به گزارش
جام جم آنلاین به نقل از خبرگزاری صدا و سیما، ﺍﻳﺮﺍﻥ، ﻓﻼتی ﻣﺮﺗﻔﻊ است ﮐﻪ ﺩﺭ ﻋﺮﺽ ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎﻳﯽ ۲۵ تا ۴۰ درجه در نیمکره ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻭ ﻣﻨﻄﻘﻪای ﮔﺮم، ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. مناطق کویری و نیمه کویری، بیش از نیمی از مساحت آن را تشکیل می‌دهند. حدود یک سوم ایران نیز کوهستانی بوده و بخش کوچکی از ایران (جلگه جنوب دریای مازندران و جلگه خوزستان) از جلگه‌های حاصلخیز تشکیل شده‌اند.
ایران، دارای تنوع اقلیمی بالایی است. از شمال تا جنوب کشور به‌تدریج با مناطق آب و هوایی متفاوتی روبرو می‌شویم. تقسیمات اقلیمی ایران به چهار دسته اقلیم معتدل و مرطوب (سواحل جنوبی دریای مازندران)، اقلیم سرد (کوهستان‌های غربی)، اقلیم گرم و خشک (فلات مرکزی) و اقلیم گرم و مرطوب (سواحل جنوبی) دسته‌بندی می‌شوند.
این تفاوت در اقلیم، موجب گوناگونی در پوشش گیاهی نیز شده است. ایرانیان به‌راحتی می‌توانند از این نعمت آب و هوایی در پرورش بسیاری از گیاهان و میوه‌ها استفاده کنند. تاکنون بسیاری از درختان میوه‌دار استوایی در بخش‌هایی از کشور به‌ویژه استان سیستان و بلوچستان کشت و پرورش داده شده است.
به نظر می‌رسد علاوه بر قسمت‌های جنوبی استان سیستان و بلوچستان، دیگر مناطق گرمسیر ایران نیز قابلیت پرورش میوه‌های استوایی را خواهند داشت. موز، انبه، تمرهندی، گواوا، پاپایا، آناناس، نارگیل، فیجوآ، مونسترا، چیکو، آووکادو، پشن‌فروت، استارفروت و آنونا از درختان میوه‌دار استوایی هستند که با آب و هوای برخی از مناطق گرمسیر ایران سازگار هستند.
در این مطلب به ۱۰ نمونه از درختان یا گیاهان استوایی میوه‌دار پرداخته شده است که در مناطق معتدل و مرطوب شمال کشور، اقلیم گرم و خشک فلات مرکزی و اقلیم گرم و مرطوب نواحی جنوبی، قابلیت کشت و پرورش را دارند. تجربه، ثابت کرده که پرورش برخی از درختان میوه‌دار استوایی در این مناطق، موفقیت‌آمیز بوده است.
میوه‌های استوایی سازگار با اقلیم برخی از مناطق ایران ۱. پاپایا (خربزه درختی) 
پاپایا با نام علمی Carica papaya از خانواده Caricaceae یکی از میوه‌های استوایی و بومی مناطق حاره‌ای قاره آمریکا است که اکنون در بسیاری از مناطق حاره‌ای از جمله هند، آفریقای جنوبی، سریلانکا و فیلیپین کشت می‌شود. کاشت میوه پاپایا در ایران، نخستین‌بار در یزد و سیستان و بلوچستان انجام گرفته است.
با این حال، پاپایا در بیشتر استان‌های جنوبی کشور، مانند جنوب خوزستان، جنوب فارس، بوشهر، هرمزگان، جنوب کرمان، جنوب استان سیستان و بلوچستان، در مرکز کشور و شهر‌های گرم و خشک یزد، خراسان جنوبی (طبس)، سمنان و اصفهان، به‌خوبی در فضای باز رشد می‌کند. درخت پاپایا را می‌توان در فضای آزاد شهر‌های حاشیه دریای مازندران نیز پرورش داد.
در مناطق سردسیر و کوهستانی، ارقام پاکوتاه این درخت زیبا در محیط گلخانه به‌خوبی رشد می‌کند و میوه می‌دهد. پاپایا درختی معمولاً تک‌ساقه است که میوه‌ها بر روی بدنه اصلی گیاه رشد می‌کنند. برگ‌های گیاه بزرگ و پهن و با ساقه‌های نی مانند و توخالی به ساقه اصلی متصل هستند. علاوه بر ظاهر زیبای درخت، میزان باردهی محصول آن بسیار زیاد است.
ابعاد هر میوه پاپایا بین ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر است. پوست این میوه ابتدا به رنگ سبز و هنگام رسیدن، کمی نارنجی یا زرد می‌شود. میوه پاپایا خوشطعم، شیرین و آبدار است. در وسط میوه، یک فضای توخالی وجود دارد که مخزن بذر پاپایا است. دانه‌های سیاه رنگ کوچک، رایج‌ترین روش تکثیر و ازدیاد این درخت شگفت‌انگیز است.
جهت نگهداری از پاپایا به نور مستقیم آفتاب در طول روز، گرمای زیاد، خاک حاصلخیز و مملو از مواد مغذی و آب فراوان احتیاج دارید. در تحقیقات صورت گرفته، میوه پاپایا سرشار از آنتی اکسیدان‌هایی نظیر لیکوپن و کاروتنوئید، فیبر، ویتامین A، C و مواد معدنی است که در سلامت بدن نقش به‌سزایی دارند.
این میوه دارای خواص فراوانی است که برای سلامت قلب، تقویت سیستم ایمنی بدن، سلامت دستگاه گوارش، تقویت بینایی، پیشگیری از سرطان، کاهش قند خون، لاغری و پوست و مو، مفید است.
اگر در شرایط اقلیمی مناسب کاشت پاپایا قرار دارید، می‌توانید بذر آن را از فروشگاه‌های مجاز فروش بذر درختان تهیه کنید. بهترین زمان کاشت بذر پاپایا اواسط فصل بهار است. بذر ارقام مختلف درخت پاپایا اعم از پاکوتاه و بلند، قابل تهیه است.
۲. گواوا (زیتون محلی) 
گواوا با نام علمی Psidium guajava از خانواده میرتاسه، یکی از درختچه‌های همیشه سبز مناطق گرمسیری است. این درختچه میوه‌دار بومی آمریکای جنوبی و مرکزی، پرو، برزیل و مکزیک همچنین آسیای جنوبی، مانند هند و پاکستان است.
امروز، سطح وسیعی از زمین‌های کشاورزی مناطقی از شهرستان‌های نیکشهر، چابهار، سرباز و کنارک در استان سیستان و بلوچستان و بخش‌هایی از استان هرمزگان، پوشیده از درختان گواوا است. گواوا درختچه‌ای با تاجی گسترده و و پر شاخ و برگ است.
گل‌ها معمولاً به صورت منفرد یا خوشه‌ای متشکل از ۲ تا ۳ گل در محور‌های برگ روی شاخه‌های یک ساله ظاهر می‌شوند. برگ‌های این درختچه ساده، کشیده یا تخم مرغی است. میوه گواوا شیرین تا کمی ترش و ملس و پر بذر است؛ به همین دلیل، تکثیر آن از راه بذر به‌راحتی انجام می‌شود.
میوه‌های آن از نظر اندازه متغیر بین ۲/۵ تا ۳/۵ سانتیمتر است که به اشکال کروی، تخم مرغی و گلابی شکل، دیده می‌شوند. رنگ پوست میوه هنگام رسیدن، سبز، زرد یا قرمز است، اما گوشت داخلی میوه، صورتی، عنابی روشن، سفید یا زرد است.
از زمان گلدهی تا رسیدن میوه، حدود ۴ تا ۶ ماه زمان لازم است. میوه گواوا منبع ویتامین‌های A، گروه ویتامین B ، C و پتاسیم است. این میوه مفید و مؤثر در سلامتی پوست و جلوگیری از پیری زودرس، تقویت کننده سیستم ایمنی بدن، ضد سرطان، مفید برای قلب، برای درمان یبوست، درمان فشار خون بالا، موثر در بهبودی تیروئید و سرماخوردگی و ضد سرفه است.
مناطقی مانند جنوب استان سیستان و بلوچستان، جنوب کرمان، جنوب فارس، جنوب خوزستان، هرمزگان، بوشهر و بیشتر شهر‌های ساحلی شمال کشور می‌توانند به‌راحتی از درختچه گواوا در محیط حیاط یا فضای باز نگهداری کنند. نهال یا بذر گواوا در بیشتر گلخانه‌های مناطق گرم و مرطوب کشور یا فروشگاه‌های اینترنتی فروش بذر، قابل تهیه است.
۳. فیجوا 
فیجوا یکی دیگر از میوه‌های خوشطعم استوایی در مناطق گرم و مرطوب و معتدل دنیا است. این درخت میوه‌دار از خانواده Myrtaceae و بومی مناطق مرتفع جنوب برزیل، پاراگوئه، اروگوئه، آرژانتین و کلمبیا است. امروز فیجوا به یکی از درختان پر اهمیت شمال کشور، به‌خصوص استان‌های گیلان و مازندران تبدیل شده است.
میوه فیجوا سبز رنگ و به اندازه گردو یا یک تخم‌مرغ کوچک است. این میوه گوشتی، آبدار، شیرین، معطر و ترکیبی از طعم آناناس، سیب و نعنا دارد. میوه فیجوا دارای طبع گرم و سرشار از ید، ویتامین C، ویتامین E و ویتامین گروه B است.
این میوه در تقویت سیستم ایمنی بدن، رفع گرفتگی شریان‌های قلب و درمان گواتر ناشی از کمبود ید، مؤثر است. میوه فیجوا قابلیت نگهداری در انبار ندارد، زیرا پس از برداشت و استفاده نشدن، لکه‌های سیاه رنگی بر روی میوه ایجاد می‌شود. در نتیجه، بلافاصله پس از چیدن میوه باید آن را مصرف کرد.
ارتفاع درخت فیجوا تا ۷ متر می‌رسد. به جز تولید میوه از درخت فیجوا به‌طور گسترده به‌عنوان درخت زینتی یا پرچین، استفاده می‌شود. این درخت، دارای برگ‌های چرمی و کمی شبیه به برگ زیتون است.
درخت فیجوا نسبت به گواوا در برابر سرما مقاوم‌تر است. شرایط گرمسیری و نیمه‌گرمسیری، جهت کاشت فیجوا در محیط باز مناسب است. فیجوا دمای منفی ۵ درجه سانتی‌گراد در زمستان را به‌راحتی تحمل می‌کند.
بهترین روش تکثیر و ازدیاد درخت فیجوا، بذر آن است. تاکنون درخت فیجوا در مناطق شمال و جنوب ایران، عملکرد مثبتی داشته است. بذر فیجوا را می‌توان از فروشگاه‌های مجاز اینترنتی فروش بذر خریداری کرد.
۴. استار فروت (کارامبولا) 
استار فروت، میوه ستاره‌ای یا اختری با نام انگلیسی Carambola میوه‌ای محبوب در سراسر جنوب شرقی آسیا، جنوب اقیانوس آرام و بخش‌هایی از شرق آسیا است. این درخت میوه‌دار بومی فیلیپین، اندونزی، مالزی، ویتنام، هند، بنگلادش و سریلانکا است. دلیل نام‌گذاری میوه کارامبولا به ستاره‌ای، به این دلیل است که در صورت ایجاد برش عرضی در میوه، به شکل ستاره به نظر می‌رسد.
کارامبولا درختی همیشه سبز، کوچک، کند رشد با تنه‌ای کوتاه و به شکل درختچه و با برگ‌های بیضی شکل و کوچک است. این درخت دارای شاخ و برگ انبوه با تاجی گرد و کروی است. اندازه هر میوه کارامبولا ۵ تا ۱۵ سانتیمتر است.
میوه‌های کوچک‌تر و نارس با طعم ترش و میوه‌های رسیده و زردرنگ، بسیار شیرین هستند. گوشت میوه استارفروت، ترد و آبدار است و طعم بسیار خوبی دارد. طعم استارفروت به ترکیبی از طعم سیب، گلابی، انگور و خانواده مرکبات، شبیه است. این میوه سرشار از ویتامین A، C، پتاسیم و فیبر است.
کارامبولا منبع غنی از آنتی اکسیدان‌های پلی‌فنولیک اولیه و ثانویه است که خواص ضد میکروبی بالایی دارد. استارفروت، جهت درمان کلسترول بالا، بیماری قلبی _ عروقی و تقویت سیستم ایمنی بدن بسیار مفید است.
این میوه، هنوز در ایران به مرحله کشت انبوه نرسیده است. به نظر می‌رسد که کاشت کارامبولا در آب و هوای گرم و مرطوب مناطق حاشیه دریای عمان، خلیج فارس و در شمال کشور، می‌تواند عملکرد خوبی داشته باشد. بذر این میوه، کمیاب است.
۵. چیکو (ساپودیلا) 
چیکویا ساپودیلا، یکی از خوشمزه‌ترین میوه‌ها در مناطق گرمسیری و استوایی است. این میوه با نام علمی Manilkara zapota از خانواده Sapotaceae بومی مناطق گرمسیری آمریکای مرکزی از شمال تا مکزیک و از شرق تا کارائیب است. چیکو درختی میوه‌دار و همیشه سبز است که در آب و هوای سرد، رشد خوبی نخواهد داشت. ساپودیلا به شکل یک درخت تنومند (تا ارتفاع ۳۰ متر) است.
برگ‌های این درخت براق و بیضی شکل، مانند برگ درخت انبه است. میوه چیکو، گرد یا بیضی به رنگ قهوه‌ای روشن است که یک پوسته قهوه‌ای، اطراف آن را پوشانده است. میوه خوشطعم رسیده چیکو، گوشت شیرین و نرمی دارد.
چیکو، منبع غنی از پروتئین، ویتامین C، ویتامین گروه B، آهن، کلسیم، فسفر، منیزیم، سدیم و پتاسیم است. مهم‌ترین مناطقی از ایران که به کشت چیکو پرداخته‌اند، استان هرمزگان، به‌خصوص شهرستان میناب و در استان سیستان و بلوچستان، شهرستان‌های چابهار، کنارک و قصر قند هستند. درخت ساپودیلا از راه بذر، تکثیر می‌شود.
این درخت در مناطقی اعم از جنوب سیستان و بلوچستان، جنوب فارس، جنوب خوزستان، هرمزگان، بوشهر و مناطق ساحلی استان‌های شمالی کشور مانند استان مازندران قابلیت کاشت و نگهداری در فضای آزاد را دارد. دمای زیر صفر حتماً این درخت را از پای در می‌آورد.
بذر درخت چیکویا ساپودیلا را می‌توان از فروشگاه‌های اینترنتی معتبر بذر خریداری کرد. برخی از گلخانه‌های استان‌های جنوبی، نهال چیکو را جهت فروش در دسترس قرار داده‌اند.
۶. دراگون فروت یا پیتایا (میوه اژدها) 
گیاه پیتایا با نام علمی Hylocereus undatus و نام انگلیسی Dragon Fruit نوعی کاکتوس رونده، چند ساله و با رشد سریع بوده که میوه آن به دراگون فروت یا میوه اژدها معروف شده است. پیتایا بومی مکزیک، آمریکای مرکزی و جنوبی است. همچنین در کشور‌های آسیای جنوب شرقی مانند ویتنام، تایوان، جنوب چین، ژاپن، فیلیپین و مالزی، کشت می‌شود.
ظاهر پیتایا دقیقا شبیه به کاکتوس‌ها است. به این شکل که بدون برگ است. شکوفه‌های پیتایا تنها در شب باز می‌شوند. شکوفه‌های سفید و معطر پیتایا پس از پایان عمر، به میوه دراگون‌فروت تبدیل می‌شوند. میوه اژدها یا دراگون فروت در رنگ‌های مختلفی وجود دارد.
دراگون فروت زرد، نارنجی، سبز، سفید، بنفش، قرمز و صورتی، طیف رنگی این میوه عجیب است. طعم این میوه، ترکیبی از طعم‌های کیوی، گلابی، سیب یا موز است. هر رنگ از میوه دراگون فروت، طعم و مزه خاص خود را دارد. این میوه، سرشار از ویتامین C، گروه ویتامین B، کلسیم، کاروتن و کربوهیدرات است.
میوه دراگون فروت، جهت کنترل فشار خون، قند خون، بهبود آرتروز، کاهش وزن و درمان درد مفاصل، مفید است. امروز در ایران از دراگون فروت به‌عنوان گیاه آپارتمانی پشت پنجره‌ها استفاده می‌شود. با این حال، پیتایا قابلیت پرورش در فضای باز در برخی از مناطق ایران و کشت در محیط گلخانه را دارد.
پرورش دراگون فروت در ایران، در حال حاضر به صورت محدود صورت می‌گیرد. دمای بالا، نور فراوان، رطوبت و آبیاری کم از شرایط ایده‌آل پرورش بیشتر کاکتوس‌ها است که دراگون فروت یا پیتایا از این شرایط محیطی، مستثنی نیست.
با توجه به اقلیم گرم و مرطوب یا گرم و خشک برخی از مناطق جنوبی، مرکزی و شمالی کشور، به نظر می‌رسد که پرورش دراگون فروت در فضای آزاد، شدنی باشد. تکثیر پیتایایا دراگون فروت از راه بذر و قلمه است. بذر این میوه خوشطعم استوایی را می‌توان از فروشگاه‌های معتبر اینترنتی بذر و با قیمت کمتر از ۲۰ هزار تومان، سفارش داد.
۷. آناناس 
میوه آناناس را همه می‌شناسند، اما شاید عجیب به نظر برسد که امروز در قسمتی از ایران، مزرعه آناناس داریم. آناناس با نام انگلیسی Pineapple از خانواده Bromeliaceae بومی مناطق گرم و مرطوب آمریکای مرکزی است. این میوه خوشطعم، سال‌ها است که به‌طور گسترده در بیشتر مناطق گرم و مرطوب دنیا در فضای باز یا محیط گلخانه پرورش داده می‌شود.
گیاه آناناس با برگ‌های سوزنی خود تا ۱/۵ متر رشد می‌کند و تقریباً در همه فصول سال، میوه می‌دهد. جهت به عمل آوردن آناناس به‌ندرت از بذر آن استفاده می‌شود. ازدیاد آناناس، بیشتر از راه قلمه زدن است. میوه آناناس حاوی پتاسیم، کلسیم، فسفر، آهن، منیزیم، فیبر، بتاکاروتن، نیاسین و اسید اسکوربیک است.
آناناس، یکی از منابع مهم ویتامین C است که جهت سلامتی بدن و تقویت سیستم ایمنی، بسیار مفید است. امروز مزارع آناناس را می‌توان در چابهار سیستان و بلوچستان دید. آناناس در ایران، هم در محیط گلخانه و هم در فضای آزاد، قابلیت نگهداری و پرورش را دارد.
شرایط اقلیمی جنوب استان‌های فارس، کرمان، خوزستان، سیستان و بلوچستان و استان هرمزگان، بوشهر و شهر‌های شمال ایران، محیط مناسب جهت کشت آناناس در فضای باز را فراهم کرده‌اند. البته آناناس در محیط بسته پر نور آپارتمان نیز میوه خواهد داد.
جهت تهیه گیاه آناناس، کافی است که پس از خرید میوه آن، تاج گیاه را به آرامی از سر میوه جدا کنید. با زدن برگ‌های ابتدایی، تاج آناناس و قرار دادن تاج در آب یا خاک، به گیاه آناناس دست می‌یابید.
۸. آنونا (سیب کاستارد، چری مویا و سیتابل)
