.

گروه‌های جهادی كه همواره جان بركف‌اند و آماده كمك، از همان روزهای ابتدای شیوع كرونا در كشور، دست به كار كمك شدند.

نیروهای بسیجی پای كار آمدند و تشكل‌های مردمی وارد میدان شدند تا هركدام به سهم خویش بخشی از بار كرونا را كه روی دوش عده‌ای سنگینی می‌كرد، بردارند.

این همبستگی و اتحاد، دستاورد مهم معنوی دوران كروناست كه به نام كشورمان ثبت خواهد شد. هیچ تحریم خارجی و هیچ فشار داخلی نمی‌تواند جلوی این اتحاد را بگیرد و موج كمك‌های مؤمنانه را كه به‌راه افتاده و همچون امواج دریایی متلاطم، پی در پی می‌آید، متوقف كند.

صحنه‌های بدیعی كه از دستگیری محرومان در این ماه‌های كرونازده خلق شد، ماندنی است، به نام خودمان و با مهر و امضای ایران، كمك‌هایی كه اگر نبود، زندگی برای عده‌ای كه كرونا حلقه محاصره اقتصادی و معیشتی را برای آنها تنگ كرده بود، تنگ‌تر می‌ساخت.

این كمك‌ها به عنوان دستاوردی كاملا ایرانی همچنان ادامه دارد تا شاید زندگی برای كسانی كه روزگار بر آنها سخت گرفته است، كمی آسان‌تر سپری شود.

مریم خباز - جامعه / روزنامه جام جم