فرضیه‌ های نشت آزمایشگاهی كووید در یك نگاه

خیلی‌ها در شایعات و گفت‌وگوهای روزمره این فرضیه را مطرح می‌كردند كه انتشار ویروس كرونای جدید، یك سلاح زیستی برای كاهش جمعیت جهان است.

آن‌قدر كه چین و آمریكا یكدیگر را متهم به انتشار ویروس می‌كنند و به‌تازگی كمیته‌ای از سوی رئیس‌جمهور آمریكا مأمور بررسی فرضیه‌های مربوط به نشت ویروس كرونا از آزمایش ویروس‌ شناسی ووهان به بیرون شده است اما چه استدلال‌های علمی پشت این فرضیه وجود دارد و چقدر این فرضیه‌ها مستند است؟

اولین اتهام:
آزمایشگاه ویروس‌ شناسی ووهان

بحث درباره طبیعی‌نبودن این ویروس به‌قدری داغ بود كه سازمان بهداشت جهانی تصمیم گرفت گروهی از بهترین متخصصان سراسر جهان را مسؤول بررسی این پرونده كند.

این گروه بررسی‌های خود را از شهر ووهان چین شروع كرد كه آغاز بیماری از آ‌نجا گزارش شد. اولین مكانی كه محققان به آن سر زدند «آزمایشگاه ویروس‌شناسی ووهان» بود.

جالب است بدانید اصلی‌ترین ویروس‌هایی كه محققان این آزمایشگاه روی آن كار می‌كنند، انواع مختلف اعضای خانواده ویروس كروناست و همین مسأله هم باعث شده بود انگشت اتهام از ابتدای عالمگیرشدن این بیماری به‌سوی آنها نشانه برود اما باید در نظر داشته باشیم این آزمایشگاه به‌طور تخصصی روی كروناویروس‌ها مطالعه می‌كند،زیرا سال‌هاست عامل اصلی شایع‌ترین بیماری‌های بومی در كشور چین همین خانواده از ویروس‌ها بوده است؛ همان‌طور كه در آمریكای لاتین بالاترین آمار بیماری بومی مربوط به «تب استخوان‌شكن دنگ» دیده می‌شود و آزمایشگاه‌های آنجا هم روی ویروس عامل این بیماری مطالعه می‌كنند یا در آفریقا كه یكی از بالاترین دلایل مرگ‌ومیر مربوط به «تب‌های خونریزی‌دهنده» است، آزمایشگاه‌های محلی هم روی ویروس‌های مسبب همین نوع از تب‌ها پژوهش می‌كنند.

دومین اتهام:
پیدا نشدن حدواسط حیوانی

با آن كه حدود یك سال و نیم از عالم‌گیری كووید 19 می‌گذرد، هنوز متوجه نشده‌ایم این ویروس دقیقا از چه حیوانی به انسان منتقل و تا الان فقط می‌دانیم در بدن خفاش‌های نعل‌بینی كه در جنوب چین زندگی می‌كنند، نوعی كروناویروس وجود دارد كه تا حدود ۹۶درصد شبیه ویروس عامل كووید 19 است.

از این رو همچنان به‌دنبال حیوان حد واسطی هستیم كه باعث انتقال این بیماری از خفاش به ما شده است. برای یافتن حیوان میزبانی كه باعث انتقال این بیماری شده است، تاكنون بیش از ۸۰هزار حیوان وحشی و اهلی مورد آزمایش قرارگرفته‌اند ولی هیچ‌كدام حامل ویروس موردنظر ما نبوده‌اند البته این نكته را باید در نظر داشته باشیم كه در موارد این‌چنینی پیدا کردن حیوانی كه منشأ پراكندن ویروس در محیط بوده، كار بسیار دشواری است.

همان‌طور كه در موارد همه‌گیری‌های قبلی نظیر سارس و ابولا هم سال‌ها طول كشید تا به منشأ اصلی ویروس پی ببریم و هرلحظه با این چالش روبه‌رو هستیم كه حیوان میزبان بمیرد یا به کمک سیستم‌ ایمنی‌اش، از بیماری پاك شود.

پس شاید لازم باشد از تمام حیواناتی كه به آنها مشكوكیم، تست آنتی‌بادی بگیریم و خدا می‌داند این فرآیند چه‌مدت زمان ببرد.

سومین اتهام:
ویژگی‌های عجیب این ویروس

ماجرا از جایی پیچیده شد كه دیوید بالتیمور، زیست‌شناس آمریكایی و برنده جایزه نوبل فیزیولوژی و پزشكی اعلام كرد مدركی غیرقابل‌انکار دال بر آزمایشگاهی‌بودن این ویروس پیداکرده است. باید بدانیم روی بخش‌های تاج‌مانند ویروس كرونا شكافی به‌نام شكاف «فورین» وجود دارد كه ویروس دقیقا به كمك همین شكاف، سلول‌های بدن ما را سوراخ كرده و وارد آن می‌شود.

بر همین اساس، بالتیمور ادعا كرد این بخش برای اولین بار است كه در این خانواده از ویروس‌ها به‌وجود آمده در حالی كه شاید نزدیك‌ترین خویشاوندان این ویروس كه باعث سندرم‌های حاد تنفسی می‌شوند دارای شكاف فورین در ساختار خود نباشند اما دیگر كروناویروس‌هایی كه باعث سرماخوردگی می‌شوند دارای این ساختارند و این شكاف بارها به‌طور مستقل در خانواده كرونا تکامل‌یافته و وجودش در این ویروس نیز چیز عجیبی نیست.

جالب است بدانید در این مدت نیز كه از عالمگیرشدن كووید 19 می‌گذرد، این ویروس در سوش‌های جدیدش، ساختار شكاف فورین خود را بهینه‌تر كرده و به همین علت می‌گوییم قدرت سرایت و بیماری‌زایی آن بیشتر شده است البته هیچ‌كدام از این موارد به‌طور قطعی نمی‌تواند ثابت كند ویروس از آزمایشگاه به بیرون درز نكرده و تنها دلیلی كه بالتیمور برای آزمایشگاهی‌بودن ویروس عنوان كرده است را زیر سوال برده و تا حدودی بر فرضیه طبیعی‌بودن ویروس صحه می‌گذارد.

چهارمین اتهام:
بیماری‌های مشكوك قبل از شروع عالم‌گیری

اوایل خرداد امسال گزارشی منتشر شد كه از ابتلای سه نفر از كاركنان آزمایشگاه ویروس‌شناسی ووهان پیش از شروع عالم‌گیری بیماری خبر می‌داد. این سه نفر با علائمی شبیه كووید 19 مثل تب بالا و مشكلات تنفسی فورا به بیمارستان منتقل و درمان شدند.

همین گزارش باعث شد آنتونی فائوچی، مدیر سازمان آلرژی و بیماری‌های عفونی آمریكا و مشاور ارشد پزشكی دولت بایدن از چین درخواست كند سوابق پزشكی و دیگر اطلاعات مربوط به این كارمندان را منتشر كند اما چینی‌ها می‌گویند از آنها تست آنتی‌بادی ویروس سارس-كوو-2 گرفته‌اند و هر سه‌نفرشان منفی بوده‌اند و این كشور حاضر نیست اطلاعات بیشتری را با دیگر كشورها در میان بگذارد.

همچنین ژائو لیجیان، سخنگوی وزارت خارجه چین معتقد است به‌جای آزمایشگاه‌های چین، آزمایشگاه‌ های آمریكا باید موردبررسی قرار بگیرند.

یكی دیگر از ماجراهایی كه به‌فرضیه آزمایشگاهی‌بودن ویروس دامن می‌زند، مرگ مشكوك چند معدنچی چینی در سال ۲۰۱۲ است.

ماجرا از این قرار بوده كه شش كارگر چینی به‌منظور استخراج مس وارد معدنی شدند كه پر از فضولات خفاش بود و طولی نكشید كه همه آنها با علائمی مثل سرفه مداوم، تب، درد در ناحیه سر، سینه و مشكلات تنفسی در بیمارستان بستری شدند و درنهایت سه نفرشان جان خود را از دست دادند.

گروهی از پژوهشگران آزمایشگاه ویروس‌شناسی ووهان برای یافتن علت مرگ این معدنچیان فراخوانده شدند و از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۵ با نمونه‌گیری از خفاش‌هایی كه در آن معدن زندگی می‌كردند، توانستند حدود ۳۰۰ نوع جدید از كروناویروس‌ها را شناسایی كنند اما نكته عجیب این است كه از ابتدای شروع عالم‌گیری كووید 19 مقامات چین به هیچ محقق و خبرنگاری اجازه ورود به این معدن را نداده‌اند و با دوربین‌های مداربسته و محل‌های ایست بازرسی متعدد، حتی نزدیك‌شدن به این معدن را ناممكن كرده‌اند. چین در رابطه با این پرونده می‌گوید نتیجه تست آنتی‌بادی این معدنچیان نیز منفی
بوده است.

مریم رجبی فقیهی - دانش / روزنامه جام جم
منابع: Nature و The Wall Street Journal
و bioRxiv و Stem Cell Research