حکایت جاده‌ای که به آخر نمی‌رسد

وقتی در اواسط دهه 40، مسؤولان شرکت زغال‌سنگ برای وصل کردن تونل‌های زغال سنگ و حمل زغال‌های معادن به کارخانه زغال‌شویی زرند، به احداث جاده‌ای مابین شهرستان زرند و کوهبنان اقدام کردند، چندین دهه بود که تنها مسیر مردم کوهبنان به زرند جاده‌ای خاکی و ناهموار بود که از میان دهستان‌های یزدان‌آباد و رشک‌ها می‌گذشت لذا با احداث و بهره‌برداری از جاده آسفالته جدید توسط شرکت زغال‌ سنگ اگرچه مسیر شهر کوهبنان برای رسیدن به زرند چندین کیلومتر دورتر می‌شد اما مردم منطقه این جاده آسفالته را که از میان کوه‌ها می‌گذشت به جاده خاکی و ناهموار گذشته ترجیح دادند و کم‌کم آن جاده خاکی را به فراموشی سپردند.

جاده جدید اگرچه مردم کوهبنان و مناطق اطراف را از مسائل و مشکلات جاده خاکی و ناهموار قدیم نجات داد، اما طی بیش از پنج دهه اخیر به دلیل ترافیک سنگین ناشی از تردد کامیون‌های ترانزیت حامل کالا و خودرو به سمت مرزهای شمالی کشور در استان خراسان‌شمالی و عبور کامیون‌های حامل زغال‌سنگ و به تبع آن وقوع تصادفات متعدد، صدمات مالی و جانی زیادی به مردم وارد کرد.

یکی از نقاط خطرناک این جاده گردنه ده علی‌رضا است؛ گردنه‌ای با پیچ‌های خطرناک که به دلیل سربالایی و شیب‌های تندی که دارد باعث ترمز بریدن کامیون‌های درحال عبور از گردنه می‌شود البته اقدامات متعددی در چند سال گذشته برای تعریض پیج‌های جاده و ایجاد گذرگاه فرار برای کامیون‌ها و خودروهایی که دچار نقص فنی در سیستم ترمز خود می‌شوند انجام شده اما هنوز این گردنه خطرناک باعث بروز تصادفات زیادی می‌شود.

دست‌اندازهایی که همه را جان به لب کرده است

سید محسن روح‌الامینی، مدیرعامل موسسه مسافربری عدل کوهبنان با اشاره به خطرات جاده کنونی برای عبور و مرور خودروها و اتوبوس‌های مسافربری به جام‌جم می‌گوید: این جاده خیلی کم‌عرض است و تاکنون تصادفات زیادی در آن رخ داده‌است. از طرفی دست‌اندازهای زیاد این جاده و آسفالت نامناسب آن موجب خرابی زیربندی ماشین‌ها می‌شود و سرنشین‌ها و مسافران خودروهای عبوری در این جاده تامین جانی ندارند.

وی با اشاره به هزینه بالا و استهلاک فراوان اتوبوس‌هایی که در این جاده مسافران را جابه‌جا می‌کنند، می‌افزاید: رانندگان اتوبوس‌ها از این وضعیت ناراضی هستند، زیرا درآمد آنها پاسخگوی هزینه‌های سوخت و استهلاک اتوبوس‌ها نیست. درمقابل مسافران این اتوبوس‌ها هم که دست‌اندازهای فراوان جاده آزارشان می‌دهد، گمان می‌کنند اتوبوس‌ها فرسوده هستند، حال آن‌که مسیر غیر استاندارد است و وضعیت اسفبار آسفالت جاده عبور و مرور را برای تمامی خودروها دشوار ساخته‌است.

روح‌الامینی خواهان حمایت مسؤولان از تنها موسسه مسافربری منطقه می‌شود و می‌گوید: در حال حاضر تعداد سرویس‌های موسسه مسافربری عدل از کوهبنان به کرمان و بالعکس از هشت‌سرویس در روز به یک سرویس رسیده‌است که دلیل آن وضعیت نامناسب جاده، نبود مسافر و هزینه‌های بالای اتوبوس‌هاست و به همین دلیل تعدادی از رانندگان مجبور به فروش اتوبوس‌های خود شده‌اند و این مردم را در فشار مضاعف قرار داده‌است.

شاید دوباره با اسب و قاطر تردد کنیم!

کوهبنان تنها شهرستان استان کرمان است که از داشتن جاده ارتباطی اختصاصی محروم است و به گفته حسین امیری، نماینده پیشین مردم کوهبنان و زرند در مجلس شورای اسلامی اگر زمانی مسؤولان شرکت زغال‌سنگ تصمیم بگیرند مسیر این جاده را مسدود کنند و اجازه ندهند هیچ خودرویی جز کامیون‌های حامل زغال شرکت زغال‌سنگ در آن تردد کند، مردم کوهبنان و مناطق اطراف، جاده نخواهندداشت و باید با اسب و قاطر از میان کوه‌ها و دشت‌ها تردد کنند.

همین مساله مهم هم بود که باعث شد احداث جاده جدید زرند به کوهبنان برای جایگزینی جاده کنونی در دستورکار مسؤولان منطقه قرار بگیرد.

بحث احداث جاده جدید از زمانی شروع شد که محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور وقت در سال 1386 در دور اول سفرهای استانی خود به شهرستان کوهبنان سفر کرد و در جلسه هیات‌دولت مصوبه مطالعه و احداث جاده جدید کوهبنان به زرند را به تصویب رساند تا پس از انجام مطالعات، جاده‌ای جدید به طول 38کیلومتر حد فاصل روستای عباس‌آباد بخش طغرالجرد تا 10کیلومتر مانده به شهر زرند احداث و در آنجا به جاده فعلی زرند به کوهبنان متصل شود تا علاوه‌بر عبور نکردن از نقاط حادثه‌خیز و صعب‌العبور در کوه‌های منطقه، فاصله کوهبنان تا زرند را 22 کیلومتر کاهش دهد؛ مصوبه‌ای که اکنون با گذشت 14سال از تصویب، هنوز به بهره‌برداری نرسیده‌است، گرچه چندین بار کلنگ‌زنی شده و دولت‌های بعدی هم روی آن مانور داده‌اند.

بازدیدهای بی‌حاصل

در چنین شرایطی سرانجام پس از هشت سال وقفه وقتی عملیات اجرایی پروژه مذکور در تیرماه سال 1394 آغاز شد، محمدرضا مهدلو، فرماندار سابق کوهبنان در مصاحبه‌ای وعده داد درصورتی‌که اعتبار موردنیاز به‌صورت کامل اختصاص یابد پروژه در سال ۹۵ به اتمام خواهد رسید اما جاده‌ای که قرار بود یک‌ساله ساخته شود به دلیل عدم تخصیص و پرداخت کامل اعتبارات لازم پیشرفتش به حدی کند و در مقاطعی کاملا متوقف شد که اکنون هیچ‌کدام از مسؤولان ذی‌ربط نمی‌توانند زمانی را برای به‌سرانجام‌رسیدن و بهره‌برداری از این پروژه اعلام کنند؛ پروژه‌ای که هنوز شاهد بازدیدها و وعده‌های مسؤولان مختلف است، به گونه‌ای که در آخرین مورد علی زینی‌وند، استاندار کرمان هفتم آذر سال 99 در نخستین روزهای مسؤولیتش از این جاده بازدید کرد و قول داد برای افزایش اعتبار پروژه تلاش کند.

ساخت جاده متوقف نشده

در این میان فرماندار کوهبنان به مشکلات و چالش‌های بودجه‌ای که پروژه کوهبنان - زرند با آن درگیر بوده‌است، اشاره کرده و به جام‌جم می‌گوید: روزی که من فرماندار شدم قطعه یک جاده کار شده‌بود و پیمانکار آن به دلیل این‌که چهارمیلیارد تومان مطالبات داشت کار را تعطیل کرده‌بود و می‌گفت تا بدهی من پرداخت نشود کار را ادامه نمی‌دهم. لذا پس از پیگیری از طریق استانداری و نامه‌ای که به رئیس‌جمهور نوشتند مقرر شد این جاده جزو پروژه‌های ملی قرار گیرد. پس از آن در سال 97 مطالبات پیمانکار پرداخت و روند اجرایی پروژه دوباره آغاز شد و تاکنون قطعه یک جاده آسفالت شده، قطعه دوم زیرسازی‌اش صورت‌گرفته و قطعه سوم هم مسیرش بازگشایی شده‌است.

حسین سالاری با بیان این‌که در طول مسیر این جاده باید تعدادی پل بزرگ احداث شود که هرکدام چند میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد، می‌افزاید: درحال‌حاضر به‌رغم مشکلات مالی، روند اجرای پروژه متوقف نشده و نسبت به گذشته پیشرفت داشته‌است.

وی با گلایه می‌گوید این جاده هم‌اکنون جزو پروژه‌های ملی است و هر زمان به لحاظ اقتصادی اوضاع دولت خوب شود می‌توان از محل اعتبارات ملی آن را تکمیل کرد اما اگر بلافاصله پس از کلنگ‌زنی بودجه آن را تخصیص داده‌بودند، اکنون احداث جاده به پایان رسیده‌بود.

کار سخت‌تر باقی مانده

مسؤول اداره راه و شهرسازی شهرستان کوهبنان نیز می‌گوید: به پروژه محور جدید زرند به کوهبنان از زمان آغاز روند اجرایی در سال 1394 تاکنون فقط 32میلیاردتومان اعتبار پرداخت شده که بیش از 20میلیارد تومان آن فقط مربوط به سال 1398 است.

سیدفهیم روح الامینی با بیان این‌که یکی از بخش‌های مهم و سخت این محور احداث سه تقاطع غیر همسطح بزرگ است که زمانبر و پر هزینه بوده و هنوز حتی مطالعات آنها انجام نشده‌است، می‌افزاید: با توجه به تورم و افزایش قیمت‌ها در صورت پرداخت اعتبارات باید کار مطالعات و عملیات اجرایی ساخت این تقاطع‌ها سریعا شروع شود.

کارشکنی در مسیر احداث جاده

ظاهرا نبود بودجه تنها مانع عدم پیشرفت احداث جاده نیست و آن‌طور که گفته و شنیده می‌شود کارشکنی‌هایی پیدا و پنهان در این میان مشاهده می‌شود. گویا در مسیر جاده جدید کوهبنان هیچ روستایی واقع نشده‌است و وجود شائبه‌هایی همچون مخالفت و اعتراضات برخی اهالی روستاها و شهرهای واقع در مسیر جاده کنونی کوهبنان به زرند و برخی مخالفت‌های پنهانی دیگر با احداث جاده جدید، بر چالش‌ها کنونی افزوده‌است. موضوعی که نماینده مردم شهرستان‌های زرند و کوهبنان در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با جام‌جم تلویحا به برخی از این کارشکنی‌ها اشاره می‌کند.

عفت شریعتی کوهبنانی البته تاکید می‌کند به رغم کارشکنی‌های پنهان و آشکاری که انجام می‌شود، تا تخصیص بودجه ملی و اتمام عملیات احداث جاده به عنوان نماینده مردم پیگیری‌هایش را ادامه می‌دهد.
او با بیان این‌که جاده کنونی کوهبنان به زرند برای عبور و مرور خودروهای شخصی ساخته نشده، از پیگیری و نامه‌نگاری‌های متعدد با استاندار کرمان و مسؤولان راه و شهرسازی برای تخصیص اعتبار ملی به جاده جدید خبر می‌دهد.

درخواست کمک از معادن منطقه

در شرایطی که طبق اظهار نظر مسؤولان قرار است به جاده کوهبنان ردیف بودجه ملی تعلق گیرد و حتی فرماندار کوهبنان از قرار گرفتن این جاده جزو پروژه‌های ملی خبر می‌دهد، بررسی‌های خبرنگار جام‌جم بیانگر این است که پروژه بهسازی محور کوهبنان به زرند از طرح‌های ملی به ملی-استانی تغییر وضعیت داده ‌است. این جاده امسال 15میلیارد تومان اعتبار مصوب دارد که از این میزان تاکنون شش‌میلیارد تومان تخصیص داده شده که هنوز موافقت‌نامه آن مبادله نشده‌است تا پرداخت شود. همچنین در سال گذشته
دو میلیارد و 800میلیون تومان اعتبار قیر یارانه‌ای به جاده کوهبنان تعلق گرفته که برای آسفالت قطعه نخست آن هزینه شده‌است. از سویی بر اساس جدول پیوست یک لایحه بودجه سال 1400 زمان بهره‌برداری از این پروژه سال 1402 اعلام شده، درحالی که تاکنون از 168میلیارد تومان اعتباری که برای این پروژه پیش‌بینی شده فقط 32میلیارد تومان پرداخت شده‌است که به نظر می‌آید کار افتتاح آن تا سال 1402 را مشکل کند.

در چنین شرایطی و بر اساس نامه‌ای که 17خرداد امسال از طرف اداره‌کل راه وشهرسازی استان کرمان به نماینده مردم کوهبنان و زرند در مجلس شورای اسلامی نوشته شده‌است: احداث این جاده یکی از پرهزینه‌ترین پروژه‌های راهسازی استان است که با توجه به لزوم احداث سه تقاطع غیر همسطح پرهزینه در طول مسیر درنهایت برای تکمیل و بهره‌برداری از جاده بالغ بر 2500میلیارد ریال اعتبار نیاز است و نظر به این‌که این مسیر باید به طور کامل اجرا شود تا به بهره‌برداری برسد، نیاز به اعتبارات ویژه‌ای دارد که با توجه به کمبود اعتبارات دولتی به نظر می‌رسد لازم است معادن منطقه نیز به میدان بیایند و برای تکمیل آن کمک کنند.

حکمت قاسم خانی - جام‌جم کرمان