اقتصاد برجام محور ناکارآمد و شکست خورده

با سرکار آمدن دولت جدید و عزم قابل‌توجهی که برای ریل‌گذاری صحیح و مؤثر در حوزه اقتصاد و سیاست خارجی کشورمان به وجود آمده است، با کلیدواژه‌ای به نام «مرکز ثقل» در این حوزه‌ها مواجه هستیم. بدون شک هرگونه ساختار یا تشکیلاتی باید حول یک محور یا مرکز ثقل شکل گیرد و تثبیت شود. یکی از مهم‌ترین مولفه‌هایی که باید در این خصوص مورد توجه قرار گیرد، به مصدرسازی صحیح باز می‌گردد. برای درک این قاعده مهم و اساسی، لازم است نیم نگاهی به اقتصاد برجام محور و آثار وتبعات آن بیندازیم. از همان ابتدا محرز بود که برجام نمی‌تواند حکم یک مرکز ثقل در سیاست خارجی و اقتصاد کشورمان داشته باشد، زیرا در محاسبات و معادلات دیپلماتیک، سیاسی و اقتصادی یک کشور، نقطه ثقل باید به اندازه‌ای ثابت و محکم باشد که حتی امکان تغییر بالقوه آن نیز وجود نداشته باشد. بیشتر کارشناسان و حتی تحلیلگران غربی معتقد بودند حتی با وجود امضای سند برجام توسط ایران و اعضای ۱+۵ و تصویب قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد، رئیس‌جمهوری که بعد از اوباما بر سر کار می‌آید، قدرت خروج از توافق هسته‌ای را خواهد داشت. این اتفاق درنهایت رخ داد و دولت ترامپ از توافق هسته‌ای به آسانی خارج شد. واقعیت این است تکیه بر اقتصاد برجام محور، مصداق مصدرسازی نادرست در حوزه سیاسی و اقتصادی کشور محسوب می‌شود. در حال حاضر، مباحث زیادی در خصوص چگونگی احیای برجام یا بایسته‌های شکل‌گیری دوباره مذاکرات وین صورت می‌گیرد، اما فراتر از این موارد باید روی اقتصاد پویای تولید محور متمرکز شویم. باید این حقیقت محض را مدنظر قرار دهیم که حتی اگر توافق هسته‌ای دوباره احیا شود، به واسطه بدعهدی ذاتی آمریکا و اتحادیه اروپا، امکان فسخ یا ابطال دوباره آن در آینده وجود خواهد داشت؛ بنابراین باید این بار در جایابی برجام و متعلقات آن، اشتباه بزرگ دولت قبل را تکرار نکرد. رهبر معظم انقلاب اسلامی بار‌ها ضمن تاکید بر اقتصاد تولید محور و اقتصاد مقاوم در برابر تحریم فرموده‌اند که شاخصه‌ها و مؤلفه‌های این اقتصاد پویا باید ترسیم و عملیاتی شود. با توجه به دغدغه‌ای که دولت سیزدهم و رئیس‌جمهور کشور ما در درخصوص تعیین نقطه ثقل صحیح در حوزه اقتصاد و سیاست خارجی کشورمان دارد باید تلاش کرد تا نقطه ثقل این منظومه، به درستی محاسبه و تعیین شود. این همان مسیر اصولی و صحیحی است که می‌توان با طی کردن آن، به موفقیت‌های بزرگی در کشور دست پیدا کرد.

سجاد ریحانی‌نژاد استاد دانشگاه / روزنامه جام جم