هیدج؛ نام دوم کفش ایرانی است

هیدج با جمعیت 15هزارنفری خود، امروز یکی از چند قطب بزرگ تولید کفش در ایران است و گفته می‌شود 4000 نفر در این صنعت مشغول به کار هستند و با احتساب این‌که هر سرپرست خانوار نان‌آور یک خانواده چهارنفری است، می‌شود گفت 12هزار نفر از جمعیت 15هزار نفری هیدج از راه صنعت کفش، زندگی و روزگار می‌گذرانند.

این منطقه همچنین در زمینه تولید کفش بچگانه در صدر شهرهای تولیدکننده کشور ایستاده‌است. هرچند گرانی مواد اولیه و بالا رفتن هزینه تولید، بسیاری از کارگاه‌های تولیدی و تولیدکنندگان این شهر را هم با ضرر و زیان مواجه کرده‌است.

«مواد اولیه گران شده و باید نقد خریداری شود، کارگر ماهر با قیمت مناسب هم در دسترس نیست، درحالی که ما متعهد هستیم کار خوب تحویل مشتری بدهیم و تولید کار خوب این روزها هزینه بسیار سنگینی دارد.»

اینها که گفته شد گلایه برخی تولیدکنندگان هیدجی است که ما پای صحبت‌شان نشستیم؛ تولیدکنندگانی مثل محسن عسگری که از ۲۴سال پیش تاکنون کفش تولید می‌کند.

کارگاه او برای ۳ کارگر اشتغال ایجاد کرده؛ کارگرهای حرفه‌ای که روزی ۲۴جفت و ماهانه حدود 600 جفت کفش زنانه و مردانه تولید می‌کنند.

عسگری می‌گوید تولیدات ما از نظر کیفیت با بهترین کفش‌های ایران رقابت می‌کند و توجه به سلیقه و خواست مشتری و رصد بازار تهران در اولویت برنامه‌های ماست تا از بازار هدف عقب نمانیم.

عسگری یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان دستی کفش کودک در ایران هم هست که نسل اندر نسل و به صورت موروثی به او رسیده و حرفه و هنر خود را هم با روی باز در اختیار افرادی که می‌خواهند کار را فراگرفته یا ایده بگیرند، قرار می‌دهد.

نقی نقی‌لو، عضو افتخاری هیات‌مدیره کفش هیدج هم به سابقه ۴۰ تا ۵۰ساله صنعت کفش در هیدج اشاره می‌کند و می‌گوید: تولید کفش در هیدج ابتدا به صورت دستی انجام می‌شد که رفته‌رفته به دلیل تقاضای بازار ماشینی شد.

نقی‌لو هم یکی از مشکلات بزرگ تولید را بحث نقدینگی و گران بودن مواد اولیه عنوان می‌کند و می‌افزاید: نوسانات قیمت که بدون هیچ حمایت دولتی است، کمرشکن است و کاری کرده که از حدود۲۰۰ تولیدی کفش خانگی در هیدج، بیشتر از نصف آنها دچار رکود و تعطیلی شوند، در حالی که چرخ زندگی بسیاری از خانواده‌ها از همین راه می‌چرخد و راه کسب درآمد دیگری ندارند.

رونق و توسعه با ایجاد شرکت تعاونی

این تولیدکننده وجود تعاونی‌ها را در توسعه کفش هیدج بسیار مؤثر دانسته و با اشاره به شکل‌گیری تعاونی‌ کفش هیدج، می‌گوید: آمار بیکاری در شهر هیدج در سال‌های گذشته تقریبا منفی بود، زیرا میزان اشتغال در صنعت کفش بسیار خوب بود و شرکت تعاونی‌کفش هیدج به جایگاهی رسیده‌بود که با اتحادیه صنعت کفش تهران و تبریز مراوداتی داشت و در راستای توسعه صنعت تولید کفش مواردی مانند پیگیری امور اداری صنعتگران عرصه کفش، برگزاری دوره‌های آموزشی و تبلیغات را دنبال می‌کرد. این تعاونی همچنین در نمایشگاه‌های مختلف داخلی و خارجی به صورت فعال شرکت می‌کرد و در پی ایجاد سایت برای صنعتگران و ارتقای تولید در پی بررسی و تدارک همکاری‌های دوجانبه با دیگر کشور‌ها بود که متاسفانه با سخت شدن شرایط اقتصادی و شیوع کرونا تمام فعالیت‌های تعاونی دچار وقفه شد که امیدواریم مسؤولان یاریگر تعاونی‌کفش هیدج باشند.

نقی‌لو اشتغال‌زایی بالا با سرمایه کم در این صنعت را از مزایای آن دانسته و یادآور می‌شود: با سرمایه‌گذاری ۱۰۰ تا۲۰۰ میلیون تومان می‌توان کارگاهی برپا کرد که ۵۰ نفر در آن مشغول به کار شوند، در حالی که در صنایع دیگر چنین امکانی وجود ندارد. درواقع حمایت از این صنعت در هیدج حمایت از اشتغال‌زایی و رفع بیکاری است. بر همین اساس علاوه بر کارگاه‌های تولید کفش، صنایع وابسته به آنها یعنی زیره‌سازی، فوم‌سازی و قالب‌سازی هم که در این شهر راه‌اندازی شده احتیاج به حمایت دارند و حمایت از آنها به کامل شدن زنجیره تولید و صادرات و افزایش کیفیت محصول منجر می‌شود.

جای خالی برند هیدج

عضو افتخاری هیات مدیره کفش هیدج با تاکید بر این‌که کفش این منطقه باید با برند هیدج در سطح کشور شناسانده شود، می‌گوید: امیدواریم امسال زمینه حضور تولیدکنندگان کفش هیدج در نمایشگاه‌های کشوری و بین‌المللی فراهم شود؛ چراکه برگزاری نمایشگاه کفش در سال ۹۸ تجربه بسیار خوبی را رقم زد و باعث رونق کسب و کار کفاشان هیدجی شد.

نقی‌لو با اشاره به وجود ۱۵۰واحد تولیدی بزرگ و موفق در هیدج، از تولیدکنندگان کفش هیدج خواست به سمت صادرات و بازارهای جهانی حرکت کنند و از آموزش، استانداردسازی و ارتقای کیفیت کفش‌های تولیدی به عنوان گامی در راستای رونق گرفتن صادرات محصولات آنها یاد کرد.

دلال‌ها اینجا هم هستند

عضو هیات‌مدیره تعاونی‌کفش‌هیدج با اشاره به این‌که این شهر قطب کفش بچگانه در کشور است، درخصوص شکل‌گیری این قطب می‌گوید: سال ۵۹ شخصی به نام رمضان دهقانی همراه چند نفر دیگر برای فرا گرفتن کار و حرفه‌ و نیز گذران زندگی راهی تهران می‌شوند و پس از فرا گرفتن حرفه کفاشی به هیدج بازمی‌گردند و با رونق گرفتن تدریجی کارشان زندگی را از راه تولیدی‌های بی‌شمار کفش کودک در این شهر می‌گذرانند. در آن زمان جمعیت روستاهای هیدج 8000نفر بود. این کار کم‌کم از روستاها شروع شده و توسعه می‌یابد و در حال حاضر در بخش تولید و خدمات کفش ۳۰۰کارگاه بزرگ و کوچک اعم از کارخانه و کارگاه وجود دارد. این واحدها از کارگاه‌های دو تا سه‌نفره تا شرکت‌های ۵۰ تا ۶۰ نفره فعالیت دارند.

وجود این صنعت به صورت غیرمستقیم مشاغلی ایجاد کرده و آمارها نشان می‌دهد در شهرها و روستاهای اطراف نیز حدود ۸۰ کارگاه وجود دارد.

فرهاد صالحی با عنوان این که بیشترین سود بازار کفش نصیب دلالان و واسطه‌ها می‌شود، می‌افزاید: باید زمینه و بستری فراهم شود تا تولیدکنندگان بدون واسطه تولیدات خود را به دست مشتری برسانند و دیگر شاهد حضور دلالان در این بازار نباشیم.

وی همچنین ‌با بیان این‌که ناهمخوانی در خرید و فروش، تولیدکنندگان کفش را آزار می‌دهد، می‌گوید: خریدها و هزینه‌ها به دلار است و فروش به ریال، که باعث می‌شود چیزی از زحمات تولید نصیب تولیدکننده نشود و کارگر و کارفرما با مشکل مواجه شوند و اعتمادی به ادامه فعالیت در این شغل نداشته‌باشند. متاسفانه حمایتی هم از سوی هیچ ارگانی صورت نمی‌گیرد.

صالحی یادآور می‌شود در چند سال اخیر تنها تسهیلاتی که فعالان کفش هیدج دریافت کرده‌اند شش میلیارد تومان وام به ۶۰نفر از فعالان این صنعت بوده، در صورتی که یک کارگاه به طور متوسط حداقل یک میلیارد تومان سرمایه برای توسعه کارش نیاز دارد.

نظارت بیشتر با تجمیع واحدها

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان زنجان با اشاره به فعالیت۱۹۲ واحد تولید کفش در هیدج می‌گوید: بیش از ۱۲۰۰نفر با ظرفیت سالانه تولید ۱۴میلیون‌ جفت کفش و نیز هشت واحد صنعتی با اشتغال ۱۰۰نفر با ظرفیت سالانه بالغ بر سه‌میلیون جفت در حال حاضر با زمینه تولید کفش در شهرستان هیدج مشغول فعالیت هستند.

ناصر فغفوری با بیان این‌که تولیدکنندگان کفش در کارگاه‌های کفش هیدج کارها را به صورت دستی انجام می‌دهند، می‌افزاید: در حال حاضر یک واحد تولیدکننده زیره کفش در حال فعالیت در هیدج وجود دارد و بقیه زیره‌های مورد نیاز از شهرهای تهران، تبریز، اصفهان و یزد تامین می‌شود.

وی با اشاره به تجمیع ۱۰۰واحد خوشه کفش در شهرک‌ صنعتی هیدج، می‌گوید: با تجمیع کارگاه‌های تولیدی می‌توان نظارت بیشتری بر این مجموعه داشت. هم اکنون بخش اعظمی از واحدهای تولیدی در این شهرک قرار دارد و تعدادی نیز در سطح شهر و به صورت صنفی فعالیت می‌کنند.

اهم مشکلات و راهکارها

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان زنجان، مهم‌ترین مشکلات خوشه کفش هیدج را نبود نقدینگی به میزان لازم و نیاز به سرمایه در گردش، نبود آموزش و نیروی کار ماهر، ناآشنایی فعالان این صنف به فنون بازاریابی و اتخاذ نشدن سیاست فروش واحد بین تولیدکنندگان عنوان کرده و تاکید می‌کند می‌توان با ایجاد سایت تخصصی کفش هیدج، برگزاری تورهای داخلی و خارجی برای تولیدکنندگان کفش با هدف آشنایی با نیاز بازار و سلیقه مصرف‌کنندگان، برگزاری دوره آموزشی تخصصی و عمومی، هماهنگی با مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای با هدف تربیت نیروی انسانی ماهر، تسهیل فرآیند اخذ تسهیلات بانکی و ایجاد سازوکار خرید مواد اولیه و فروش محصولات به صورت مشترک و ارتقای سطح فناوری به بهبود کیفیت محصولات تولیدشده و بهبود کیفیت بسته‌بندی و صادرات آنها کمک کرد.

فائزه تقی‌ لو - جام‌جم زنجان / روزنامه جام جم