اهمیت سرمایه‌گذاری در بانک خون بند ناف

بر همین اساس، شرکت فناوری بن‌یاخته‌های رویان به‌عنوان یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان زیرمجموعه پژوهشگاه رویان از سال ١٣٨٤ ذخیره‌سازی سلول‌های بنیادی خون بندناف نوزادان تازه متولد شده را آغاز کرده است.

این بانک با داشتن ٣٢نمایندگی در استان‌های مختلف توانسته علاوه بر نقشی که در درمان بیماری‌های بدخیم و نجات جان انسان‌ها در کشور ایفا کرده، از خروج ده‌ها هزار دلار ارز برای تامین سلول‌های بنیادی مورد نیاز برای درمان بیماران از سایر کشورها جلوگیری کند.

در گفت‌وگو با دکتر عبدالحسین شاهوردی، رئیس پژوهشگاه رویان و دکتر احمد وثوق، معاون درمان و خدمات تخصصی پژوهشگاه رویان، آخرین تحقیقات و فعالیت‌ها در زمینه استفاده از سلول‌های خون بندناف برای درمان بیماران را جویا شده‌ایم.

خون بندناف، خونی است که پس از تولد در بندناف و جفت باقی‌مانده و دور ریخته می‌شود. این خون غنی از سلول‌های بنیادی است و امروزه برخلاف گذشته که فقط از این سلول‌ها در درمان بیماری‌های خونی حاد استفاده می‌شد، کاربردهای گسترده‌ای پیدا کرده است.

بر همین اساس شرکت فناوری بن‌یاخته‌های رویان از سال 1384 به‌عنوان یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان زیرمجموعه پژوهشگاه رویان فعالیت خود را در زمینه ذخیره سازی سلول‌های بنیادی خون بندناف نوزادان تازه متولد شده آغاز کرد و با داشتن ٣٢نمایندگی در استان‌های مختلف تاکنون موفق به ذخیره‌سازی بیش از ١٤٠ هزار نمونه شده است.

ذخیره‌ای برای خانواده یا جامعه

بانک سلول‌های بنیادی خون بندناف در حال حاضر در دو بخش عمومی و خصوصی به ارائه خدمات می‌پردازد. در بخش خصوصی خانواده‌ها خون بندناف نوزاد خود را با هزینه شخصی برای مصارف احتمالی آتی اعضای خانواده ذخیره‌سازی می‌کنند. در بخش عمومی نیز خانواده‌هایی که قصد اهدای خون بندناف نوزاد خود را دارند، نمونه را برای استفاده عموم جامعه به بانک اهدا می‌کنند.

دکتر وثوق در خصوص امکان استفاده از نمونه‌های بخش خصوصی برای بیماران دیگر به جام‌جم می‌گوید: زمانی که خانواده‌ها برای ذخیره‌سازی خون بندناف و جفت در بخش خصوصی اقدام می‌کنند، می‌توانند اعلام کنند در صورت نیاز بیماران دیگر رضایت دارند که نمونه ذخیره شده از لحاظ ژنتیکی بررسی و در صورت تطابق به خانواده برای تصمیم‌گیری اطلاع داده شود. در این حالت در صورتی که نمونه مطابق باشد، اطلاع‌رسانی می‌شود و در صورت رضایت خانواده امکان اهدای خون بندناف به بیمار دیگر وجود
خواهد داشت.

دکتر شاهوردی، رئیس پژوهشگاه رویان در پاسخ به پرسش جام‌جم در خصوص امکان چندبار استفاده از یک ذخیره خون بندناف توضیح می‌دهد: «هر ذخیره خون بندناف با توجه به فرآیند ذخیره‌سازی و انجماد و انجمادزدایی برای مصرف، معمولا فقط یک‌بار قابلیت مصرف خواهد داشت اما میزان استفاده کاملا وابسته به سن بیمار و نوع بیماری متفاوت خواهد بود. وی می‌افزاید:البته تحقیقاتی شکل گرفته که با تکثیر این سلول‌های پرتوان، امکان بهره‌برداری از هر نمونه خون بندناف برای چند بیمار فراهم شود تا برای درمان بیماران با کمبود منابع سلول‌های بنیادی مواجه نباشیم.»

کاربرد در درمان بیماری‌های صعب‌العلاج غیر خونی

دکتر وثوق در خصوص کاربری‌های جدید خون بندناف توضیح می‌دهد: از سال 98 مطالعاتی برای بهره‌برداری از خون بندناف برای درمان بیماران فلج مغزی آغاز شد. همان‌گونه که می‌دانید، به دنیا آمدن یک کودک فلج مغزی در یک خانواده، یک عمر درگیری‌ها و مسائل مختلفی را برای خانواده و جامعه به دنبال خواهد داشت. بنابراین دستیابی به روش درمانی مؤثر برای درمان این بیماران می‌تواند دغدغه بزرگی را رفع کند و آسایش و کیفیت زندگی این افراد و خانواده‌هایشان را به صورت چشمگیری ارتقا دهد.»

معاون درمان و خدمات تخصصی پژوهشگاه رویان می‌افزاید: «مطالعات بالینی استفاده از این روش درمانی برای 120بیمار فلج مغزی با نتایج بسیار خوبی همراه بوده است. امیدواریم به زودی با همکاری مرکز طبی کودکان دانشگاه علوم‌پزشکی تهران به‌مرحله استفاده همگانی این روش درمانی وارد شویم. علاوه بر این مطالعات دیگری برای استفاده از خون بندناف در درمان کودکان مبتلا به اوتیسم به‌تازگی در پژوهشگاه رویان شکل گرفته‌است که امیدواریم هرچه زودتر مراحل تحقیقاتی را با موفقیت سپری کند و به مرحله کارآزمایی بالینی برسد.»

وی در خصوص میزان موفقیت این طرح تحقیقاتی تصریح می‌کند: «در مجلات معتبر علمی گزارش‌هایی در خصوص استفاده از خون بندناف برای درمان بیماران اوتیسم گزارش شده و ما نیز بر اساس بررسی‌هایی که در فاز مطالعاتی این تحقیقات داشته‌ایم، تصورمان این است که می‌توان از خون بندناف برای رفع این اختلال استفاده کرد.»

دکتر شاهوردی در این رابطه خاطرنشان می‌کند: «سلول‌های خون بندناف منبع غنی برای درمان بسیاری از بیماری‌های صعب‌العلاج هستند. دانش بشری در حال حاضر بسیار کمتر از ظرفیت‌های بالقوه این سلول‌ها در درمان بیماری‌هاست و با مطالعات تحقیقاتی می‌توان به کاربردهای جدیدی از این سلول‌ها دست یافت.»

امروزه ثابت شده‌است سلول‌های بنیادی قادر به درمان محدوده وسیعی از بیماری‌های مزمن و حاد هستند و تحقیقات زیادی در زمینه استفاده از سلول‌های بنیادی در درمان بیماری‌هایی چون پارکینسون، بیماری‌های قلبی، کبدی، دیابت، دیستروفی عضلانی، آسیب‌های نخاعی و سکته در حال انجام است.

ارزآوری و جلوگیری از خروج ارز 

به گفته معاون درمان و خدمات تخصصی پژوهشگاه رویان، این بانک طی سال‌های فعالیت خود توانسته‌است علاوه بر اثربخشی در درمان بیماری‌های بدخیم و نجات جان انسان‌ها، از خروج صدها هزار دلار ارز برای تأمین سلول از سایر کشورها جلوگیری کند.

دکتر احمد وثوق در این زمینه توضیح می‌دهد: «در سال‌های پیش تأمین نمونه سلول‌های بنیادی خون بندناف از خارج از کشور با هزینه بسیار بالا، معادل 30هزار دلار برای هر نمونه همراه بود. با راه‌اندازی بانک خون بندناف نیاز به واردات این نمونه‌ها بسیار کم شده است و فقط در مواردی که نمونه دارای مطابقت ژنتیک با بیمار در بانک وجود نداشته‌باشد هیات‌امنای صرفه‌جویی ارزی دستور خرید از خارج از کشور را صادر می‌کند.» وی می‌افزاید: «علاوه بر این در حال حاضر خرید و فروش سلول‌های بنیادی به تجارتی جهانی تبدیل شده است و اگر بتوانیم به شبکه تبادل بین‌المللی سلول‌‌های بنیادی وارد شویم، امکان ارزآوری قابل توجهی از این مسیر برای کشور برقرار خواهد شد.»

همه در بانک خون بندناف حساب باز کنند

به گفته دکتر شاهوردی تاکنون 27پیوند موفق از نمونه‌های ذخیره شده در بانک خون بندناف در کشور انجام شده‌ است.

دکتر وثوق در پاسخ به این پرسش که چه خانواده‌هایی باید برای ذخیره‌سازی خون بندناف نوزادشان اقدام کنند، می‌گوید: «قطعا توصیه ما این است که تمام خانواده‌ها در زمان تولد نوزاد خود برای ذخیره‌سازی خون بندناف نوزاد به بانک مراجعه کنند. من تمام اعضای خانواده خود را نیز به این کار تشویق کرده‌ام و خون بندناف تمام فرزندان متولد شده در خانواده در بانک ذخیره شده‌است.»

مسؤولان پژوهشگاه رویان میزان هزینه‌ ثبت‌نام در بخش خصوصی بانک سلول‌های بنیادی خون بندناف و انجام مراحل مورد نیاز برای گرفتن خون در زمان تولد نوزاد در بیمارستان، آزمایش‌های مورد نیاز و ذخیره‌سازی تا یک سال را کمتر از شش میلیون تومان اعلام کردند. پس از سال اول به صورت سالانه هزینه نگهداری سالانه‌ای (کمتر از 200هزار تومان) برای نگهداری نمونه باید پرداخت شود.

به‌‎گفته دکتر وثوق این هزینه در سایر کشورها حدود 2500 دلار یعنی چیزی حدود 10برابر تعرفه ذخیره‌سازی سلول‌های بنیادی در بانک‌های داخلی است.

عسل اخویان طهرانی - دانش / روزنامه جام جم